Yeni minimum fiyat artırımının yaratacağı maliyet baskısı nedeniyle son iki aydır istihdam daraltan firmalar bu ayın birinci yarısında “küçülme” sürecini tamamlayarak 31 Mart’a kadar “bekle-gör” konumuna geçecek. Seçim sonrasındaki süreçte uygulanacak TL siyasetine nazaran ya tamam ya devam diyecek.
Zayıf işletme sermayesi ve düşük talep ile yeni yıla girecek olan işletmeler, mümkün maliyet artışlarına karşı tedbir olarak operasyonlarını küçültmeye gidiyor. Bilhassa ocak prestijiyle minimum fiyatta beklenen yüzde 40-50 bandındaki artırımın yaratacağı maliyet artışını dikkate alan birçok firma istihdam çıkışlarını hızlandırdı. Bu eğilim İSO Türkiye İmalat PMI’a da yansıdı. Buna nazaran kasım ayı dataları, Türk imalat bölümünde istihdamın üst üste ikinci defa aylık bazda daraldığına işaret etti.
Ekonomim’den Merve Yiğitcan’ın haberine nazaran, düşüş, bir yılı aşkın müddetin en yüksek seviyesinde kaydedilirken, anket iştirakçileri istihdamdaki düşüşün yetersiz iş yükü, istifalar ve emekliliklerden kaynaklandığını belirtti. Gerçek kesim temsilcilerinden edinilen bilgiye nazaran, ekim ve kasım aylarında küçülme operasyonuna giden emek ağır kesimlerdeki işletmeler, 31 Mart’taki mahallî seçimlere kadar bekle-gör konumuna geçti. Gerçek kesim temsilcileri, 2024’te ‘tamam mı, devam mı’ senaryolarının masada olacağını lisana getiriyor.
“ŞİRKETLER VERİMLİLİĞE ODAKLANACAK”
İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Lideri Ahmet Öksüz, bir tarafta çalıştıracak eleman bulamazken başka taraftan emek ağır kesimlerde maliyetlerin çok arttığı sıkıntı bir süreçten geçildiğini söyledi. Yılbaşında taban fiyata önemli bir artışın beklendiğini, bunun da dokuma ve hazır giysi bölümlerinde düşünceyi artıracağına işaret eden Öksüz, “2024’te bizim bölümde bir istihdam artışı beklemiyorum. Hatta bir ölçü azalma da olacaktır. Şirketlerin küçülme, daha verimli olma, daha az beşerle tıpkı işi yapmaya çalışma üzere projeleri var. Yani şirketler verimliliğe odaklanacak” dedi. Maliyetlerin döviz karşılıklarındaki artışa dikkat çeken Öksüz, “İhracat pazarlarında rekabet edebilmek için verdiğiniz maaşın döviz karşılığı değerli ve biz bu manada çok değerli kaldık. Lakin iş dünyasında ‘değerli TL’ algısı varken, idarecilerde bu türlü bir algı yok. Hala TL’nin bedelsiz olduğu fikri hakim. Halbuki biz ‘TL pahalı derken neye nazaran diyoruz, yurtiçindeki maliyetlerin döviz karşılığına bakarak söylüyoruz. Evvel bu badireyi çözmemiz gerekiyor” diye konuştu.
“TL KIYMETLİ EPEY KÜÇÜLME DE SÜRECEK”
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Sanayi Meclis Lideri Onur Fayat, piyasa oyuncularının neredeyse tamamının yeni minimum fiyat maliyeti altına girmemek için ekim ayından itibaren istihdam çıkışlarını başlattığını belirterek, “Yüzde 40-50 bandında bir artırım bekleniyor. Önünü göremeyenler bu süreçte küçülüp, bekle-gör durumuna girdi” dedi. Hazır giysi dalının 31 Mart’taki seçime odaklandığına işaret eden Fayat, “Seçim sonrası kur siyasetinin ne olacağı herkes tarafından merakla bekleniyor. Zira seçime kadar kurun denetimli formda gideceği biliniyor. 31 Mart’tan sonra, mayıs seçimlerinin akabinde olduğu üzere bir devalüasyon mu olacak, yoksa kur denetimli bir biçimde mi sürdürülecek göreceğiz. Şayet TL’deki pahalanma devam edecekse, bu hazır giysi kesiminde küçülmenin de devam edeceğini gösterir” diye konuştu. 2003-2012 yılları ortasında uzunca bir müddet kıymetli TL sürecinin yaşandığını hatırlatan Fayat, misal biçimde bir ‘değerli TL’ devrine girilmesi halinde tekrar emek ağır işlerden çıkacak çok fazla bölüm oyuncusu olduğunu lisana getirdi.
“KUR, BİZİ DÜNYADAN KOPARDI”
Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Lideri Berke İçten, bölümdeki daralmaya dikkat çekerek, istihdam kayıplarının yüzde 50’yi bulduğunu lisana getirdi. İçten, kapasitelerini düşüren firmaların nitelikli takımları elinde tutmaya çalıştığını lakin talep artmazsa bu takımların da gözden çıkarılmasının olası olduğunu vurguladı. Tazminat yükünün yeni yılda artmaması ismine istihdam çıkışlarının hızlandığını kaydeden İçten, “Hatta birkaç fabrika konkordato ilan etti” dedi. “Döviz kurunun rekabetçi yapıdan uzaklaşması bizi dünyadan kopardı” diyen İçten, “Dünya ile rekabet noktasında personellik maliyeti çok değerli. Uzakdoğulu rakiplerimizle fiyat farkımız 10 doları aştı. Evvelden 3-4 dolar fark olduğunda, kalitesinden ötürü Türk ayakkabısı tercih edilirdi lakin fark açılınca kalite farkı da iş getirmiyor. Münasebetiyle bir an evvel kurun rekabetçi hale gelmesi lazım, yoksa bizim üzere emek ağır bölümlerin unutulması gerekir” sözlerini kullandı.
