Bu birinci değil…
Bir vakitler “Teksas Cumhuriyeti” de vardı…
Vakanüvis
Nerdeyse bir asırdır, dünyanın birçok ülkesinde, legal otoriteye karşı isyancı hareketler oluşturmaya çalışan ya da mevcut ayrılıkçılara takviye olan, onları silahlandıran, bazen şahsen ordusuyla gidip ortalığı daha da karıştıran ABD, iki gündür hudutları içindeki bir “isyan”la uğraşıyor. Teksas Valisi Greg Abbott, Anayasa Mahkemesi’nin Meksika hududunda göçmenlerin geçişini engellemek için kurulan jiletli tellerin kesilmesini isteyen kararı tanımadığını açıkladı. Bu açıklamaya 25 eyalet de dayanak verdi. ABD merkezî hükümeti bu yeni problemle uğraşırken, Teksas’ın bu başına buyruk hallerinin yeni olmaması durumu daha da farklı kılıyor.
ABD kurulurken, Teksas birliğe katılmakta isteksizdi
Kristof Kolomb’un Amerika’ya çıkmasının akabinde başlayan Avrupalı göçü, bu kıtanın nüfusunu her geçen gün arttırıyordu. Amerikan yerlilerini topraklarından kovan – 1600’lerde dünya nüfusunun beşte biri Kızılderili’ydi – yerleşimciler, mahallî idarecilerle ortaklaşa tam bir Kızılderili katliamına imza atıyordu. O denli ki, idareler kimi vakitler öldürülen her bir Kızılderili için katile 5 dolar ödemekteydi. Soykırımcı göçmenler, bir yandan da bağımsızlık için Büyük Britanya güçleriyle savaşıyorlardı. Çeşitli koloniler halinde örgütlenen topluluklar, yeni bir devletin kuruluş gayretlerine da sürat vermişlerdi. Nihayet, 4 Temmuz 1776’da Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’ni yayınlayarak İngiltere’den bağımsızlıklarını ilan edeceklerdi. 7 Eylül 1776 tarihinde ise yeni devletin isminin “United States of America” (USA / US) olduğunu ilan etmişlerdi.
Bu hareket 13 koloniyle başlamış, süreçteki kaotik ortamda pek çok bölge de peyderpey Amerika Birleşik Devletleri’ne katılma kararını açıklamıştı. Bunların içinde Meksika’yla hükümranlık uyuşmazlıkları yaşayan Teksas bölgesi ise “haylaz çocuk”tu. Buradaki yerleşimciler, USA’ya katılma konusunda hiç de istekli değillerdi. Bir yandan yeni devletle bir yandan da hem Meksika devleti hem de İspanyol sömürgecilerle problemler yaşıyorlardı.
“Teksas Devrimi”ni “Teksas Cumhuriyeti” takip etti
Meksika, Teksas’ın bulunduğu bölgeyi “Coahuila Tejas” eyaletinin devamı olarak tanımlıyor ve kendi toprakları sayıyordu. Yerleşimciler ise Meksika’nın bu doktrinine karşı çıkıyor, öbür yandan yeni devlet ABD’nin, kendisine katılan bölgelerin sayısını arttırma eforlarına da sıcak bakmıyordu.
Yerleşimciler sık sık Meksika güçleriyle çatışmaya da giriyordu. Bu ortada göçmenler bir kurul kurmuş, tarihe “Acemi Hükümet” diye geçen bir idare oluşturmuşlardı. Kendisine “Teksas Devrimi” ismini veren hareketin en son maksadı bağımsızlıktı lakin bütün bu süreçler için değerli bir mali kaynak gerekiyordu. Arayış içerisinde olan “Acemi Hükümet”, bu gayeyle bölgedeki toprakları yerleşimcilere satmaya başlamıştı. Böylelikle Teksas’ta imar faaliyetleri süratle artmış, bir yandan da yeni yeni idari üniteler kurulmaya başlamıştı.
Nihayet, 2 Mart 1836’da “Teksas Cumhuriyeti” ilan edilmişti. Cumhuriyet yönetimi, bağımsızlık konusunu tam manasıyla ciddiye almış, bu doğrultuda Avrupa’daki pek çok ülkede büyükelçilikler bile açmıştı. Avrupalı devletler, Amerikan kıtasındaki gelişmelerin ne istikamete evrileceğini tam kestiremedikleri için ihtiyaten “Teksas Cumhuriyeti”ni tanıyorlardı. ABD dahi, alakaları canlı tutabilmek emeliyle kısa bir müddet içinde “Teksas Cumhuriyeti”ni tanımak zorunda kalmıştı.
Teksas Cumhuriyeti beş Lider seçti
Cumhuriyetin iç siyaseti iki küme üzerinde ağırlaşıyordu. Hareketin başkanlarından Mirabeau Buonaparte Lamar, Amerika Birleşik Devletleri’ne katılmaya şiddetle karşı çıkarak, Teksas’ın bağımsız bir cumhuriyet olarak yola devam etmesini istiyordu. Sam Houston liderliğindeki muhalifler ise Teksas’ın ABD’ye ilhakından yanaydılar. Çekişmeler yaklaşık 10 yıl sürmüş, bu ortada Teksas Cumhuriyeti beş de Cumhurbaşkanı seçmişti. Sonuçta, ABD idaresi ile Teksas’taki iltihak yanlılarının görüşmeleri ilerleme kaydetmiş, evvel ABD ile “Diplomatik Yasa” imzalanmış, akabinde 13 Ekim 1845’te yapılan seçimle iltihak kabul edilmiş, 29 Aralık 1845’te ise ABD’de iltihak yasası Kongre’den geçmiş ve 11 yıllık “Teksas Cumhuriyeti” lağvedilerek bölge ABD’nin yeni eyaletlerinden biri olmuştu.
