Türkiye’de, derinleşen ekonomik krizle birlikte günlük pratiklerimiz de alışkanlıklarımız da değişiyor. Hayat değerli, gelir az. Tabir yerindeyse delik büyük, yama küçük.
Yoksulluk, dalga dalga büyüyor. Fakir sayısı her geçen gün artıyor. Başta emekliler olmak üzere dar ve sabit gelirli milyonlar, gelirleriyle masraflarını denkleştirmek için hesap-kitap yapıyor. Boşa koyuyor dolmuyor, doluya koyuyor almıyor.
Vatandaş, market market geziyor. Çarşı pazar dolaşıyor. Eserlerin fiyatlarını karşılaştırıyor. Başta etiketler uçuşuyor.
Bu zahmetli, bir o kadar da hudut bozucu koşuşturmacanın akabinde ihtiyaç duyduğu eser ya da eserleri, en ucuz olduğunu düşündüğü marketten bütçesinin elverdiği kadarıyla satın alıyor.
İşin berbat yanı… İzleyen günlerde tıpkı eser için birebir markete bir defa daha gittiğinde birçok vakit yüksek oranlı artırımlara maruz kalıyor.
Etiketlere, kocaman açılmış gözlerle ve büyük bir şaşkınlıkla daha yakından bakıyor. Eseri satın almak için uzattığı eli havada kalıyor. Depresif bir ruh hali topluma hâkim oluyor.
TARİHİ EŞİK: 20 MİLYAR TL
Bir de devlete bakalım. Devletin yatırımlarına ve bu yatırımlar için yaptığı harcamalara daha yakından göz atalım.
Türkiye, son 22 yılda yap-işlet-devret (YİD) sistemiyle iktidar etraflarının “mega” olarak nitelendirdiği köprü, otoyol ve tünel inşa etti. Kent hastanelerini de unutmayalım…
Yavuz Sultan, Osmangazi, 1915 Çanakkale köprüleri ile İstanbul-İzmir, Kuzey Marmara, Malkara-Çanakkale, Ankara-Niğde, Menemen-Aliağa-Çandarlı otoyolları YİD prosedürüyle hayata geçirildi. Devlet, bu projelere dolar ya da euro üzerinden araç geçiş garantisi verdi.
Bu projelerde araç geçişleri, her yıl garanti sonunun altında kalıyor. Karayolları Genel Müdürlüğü, köprü ve otoyolların imalini ve işletmesini üstlenen firmalara üç ayda bir garanti ödüyor.
2023’ün ekim-kasım-aralık periyodunu kapsayan yılın son çeyreğine ait garanti ödemesi, 30 Ocak Salı günü yapıldı.
Köprü ve otoyolları işleten (Avrasya Tüneli hariç) müteahhitlere, 3 aylık periyot için 19 milyar TL’yi aşkın garanti ödendi. Döviz kurunun üst taraflı hareketi nedeniyle garanti meblağı, çeyrek periyot için birinci sefer 20 milyar TL’ye dayandı. Bu fiyat, 2023 yılının birinci üç ayı için 15-16 milyar seviyesinde gerçekleşmişti.
Bütçeye nazaran bu yıl köprü ve otoyollara 73,8 milyar TL, Avrasya Tüneli’ne 4,9 milyar TL, kent hastanelerine de 83,6 milyar TL ödeme yapılacak.
Köprü ve otoyollara, 2023 yılının son çeyreği için 19 milyar TL’yi aşkın ödeme yapıldı. Döviz kurunun, mahallî seçimlerin akabinde yükselme mümkünlüğü göz önünde bulundurulduğunda köprü ve otoyollara 2024 yılı garanti ödemeleri, bütçede öngörülen fiyatın çok üzerine çıkacak. Bu fiyat, her yıl daha da büyüyecek üzere görünüyor.
Yaşayarak, bedelini ağır biçimde ödeyerek kaynakların yanlışsız ve isabetli dağılımının kıymetini ve kıymetini öğreniyoruz.
