Türkiye’nin birinci ulusal bankası olan İş Bankası 100. yaşını kutlamaya hazırlanıyor. Birinci İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararla birlikte kuruluşuna karar verilen bankanın doğum günü 26 Ağustos 1924. Banka, 1 milyon lira sermaye,. İki şube ve 37 kişilik bir takımla kurulmuştu.Bu sermayenin fiilen ödenen 250 bin TL’lik kısmı ise şahsen Atatürk tarafından karşılanmıştı.
İŞTE O KURULUŞ HİKAYESİ
Bankanın kuruluş kıssası ise bankanın sitesinde şöyle lisana getiriliyor;
Kurtuluş Savaşı sona ermiş, Cumhuriyet ilan edilmişti. Artık, yeni Türkiye devletini, aşılması gereken ekonomik ve toplumsal sıkıntılar bekliyordu. Bu devirde tasarrufu teşvik ederek toplanacak fonlarla bütün ekonomik faaliyet kollarını finanse edebilecek, gerektiğinde çeşitli alanlarda endüstrileşme hareketinin başlatılmasına kendi kaynaklarıyla katılabilecek ulusal bir kuruluşun doğması ve ulusal bankacılık sisteminin oluşturulması muhtaçlığı derin bir halde hissediliyordu.
Ulusal bir banka fikri doğuyor…
Atatürk’ün baldızı Vecihe Hanım, bir banka kurulması fikrinin nasıl doğduğunu bakın nasıl aktarıyor:
“Atatürk İzmir’deki konutumuzun selamlık kısmında özel odasında çalışırdı. Bakanlarla Atatürk sık sık çalışma odasında görüşürdü. Celal (Bayar) Beyefendi de sık çağırdığı bakanlarındandı. Yeniden bu türlü bir gün, Celal Beyefendi evvel Atatürk ile, onun çalışma odasında görüştü, sonra da bizim yanımıza geldi. Biz, Latife ablam, ben ve babam selamlık kısmında oturuyorduk. Bu kelamını ettiğim bina artık Özel Türk Koleji olarak faaliyette bulunmaktadır… Evet, bu binada babam ile Celal Beyefendi ortasında Atatürk’ün 250 bin lirasının nasıl kıymetlendirilmesi gerektiği üzerinde konuşuldu. Babam ihracat ve ithalatın yabancılar tarafından yapıldığını hatırlatarak bu işleri yapacak bir Türk şirketinin kurdurulmasını önerdi. Celal Beyefendi de bankacılık işlerinin de yabancılar elinde olduğunu hatırlatarak, bir banka kurulmasının faydalı olacağını söyledi. Sonunda da görüş birliğine vardılar. Bugün üzere aklımda, hoş bir akşamüzeri idi. Daha sonra Atatürk de çalışma odasından çıkıp yanımıza geldi.” “Bankamızın Kurucuları : Uşşakizade Muammer Bey”,
YENİ BANKAYA İSİM KONULUYOR
Türkiye’nin birinci ulusal bankasının isim babasının kim olduğu konusunda iki farklı hikaye var. Bunlardan biri Celal Bayar’a ilişkin:
“Hasan Latife Maliye vekili idi. Bu ismi onlar buldu. Onlar İş Bankası dediler. Yani İş Bankası ismi benim değil.”
Diğerini ise Cemal Kutay tekrar Celal Bayar’ın ağzından aktarıyor:
“Nitekim sonraki günü Çankaya’da kayınpederi Muammer Bey’in yanında Celal Bey’e bir isim üzerinde isteğini soruyor ve karşılık beklemeden şöyle diyor: ‘Siz bu kurulacak banka ile bakir alanlarda faaliyet gösterecek, iş yapacaksınız. O halde her şeyi ile Türk olacak bu bankaya Türkiye İş Bankası ismine ne dersiniz?'”
İLK KURUCULAR, HİSSEDARLAR
Bankamızın inşasının temel harcı niteliğinde olan 250 bin lirayı Atatürk koymuştu lakin mütevazı bir bankanın kurulması için bile bu para kâfi değildi. Para bulmak için neler yapıldığını Celal Bayar şöyle anlatıyor:
“Sermaye bir milyondu. 250 bin lira hazırdı. O nispeten fazla para, dışardan on para yok. Müessis payı, bir pay 1000 liraydı. Müessisler bulacağız ve meclis – i idareyi kuracağız. Hiç kimse yanaşmıyor. Diyorlar ki ‘Ne kadar bu türlü bir işe girdiysek, hiçbirinin sonucu çıkmadı, bu da onların devamı’… Ecnebi bankalar nezdinde, Banque d’Athens var, İtalyanların bankaları var, Fransızların bankaları var. Onlar bizim Türklere, hatır için, Kızılay’a 1000 lira teberruda bulunur üzere, müessis paylarını verdiler. Ben de şahsımı kullanarak, hatta Atatürk’ün nüfuzunu kullanarak 1000’er lirayı bu türlü topladım.”
LİMONATALI PASTALI AÇILIŞ
9 Eylül 1924 günü, İstasyon Caddesi üzerindeki birinci binasında düzenlenen bir merasimle Bankamızın açılışı yapıldı. Açılış merasimine devlet erkânı, hükümet üyeleri, mebuslar, kordiplomatik ve Ankara eşraf ve tüccarı davetliydi. Davetli sayısı 150’yi bulduğundan, bu kadar kişiyi alacak salon bulunamamış, davetliler kümeler halinde ağırlanmıştı. Merasimde limonata ve pasta dağıtılmış, bu açılış için toplam 120 lira masraf yapılmıştı!
patronlardunyasi.com
