Ekonomi müellifi Erdal Sağlam, iktisadın seçime endekslendiğine dikkat çekerek, tasarruf vurguları yapan Mehmet Şimşek’in artık harcamalara sessiz kaldığını kaydetti.
Sağlam’ın tahlili şöyle:
“Türkiye iktisadında artık her şey seçime endekslendi. Yüksek maaş artırımları akabinde, kamu harcamaları büyürken, piyasalarda paranın bol olduğu bir devir daha yaşayacağız. Piyasadaki bol para nedeniyle artan döviz talebinin de tesiriyle rezervlerin eridiği bir devir daha yaşamaya başladık.
MERKEZ BANKASI SEÇİM NEDENİYLE “FAİZLERDE ZİRVE NOKTAYA GELDİK” DEMEYİ TERCİH ETTİ
Merkez Bankası geçtiğimiz hafta siyaset faizini 2,5 puan daha artırarak yüzde 45’e yükseltti. Lakin bu yüksek faize karşın piyasalardaki bol likidite nedeniyle dövize talep önlenemedi. Döviz talebini frenlemek için ya kurların bırakılması ya da faizlerin artması gerekiyor. Kuru seçim öncesi artırmak istemeyen Merkez Bankası’nın “verilere bağlı olarak ek faiz artışı yaparım” demesi gerekirken bunu yapmadı. Merkez Bankası seçim nedeniyle “faizlerde zirve noktaya geldik” demeyi tercih etti. Bu hal piyasalar tarafından enflasyonla uğraşta gereğince sıkı davranılmadığı havasının oluşmasına neden oldu.
2023 yılı bütçesine Aralık ayında eklenen büyük ödeneklerin, beklendiği üzere, harcanmaya başladığı gözüküyor. Bunu geçen ay bir orta 750 milyar TL’ye çıkan Hazine’nin Merkez Bankası’nda bulundurduğu mevduatın erimesinde görüyoruz. Geçtiğimiz hafta içerisinde Hazine’nin mevduatı 315 milyar TL’ye kadar indi. Bu durum Ocak ayı içinde Hazine’nin yaklaşık 400 milyar TL’nin üzerindeki parayı piyasaya verdiğini gösteriyor.
Hazine’nin verdiği paranın yanı sıra Merkez Bankası da artırdığı swaplar nedeniyle, piyasalara ek TL pompalaması yaptı. Bir orta gerileyen Merkez Bankası’nın bankalarla yaptığı swap ölçüsü, geçtiğimiz hafta içerisinde yaklaşık 11 milyar dolar artarak 53 milyar dolara çıktı. Merkez Bankası’nın swapları artırmasının nedeni, eriyen döviz rezervlerine karşılık bu yolla brüt rezervini büyütmeye çalışması.
Ancak Merkez Bankası yaptığı swaplar karşılığı piyasalara TL veriyor. Bu birebir vakitte siyaset faizinin altında verdiği bu TL likiditesinin enflasyonla gayrete ziyan vermesi sonucu yaratıyor. Bankalar siyaset faizinin altında yaptığı swaplar nedeniyle TL mevduat faizlerini olması gerektiği kadar artırmıyorlar. Bu nedenle de bilhassa küçük tasarrufçuya bankaların verdiği mevduat faizinin yüzde 40’ın altına indiği görülüyor.
Yüksek hacimli TL mevduatlara yüzde 50’ye kadar faiz veren bankalar gayelerini gerçekleştirmek için döviz bazlı KKM’den TL’ye dönen hesaplara ise yüzde 55, hatta biraz üzerinde faiz vermeyi kabul ediyorlar. Münasebetiyle ortalama faiz oranları yüzde 50’in çabucak altına gerilemiş gözükse de en çok ziyanı gören küçük tasarrufçu oluyor.
BAKAN ŞİMŞEK DE ARTIK BIRAKTI
Merkez Bankası’nın sıkı para siyasetine alışılmamış biçimde, TL mevduat faizlerinin gerilemesi karşısında yeni bir tedbir almaktan kaçındığını görüyoruz. Merkez Bankası’nın da seçime ayarlı bir siyaset izlediğini söyleyebiliriz. Yani bir yandan rezervleri, piyasadaki likiditeyi artırma değerine yaptığı swaplar yoluyla desteklerken, seçime kadar piyasadaki paranın bol kaldığı bir süreç yaşanmasını kabul ettiği söylenebilir.
KREDİ KARTLARI KARARI SEÇİM SONRASINA MI BIRAKILDI?
Bunun yanında Merkez Bankası siyaset faizini artırmasına karşın, kredi kartı faiz oranlarını, birkaç aydır olduğu üzere, tekrar sabit bıraktı. Kredi kartı kullanımının son haftada biraz gerilemeye başladığı gözükse de hala canlı bir seyir var. Seçime kadar bu oranlarla gidileceği, hasebiyle gerektiği takdirde halkın kredi kartı kullanımı için açık kapı bırakıldığı gözüküyor.
Halbuki Merkez Bankası’nın bankalarla yaptığı görüşmelerde, kredi kartı kullanımına hudut getirilmesini istediğini, kredi kartı faiz oranlarının yanında, kart limitlerinin düşürülmesi, taksit sayılarının azaltılması üzere planları olduğu anlaşılıyor. Merkez Bankası, bu kredi kartı kısıtlamasını da seçimler sonrasına ertelemiş gözüküyor.
HARCAMALARA ARTIK BAKAN ŞİMŞEK DE SES ÇIKARMIYOR
Tüm bu harcamalardaki artışa artık Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in de ses çıkarmamaya başladığına şahit oluyoruz. Bakan Şimşek, son olarak emekli maaş artırımında yüksek artırım oranlarına karşı gelirken, sonuçta tabandan gelen baskı üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan tüm emeklilere yüzde 49’luk Ocak artırımı uygulamasını devreye soktu.
HARCAMALAR DAHA DA ÇOK ARTACAK
Bakan Şimşek’in seçimlere kadar harcamaların artmasına artık ses çıkarması beklenmiyor. Seçime kadar geçecek mühlet içerisinde, biraz da anketlerin gösterdiği ön varsayımlara nazaran, harcamaların daha çok artması gündeme gelebilir. Önümüzdeki iki ay içerisinde toplumsal yardım ödemelerinin hızlanmasını, müteahhitlere ödemelerin büyümesini bekleyebiliriz.
Özetle; Mayıs seçimleri öncesinde gördüğümüz seçim iktisadı kadar olmasa da, bir oldukça yüklü bir seçim harcaması devrine daha girdik. Bu periyottaki harcamaların telafisi için, seçimlerden sonra nasıl bir yol izleneceği ise şimdilik merak konusu. Mayıs seçimleri sonrası, bu yıl ortasında yapıldığı üzere, ek vergilerin gündeme gelip gelmeyeceğini, harcamaların nasıl kısılacağını yıl ortasında görmüş olacağız.
ŞİMŞEK SEÇİMDEN SONRA DEVREYE GİRECEK
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in seçimin çabucak akabinde, içinde yapısal önlemlerin de yer aldığı bir dizi radikal ekonomik karar almak istediğini biliyoruz. Enflasyonla uğraşın sıkılaştırılması için, seçimlerden sonra tahminen ek siyaset faiz artışları da zarurî hale gelebilir.
Tüm bu gerekenlere Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın müsaade verip vermeyeceği ise şimdilik meçhul. Enflasyonun hakikaten tek haneye indirilmesi isteniyorsa, çok daha sert ekonomik kararların seçimin çabucak ertesinde devreye alınması gerektiği de ortada.”
