Nature mecmuasında yayımlanan çalışma, dünyada yaşamış en büyük primat olan ve Asya maymunları ortasında yer alan Gigantopithecus blacki’nin kuşağının tükendiği süreci ele aldı.
Nesli, günümüzden 295 bin ila 215 bin yıl evvel tükenen Gigantopithecus blacki’nin yok oluş sürecini aydınlatmak isteyen bilim insanları, Güney Çin’deki 22 mağarada yaptıkları çalışmalarda, yaklaşık 2,5-3 metre uzunluğunda ve 350-400 kilogram tartısındaki primatın mevsimsel değişimlerle birlikte değişen ömür alanı ve beslenme tercihleri sonucunda popülasyonunda yaşanan azalmalar nedeniyle yok olduğunu tespit etti.
Araştırma bulgularını Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Antropoloji Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Alper Yener Yavuz, Gigantopithecus cinsine ait birinci bulguların 1910’lu yıllarda tespit edildiğini ve o periyotlarda başlayan araştırmaların 2024’ün birinci günlerinde tamamlanan çalışmayla sona erdiğini söyledi.
Gigantopithecus blacki’nin 2 milyon ila 200 bin yıl öncesini kapsayan bir vakit diliminde yaşadığını ve Çin’de 1935 yılında primata ilişkin dişlerin bulunmasıyla araştırmaların sürat kazandığını belirten Yavuz, son çalışmalar kapsamında Çin’deki mağaralarda bulunan diş, çene ve öbür beden modülleri ile başka faunal kalıntıların kapsamlı biçimde incelendiğini söz etti.
“O DEVİR ÇOK ÖNEMLİ BİR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VARDI”
Bir tıbbın besin sorunu yaşadığı ve kendine uygun ömür alanı bulamadığı vakit göç etmeye, göç etmiyorsa değişime, değişmiyorsa yok olmaya zorlandığını kaydeden Yavuz, “O periyot çok önemli bir iklim değişikliği vardı, bizim bildiğimiz son buzul çağıydı. Lakin burada sorun, hava çok soğuk olduğu için donarak yok olmak değil, bu durum yalnızca hayvanları değil bitkileri, florayı ve ekosistemi de etkiliyor ve Gigantopithecus blacki’nin değişen iklim ve floraya ahenk sağlayamadığını fark ediyoruz. Çalışmada ayrıyeten değişen hayvan faunasındaki çeşitlerin tıpkı besinleri yiyen başka hayvanlarla uğraş edemediği için de yok olduğu belirtiliyor.” dedi.
İklim değişikliğiyle farklılaşan çevresel faktörlerin meyve, meyve tohumu ve kozalak üzere bitkisel kaynaklarla beslenen Gigantopithecus blacki’yi farklı bir beslenme tercihine sürüklediğine dikkati çeken Yavuz, primatın temel besin hususlarına erişebilse dahi yan besin hususlarının çok fazla değişmesi sonucu besin kaynaklı sorunlar yaşadığını aktardı.
Çin’deki mağaralarda bulunan bütün çene modülünün, çalışmanın temelini oluşturduğunu vurgulayan Yavuz, elde edilen 2 bin diş sayesinde de Gigantopithecus blacki’nin kabuklu meyve, meyve çekirdeği yahut kozalak üzere hususlarla beslendiğinin kanıtlandığından bahsetti.
MEVSİMSEL ORTAM DEĞİŞİKLİĞİ YOK OLUŞA SÜRÜKLEDİ
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi İdare Heyeti Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş, günümüzden yaklaşık 7 ila 2,6 milyon yıl evvel yaşanan Pliyosen periyottan, son 2,6 milyon yılda yaşanan Kuvaterner periyoda geçişte evvel sıcak daha sonra ise soğuk şartların tesirli olduğunu bildirdi.
Gigantopithecus blacki’nin yaşadığı periyodun erken-orta Pleyistosen olarak isimlendirilen vakit aralığına rastladığını belirten Türkeş, Pleyistosen periyodun orta-geç evresinde bariz ardışık buzul ve buzul ortası çağların yaşandığı bilgisini paylaştı.
Buzul çağıyla birlikte hava sıcaklıklarının azaldığı, deniz düzeyinin düştüğü ve atmosferik yağışların büyük kısmının kalıcı kar ve buz olarak kaldığı periyoda geçiş yapıldığının altını çizen Türkeş, şöyle devam etti:
“Gigantopithecus blacki’nin ortam değişikliği nedeniyle vakit içerisinde soyunun yok olduğunu görüyoruz. Primatın soyunun tükendiği devir yüklü olarak buzul çağına ve görece soğuk şartlara karşılık geliyor. Bu primat cinsinin yok olduğu günümüzden 295 bin ila 215 bin yıl ortasındaki periyoda kadarki aralıkta görece soğuk bir buzul çağı tesiri var ama kuşağının tükendiği süreçte tekrar bir ısınma görülüyor.”
Mevsimselliğin yıl içinde daha düşük olduğu bir iklimden, mevsimselliğin daha yüksek olduğu bir periyoda geçişte yaşanan çevresel değişikliklerin kapalılığı yüksek geniş ormanları seyrek açık ormanlara, çalılıklara ve çayırlara dönüştürdüğünü, bitki örtüsünde yaşanan büyük değişimin de otobur Gigantopithecus blacki’yi besin bulmak için daha fazla efor sarf etmeye ittiğini aktaran Türkeş, şunları söyledi:
“En kıymetli şey besinin azalması, güç bulunması ve buna bağlı olarak düşmanların artması, bağışıklığın düşmesi nedeniyle üreme muvaffakiyetlerinin azalması. Tahminen hastalık ve zararlıların çevresel şartlarla birlikte artmasıyla primatlar bunlardan etkilenmiş olabilir. İklimin değişkenliğinin artması, ekosistemlerde bu boyutta değişikliklere neden olan mevsimselliğin artması da doğal vejetasyonda bariz değişiklere yol açtığının bir ispatı.”
Türkeş, kelam konusu araştırmaya nazaran Gigantopithecus blacki’nin yakın akrabası olduğu düşünülen birkaç cinsin beslenme tercihlerini ve davranışlarını değişen şartlara uygun olarak şekillendirebildiğini ancak büyük primatın iklim, vejetasyon, ortam, besin ve besine erişim şartlarına ahenk gösteremeyerek kronik gerilim ve azalan popülasyon belirtileri göstermesi sonrası jenerasyonunun tükendiğini kelamlarına ekledi.