“SANAYİCİ ÇEKİMSER HAREKET EDİYOR”
Plastik dalında faaliyet gösteren, eski İKMİB Lideri Murat Akyüz, yüksek oranlı olması beklenen minimum fiyat artışı nedeniyle, yeni yıla yüksek artırımla girmek istemeyen firmaların istihdam çıkışları gerçekleştirdiği negatif bir süreç yaşandığını anlattı. Emekçi çıkaran firmaların, “Gerekirse tekrar alırım” üzere bir yaklaşımda olduğunu kaydeden Akyüz, “İşler zayıf, yanı sıra baskılanan kur da bilhassa ihracatçı olan işletmelerin elini derde sokuyor. Birçok işi Uzakdoğulu rakiplere kaptırmaya başladık. Tüm bunlar üst üste gelip seçim atmosferiyle de birleşince negatif bir durum ortaya çıkıyor. Bu nedenle endüstriciler de çekimser ve temkinli hareket ediyor. Marta kadar da bunun devam edileceği konuşuluyor. Bu bir tedbir… Seçim gerilimini atlattıktan beklentiler olağanlaşmaya başlayabilir” biçiminde konuştu.
ÖNEL: ARTAN MALİYETLER MEVCUT TALEPLE KARŞILANAMAZ
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel, iç talebin daha da düşeceği ve faizlerde sıkılaşmanın artacağı beklentilerinin gerçek kesimi önlemli olmaya ittiğini belirterek, hizmet kesimlerinde de istihdam azaltmaların yaşandığını söyledi. Yüzde 40-50 bandında bir taban fiyat artışı beklendiğini lisana getiren Önel, “Oluşan maliyetlerin mevcut taleple karşılanamayacağı açık. Hasebiyle firmalar son seçenek olarak istihdam azaltacaklar. Esasen kapanan şirket sayılarında artış var, bu da istihdamda aşağı taraflı ivmelenmenin devam edeceğini gösteriyor” dedi. Finansman maliyetlerin yükselmesi, operasyonel maliyetlerin artması ve hammadde fiyatlarındaki yükselişler nedeniyle ekim ve kasım aylarının beklentilerin çok altında gerçekleştiğine işaret eden Önel, “Satış hacimlerinde yüzde 40’a varan düşüşler var. Dönem bazlı bakıldığında son 10 yıllık devrin en düşük düzeyleri. Geçmişte de bu cins periyotlar oldu lakin bir enstrüman daima düzgün seyrederdi. Ya faiz düşük olurdu ya kur düzgün olurdu ya da iç piyasa hareketli oluyordu. Şu an hiçbir enstrüman âlâ değil” halinde konuştu. Operasyon maliyetlerindeki artışlara dikkat çeken Önel, “Makine ekipman tamiratlarının maliyetleri bile önemli arttı. İşyeri kiralarında yüzde 100- 150 artışlar konuşuluyor. Tüm bunlara bakınca iş yapma iştahının çok olmadığı, parası olanın bir mühlet mevduatta kalacağı bir devir yaşayabiliriz 2024’ün birinci 6 ayında” tabirlerini kullandı.
RESTORANLAR 2 AYDA %20 MÜŞTERİ KAYBETTİ
Yeme-içme dalı hem personellik maliyetlerindeki artıştan hem de düşen alım gücünden direkt nasibini alan dallardan. Turizm Restoran Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmeleri Derneği (TURYİD) Lideri Kaya Demirer, kesimde kuver olarak isimlendirilen konuk sayılarında yüzde 20’ler civarında bir azalma gözlemlediklerini ayrıyeten işçi arzında da zahmet olduğunu aktardı. Bölümün hala eksik elemanla çalıştığını ve bu nedenle takımlarda tasarrufun gündemde olmadığını belirten Demirer, dalın en büyük probleminin alım gücünün gerilemesi olduğuna işaret etti. Artan maliyetleri müşterilere bir ay gecikmeli yansıtabildiklerini, bu formda firmaların ziyana uğradığını anlatan Demirer, son 2 ayda yüzde 20’leri aşan bir oranda müşteri kaybı yaşandığını aktardı. Demirer, “Pandemide yüzde 20 küçülen yeme-içme dalı 2022’de toparlanmaya başladı, Ağustos 2023’e kadar bu toparlanma devam etti. Lakin bu trend artık devam etmeyecek. Burada en çok yara alacak olanlar yeni teşebbüsçüler olacaktır. Kesimin dinamiklerine ve enflasyonist ortama alışkın olmayan yeni kuşak yatırımcılar zorlanacaktır. Zincir işletmeler natürel ki yeni şube açılışlarını frenleyecek, birtakım verimsiz noktaları da kapatmaya gidecektir” diye konuştu.
patronlardunyasi.com
