Enflasyonda yükselişin devam etmesi emisyon hacminde yüksek kupürlü banknotların tartısını da arttırdı. Ocak 2009’da piyasaya sunulan 200 TL’lik banknotların toplam emisyon hacmindeki hissesi yüzde 70’e yükseldi, 2009 sonunda bu oran yalnızca yüzde 16 idi.
Yüksek enflasyon Türkiye’de banknot dağılımında da keskin değişimler yarattı. Merkez Bankası bilgilerine nazaran 200 TL’lik banknotların kullanım oranı Aralık 2023 itibariyle yüzde 69,6’ya yükseldi. Yüzde 70’e dayanan 200 TL’lik banknotların kullanım oranı bundan 10 yıl evvel yalnızca yüzde 25 düzeyinde bulunuyordu. 100 ve 50 TL’lik banknotların kullanım oranı ise Aralık 2023’te yüzde 4,3 ve 0,96 olurken Aralık 2013’te yüzde 16,4 ve yüzde 4,85 ile güçlü bir orandaydı. Banknot kullanım oranlarındaki keskin değişim ise Eylül 2021 ile birlikte başladı.
Aralık 2023 sonu itibariyle 448.82 milyar liralık emisyon hacminin yani Merkez Bankası tarafından piyasaya verilen kağıt paranın yüzde 69,58’i 312.28 milyar lirası 200 TL’lik banknotlardan oluşmuş durumda. 100 TL’lik banknotlar da emisyon hacminin yüzde 23,58’ini 105.82 milyar lira ile oluşturuyor. 200 ve 100 TL’lik banknotların toplam emisyon hacmindeki hisse ise yüzde 93,15 ile tarihi en yüksek düzeyine çıkmış durumda. Yani 100 yahut 200 TL banknot neredeyse emisyon hacminin tamamını ele geçirmiş durumda. Bu oran 2013 sonunda yüzde 75,14 düzeyinde idi. 10 yılda iki büyük kupürün toplam emisyon hacmi içindeki hissesi 18 puan birden arttı.
Türkiye’de 2001 krizi sonrasında uygulanan programla bir arada enflasyonda düşüş sağlanmış ve 2005 yılında ise enflasyon nedeniyle yükselen banknotları geride bırakarak paradan 6 sıfır atılmıştı. Evvel Yeni Türk Lirası 2009’da deverana giren banknotlarla da Türk Lirası’na dönüldü.
2009 SONUNDA 200 TL’NİN HİSSESİ YÜZDE 16 İDİ
Ekonomim’den Şebnem Turhan’ın haberine nazaran, 2009 yılı başında da 200 TL’lik bankotlar devreye sokuldu enflasyon ise tek haneli düzeylere epey yakın düzeyde bulunuyordu. 200 TL’lik bankotların piyasaya girdiği 2009 yılının sonunda 200 TL’lik banknotların toplam emisyon hacmindeki hissesi yüzde 15,84, 100 TL’lik banknotların hissesi yüzde 40,56, 50 TL’lik bankotların hissesi yüzde 28,56, 20 TL’lik banknotların hissesi yüzde 6,64, 10 TL’lik banknotların oranı yüzde 3,14, 5 TL’lik banknotların emisyon hacmindeki hissesi ise yüzde 1,36 düzeyinde idi. Yani şu an yüzde 93,15’e ulaşan 100 ve 200 TL’lik banknotların 2009 sonundaki hissesi yalnızca yüzde 56,40 idi. Böylelikle piyasaya sürüldüğü birinci yıldan Aralık 2023 sonuna kadar 200 TL’lik banknotun emisyon hacmindeki hissesi 53.74 puan, 100 ve 200 TL’lik yüksek kupürlü banknotların hissesi ise 36.75 puan artış gösterdi.
YENİ TERTİP 200 TL ERKAN VE AKÇAY İMZASIYLA ÇIKTI
200 TL’lik banknotlarda birinci tertip 2009 Ocak ayında iken ikinci tertip 8 Nisan 2023’te çıktı. 27 Mart 2017’de 200 TL’lik banknotlarda üçüncü tertip piyasaya sunulurken, dördüncü tertip 200 TL banknot ise 2 Mart 2020’de devreye girdi. 5’inci tertip 200 TL banknotlar 16 Temmuz 2021’de, 7’nci tertip 200 TL banknotlar ise 7 Aralık 2023’te Merkez Bankası Lideri Hafi ze Gaye Erkan ve Lider Yardımcısı Osman Cevdet Akçay imzasıyla piyasaya çıktı.
EYLÜL 2021 YILINDAN SONRA İSTİKRARLAR DEĞİŞTİ
Eylül 2021 ise banknotlardaki değişimin en besbelli başlangıcı oldu. Mart 2021’de yüzde 19’a artırılan siyaset faizi Eylül 2021’de yüzde 18’e çekilerek faiz indirim döngüsünün birinci adımı atılmıştı. Bu tarihten sonra yapılan indirimlerle siyaset faizi yüzde 8,5’e kadar indirildi, Eylül 2021’de yüzde 19,58 olan tüketici enflasyonu da 2022 yılı son çeyreğinde yüzde 85,5’i aşarken 2023 yılını ise yüzde 64,77 düzeyinden kapattı. Enflasyondaki bu süratli yükseliş banknotların emisyon hacmindeki hissesini da gözle görülür halde değiştirdi. Eylül 2021 sonrası 200 TL’lik banknotların toplam emisyon hacmindeki oranı daima yükseliş gösterirken öteki tüm banknotların hissesi sert formda gerilemesini sürdürdü. Geçen yıl sonu bile emisyon hacmi içinde yüzde 56,6 hissesi olan 200 TL’lik banknot 1 yılda 13 puan birden arttı. 100 TL’lik banknotların hissesi 10.85 puan, 50 TL’lik banknotların hissesi da 1.7 puan geriledi.
patronlardunyasi.com
