1980 yılından bugüne Türkiye’den ABD’ye kaçırılan 41 tarihi eser, Kültür ve Bakanlığının teşebbüsüyle yurda döndürüldü.
Eserlerin yurduna geri dönmesinde Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik ve İstihbarat Ünitesi (HSI) tarafından gerçekleştirilen soruşturmalar kıymetli rol aldı.
Getirilen eserler ortasında Roma devrinden Kybele heykelciği, Minerva başı, bayan heykelciği, Minerva büstü biçimi yük, killia tipi başlıkları, Terracotta bayan başı, Arakaid periyodu siyah figürlü olpe, MÖ 6. yüzyıla ilişkin Orientalizan vazo, Kybele başı, Roma devrinden Satyr heykelciliği, MÖ 4. yüzyıla ilişkin Frig başlığı tipli bronz miğferler yer aldı.
Aralarında İngiltere’den getirilen 1 eser de olmak üzere 42 eser için Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ve Amerika Birleşik Devletleri İstanbul Başkonsolosu Julie A. Eadeh’in iştirakiyle Antalya Müzesi’nde düzenlendi.
“Batı Anadolu’daki Kalkolitik periyot kültürünü manaya uğraşlarımız açısından da epeyce değerli datalar sağlayan eserlerdir”
Törende konuşan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, “Kültür varlığı kaçakçılığının önlenmesi ve vaktinde yasa dışı yollarla pazar ülkelere götürülmüş olan yapıtlarımızın iadesiyle ilgili çalışmalarımıza sürat kesmeden devam ediyoruz. Bu ağır mesaimizi hem sizler yakından takip ediyorsunuz hem de biz her fırsatta sizlerle bir ortaya gelip elde ettiğimiz hoş sonuçları paylaşıyoruz. Eserler ortasında 22 adet Kiliya tipi başı yer almaktadır. Bu Kalkolitik periyoda tarihlenmekte olup yaklaşık 7 bin yıllıktır. Tıpkı vakitte Batı Anadolu’daki Kalkolitik devir kültürünü manaya uğraşlarımız açısından da hayli kıymetli bilgiler sağlayan yapıtlardır. Kiliya tipi yapıtın ziyan görmemiş halde olanlarının hayli az bulunduğunu ve bu yapıtlardan bütün halde iki adedinin iadesini 2021 ve 2023 yıllarında sağlamış olduğumuzu da hatırlatmak isterim.” dedi.
“Dünya sanat hayatındaki yansımalarını anlamamız açısından çok özel bir örnektir”
Bakan Ersoy konuşmasına şöyle devam etti:
“Kiliya yapıtının 20.yy’ın sanat dehaları ortasında sayılan Constantine Brancusi, Amedeo Modigliani ve Henry Moore üzere isimlerin yontu ve tablolarına ilham vererek 7 bin yıl öncesinden günümüz çağdaş sanatına tesir etmişlerdir. Bu da sahip olduğumuz kültürel mirasın dünya sanat hayatındaki yansımalarını anlamamız açısından çok özel bir örnektir. İadesini sağladığımız eserler ortasında ayrıyeten MÖ. 7 ve 6. yüzyıla tarihlenen yaban keçisi tarzında yapılan pişmiş toprak vazo, MÖ. 6. yüzyıla ilişkin Kybele başı ve bayan büstü, MÖ. 6. yüzyılın sonlarına ilişkin siyah figürlü vazo, MS 2. yüzyıla tarihlenen Minerva büstü, Gümüş Kybele heykelciği ve Frig başlığı biçimli bronz miğferler bulunmaktadır.”
“Amerika Birleşik Devletleri’ne geldiği, burada çeşitli müze ve koleksiyonlara satıldığı anlaşılmaktadır”
Eserlerin Türkiye için epey değerli olan bir alandan çıkarıldığına dikkat çeken Bakan Ersoy, “Bundan 60 yıl kadar evvel Türkiye’de bulunan Boubon Antik Kenti’nin yağmalanması sonucunda anıtsal boyutlarda pek çok bronz heykel, en az bir mermer heykel ve bronz heykel modülleri çalınmıştır. Yasa dışı yollarla elde edilen bu yapıtların tekrar yasa dışı bir tertiple yüklü olarak Amerika Birleşik Devletleri’ne geldiği, burada çeşitli müze ve koleksiyonlara satıldığı anlaşılmaktadır. Boubon Antik Kenti’nde gerçekleştirilen bu kaçakçılık olaylarına ait açılan ve uzun vakittir süren soruşturma kapsamında New York Metropolitan Müzesi’nde sergilenen Olgun Caracalla Başı, Fordham Müzesi’nde sergilenen Genç Caracalla başı, Worcester Müzesi’nde sergilenen bayan başı, Boston Hoş Sanatlar Müzesi’nde sergilenen sakallı erkek maskı ile öbür Boubon heykellerine ilişkin modüllerin da ülkemize iadesinden farklı bir memnunluk duyduğumu belirtmek isterim.” ifadelerine yer verdi.
