Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından yapılan çalışmada, emeğin katma kıymet içindeki hissesinin 2016’dan bu yana gerilediği ve azalma suratının 2019 sonrası arttığı vurgulandı.
Ekonomim’den Mehmet Kaya’nın haberine nazaran TEPAV Kalkınma Siyasetleri Yöneticisi Ekrem Cünedioğlu’nun yaptığı çalışmada şunlar kaydedildi:
“Özellikle son üç yılda yüksek enflasyon ve enflasyon beklentilerindeki bozukluk fiyatlama davranışlarındaki bozulmayı tetikleyerek yüksek kâr marjına müsaade vermiş, lakin kelam konusu kâr artışı Türkiye’deki bölüşüm sorununun daha da derinleşmesine neden olmuştur.”
SADECE TABAN FİYAT ARTIŞI YETERSİZ
Çalışmada bu gerilemenin, 2016 sonrası işçi maliyetlerindeki gerçek artışın, gerçek katma paha artışının altında kalmasından kaynaklandığı vurgulandı. ‘Asgari ücretlileştirme’ trendine vurgu yapılan çalışmada şunlara dikkat çekildi: “Söz konusu bölüşüm sorununun çözülmesi için yalnızca taban fiyatta kayda bedel artış yapmanın kâfi olmayacağı da unutulmamalıdır. Gerçekten Türkiye’de minimum fiyat üstündeki fiyatların artış oranının minimum fiyattaki artışın altında kalması ülkede ‘asgari ücretlileşme’ trendini beslemiş ve özel bölümde neredeyse her iki çalışandan biri taban fiyatlı statüsüne geçmiştir. Üstelik 2023’ün üçüncü çeyreği prestijiyle kayıt dışı istihdam oranının hâlâ yüzde 27,2, atıl işgücü oranının ise yüzde 22,3 seviyesinde olmasının personelin pazarlık gücünü azalttığı unutulmamalıdır.”
İLLER ORTASINDAKİ FARKLILIKLAR
Çalışma, ücretlilerin durumunun güzelleştirilmesine yönelik geniş kapsamlı bir yaklaşım önerirken, minimum fiyat kelam konusu edildiğinde bölgesel olarak satınalma gücü farklılıkları dikkate alınarak bir siyaset oluşturulabileceği belirtildi. Mevcut genel fiyatın beklendiği ya da istendiği üzere yatırımların bölgelere kaymasına imkan vermediğine dikkat çekilerek, “İstanbul özel dalda tam vakitli çalışan ücretlilerinin ortalama fiyatının en yüksek olduğu ikinci bölge iken satın alma gücü düzeltmesi yapıldığında yirminci sıraya gerilemektedir. Vilayetler ortasındaki fiyat seviyesi farkları birebir satın alma gücüne sahip olmak için muhtaçlık duyulan gelirin farklılaşmasına neden olmaktadır” yorumu yapıldı.
3 MİLYON HANEDE TEK GELİR MİNİMUM ÜCRET
Ekrem Cünedioğlu çalışmasında, taban fiyatın haneler için ehemmiyetine de dikkat çekildi. TÜİK dataları kapsamında yapılan çalışmada, 2022 datalarına nazaran taban fiyat giren 4,15 milyon hanede 16 milyon kişinin yaşadığı kaydedildi. Bunlar içinde hanede yalnızca bir minimum ücretlinin gelir getirdiği hane sayısının 2,95 milyon olduğu belirlendi. Çalışmada, “Asgari fiyat kavramsal olarak bir personelin taban ömür maliyetini karşılayacak seviyesi tabir etse de bu yaklaşık 3 milyon hanenin toplumsal dışlanma riskini azaltacak halde taban fiyatın 3,5 kişinin hayat maliyeti formunda hesaplanması ya da bu hanelere toplumsal transferlerde öncelik verilmesi kıymet arz etmektedir” denildi.