“İngiltere’deki koleksiyonunda yer alan kelam konusu yapıtın yasa dışı kökeninden haberdar oluyor”
ABD’den iadesi olan 41 yapıtın dışında yeniden Boubon Antik Kentine ilişkin olduğunu tespit edilen ve İngiltere’den iadesi sağlanan bir imparator heykeli olduğunu da söz eden Bakan Ersoy, “Bu yapıtla ilgili iade süreci, ülkelerle yürüttüğümüz iş birliğinin ve imzaladığımız mutabakatların memleketler arası kamuoyundaki güçlü tesirini anlamak açısından kıymetlidir. Şöyle ki; 2011 yılında Amerika’da, Christie’s Müzayede Konutu’nda satışa çıkarılan heykel bir koleksiyoncu tarafından satın alınıyor. Fakat son yıllarda Manhattan Bölge Savcılığı ile sürdürülen çalışmaların memleketler arası basına yansımasıyla bu şahıs, İngiltere’deki koleksiyonunda yer alan kelam konusu yapıtın yasa dışı kökeninden haberdar oluyor. O andan itibaren de hiçbir hukuksal baskı olmadan yapıtın ülkemize iadesini kabul ediyor. Onun gösterdiği bu hassasiyetin ve işbirlikçi yaklaşımın sorumluluk sahibi bütün koleksiyonerlere, suça ortak olmamak noktasında örnek teşkil etmesini ve yanlışa dur demek konusunda ilham olmasını umuyorum.” dedi.
“Manhattan Bölge Savcılığı ile son 5 yıldır kültür varlığı kaçakçılığının önlenmesi alanında daima dirsek teması halindeyiz”
Bakan Ersoy konuşmasını şu sözlerle tamamladı:
“Bu noktada Kaçakçılıkla Uğraş Daire Başkanlığımız ile Manhattan Bölge Savcılığı ve Homeland Security Investigations ortasındaki bağlantıyı vurgulamak yerinde olacaktır. Bu kurumlar ortasında inanca dayalı olarak kurulan profesyonel iş birliğinin sonuçlarını bugün daima bir arada kutlamaktayız. Manhattan Bölge Savcılığı ile son 5 yıldır kültür varlığı kaçakçılığının önlenmesi alanında daima dirsek teması halindeyiz. Altını özellikle çizmek isterim ki bu grup işini en ahlaklı halde, etik unsurlara bağlı olarak yapan son derece çalışkan insanlardan oluşuyor. Hem ilişkin olduğu ülkelerden yasa dışı yollarla çıkarılmış yapıtların iadelerini sağlayarak vaktinde yapılan yanlışları düzeltiyorlar hem de ABD’nin bu alandaki memleketler arası imajına olumlu katkı sağlıyorlar. Hasebiyle, ABD’li yetkililerin de gerek Manhattan Bölge Savcılığı gerekse Homeland Security Investigations’ı bu alanda desteklemekle çok yerinde hareket ettiklerini vurgulamak isterim.”
Eserlerin toplam pahası 61.9 milyon dolar
ABD İstanbul Başkonsolosu Julie A. Eadeh de Türkiye ile ABD ortasındaki iş birliğine dikkati çekti. Eadeh, “Eski çağlardan günümüze kadar gelen bu hoş mirası ziyaret etme fırsatı bulmuş olduk. İkili mutabakatlar sayesinde bu hoş iş birliğinin daima devam edeceğini düşünüyorum. ABD’nin büyükelçiliği çok hoş yatırımlar yaptı. Geçmişin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması konusu yalnızca Türkiye’nin değil tüm dünya için kıymetli. Yapıtların toplam pahası 61.9 milyon dolar.” diye konuştu.
Eserlerin açılışında Antalya Valisi Hulusi Şahin, AK Parti Antalya Milletvekilleri Kemal Çelik, İbrahim Ethem Taş, MHP Milletvekili Hilmi Dingin, Akdeniz Üniversitesi Rektörü Özlenen Özkan, Antalya Vilayet Kültür ve Turizm Müdürü Dr. Candemir Zoroğlu da hazır bulundu.
Açılış konuşmalarının akabinde protokol üyeleri yapıtları inceleyerek bilgi aldı.
Haber Kaynağı: İhlas Haber Ajansı (İHA)
