Tarım üretici fiyatlarında 2023’te ilaç, gübre, tohum üzere girdilere bağlı olarak yaşanan yükseliş; dünyada iki buçuk yıldır düşen besin fiyatlarına karşın Türkiye’de süratle artmaya devam eden ve enflasyonun ana kaynağını oluşturan besinde market fiyatlarındaki yükselişin de süreceğinin işareti verdi.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı bilgilere nazaran tarım eserleri üretici fiyatları aralık ayında evvelki aya nazaran yüzde 6,34 arttı. Üretici fiyatlarında yıllık artış yüzde 52,66’ya ulaştı. On iki aylık ortalamalara nazaran ise tarımda üretici fiyatlarının yüzde 72,04 arttığı belirlendi.
Aralıkta evvelki aya nazaran, ormancılık eserleri ve ilgili hizmetlerde yüzde 1,86, balık ve öteki balıkçılık eserlerinde yüzde 2,62 ve tarım ve avcılık eserleri ve ilgili hizmetlerde ise yüzde 6,55 fiyat artışı yaşandı. Çok yıllık bitkisel eserlerde fiyatlar evvelki aya nazaran yüzde 1,98 azalırken, canlı hayvanlar ve hayvansal eserlerde yüzde 4,96 ve tek yıllık bitkisel eserlerde yüzde 11,81 artış kaydetti.
HAYVANSAL ESERLER BAŞI ÇEKİYOR
Yıllık bazda ise en yüksek artışlar canlı hayvan ve hayvansal eserlerde. Bu kümede fiyatlar son bir yılda yüzde 76,1 artış kaydetti. Son bir yılda fiyatlar ormancılık eserlerinde yüzde 57,71, balık ve balıkçılık eserlerinde yüzde 56,2, tek yıllık bitkilerde yüzde 55,81 artarken, en düşük artış yüzde 17,5’le çok yıllık bitkilerde görüldü.
Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, son on iki ayın ortalamasında evvelki on iki aylık periyodun ortalamasına nazaran en yüksek artış da yüzde 96,67 ile canlı hayvanlar ve hayvansal eserlerde. On iki aylık ortalamalara nazaran en düşük artışın ise yüzde 57,27 ile tek yıllık bitkilerde olduğu belirlendi.
SEBZEDE AYLIK ARTIŞ YÜZDE 23,5
Aralık ayında evvelki aya nazaran artışın en yüksek olduğu alt kümeler, yüzde 23,54 ile zerzevat ve kavun-karpuz, kök ve yumrular, yüzde 11,65 ile canlı kümes hayvanları ve yumurtalar, yüzde 11,49’la turunçgiller olarak belirlendi. Aralık ayında tropikal ve subtropikal meyvelerde üretici fiyatları yüzde 5,4, canlı koyun ve keçiler ile bunlardan elde edilen işlenmemiş süt ve yapağıda yüzde 5,02, canlı sığırlar ile sütleri yüzde 4,18 kıymetlendi. Aylık bazda artışın düşük olduğu alt kümeler yüzde 0,89 ile lifli bitkiler, yüzde 0,93 ile çeltik ve yüzde 1,62 ile tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar.
MEYVEDE YILLIK YÜZDE 170,6 ARTIŞ
Yıllık artışın en yüksek olduğu alt kümeler ise sırasıyla; yüzde 170,59 ile yağlı meyveler, yüzde 102,77 ile canlı kümes hayvanları ve yumurtalar, yüzde 96,8’le canlı koyun, keçiler ile bunların işlenmemiş süt ve yapağıları, yüzde 96,39’la zerzevat ve kavun-karpuz, kök ve yumrular, yüzde 92,69’la öteki ağaç ve çalı meyveleri ile sert kabuklu meyveler, yüzde 90,21’le tropikal ve subtropikal meyveler oldu.
Son bir yılda fiyatı azalış gösteren tek alt küme yüzde 24,96 ile turunçgiller olurken, yıllık artışın düşük olduğu alt kümeler da yüzde 25,93 ile lifli bitkiler, yüzde 26,76 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar ve yüzde 29,28’le çeltik.
‘GIDA ENFLASYONU’NUN HABERCİSİ
Tarım eserlerinde girdi maliyetleri ve üretici fiyatları, besinde tüketici enflasyonunu etkileyen en önemli faktörü oluşturuyor. Tüketici fiyat endeksinde (TÜFE) besin ve alkolsüz içecek kümesi yüzde 25,43 hisseye sahip bulunuyor ve genel enflasyonun büyük kısmı bu kümeden kaynaklanıyor.
Tarımsal üretim maliyetlerindeki artışlar fiyatları üst gerçek iterek enflasyonu tetikliyor. İklim şartlarının yanı sıra, temel olarak tohum fiyatları, ilaç, gübre üzere tarım girdilerinin fiyatlarındaki değişimler, tarım eserlerinin üretici fiyatlarını ve besinde market fiyatlarını direkt etkileyen faktörler.
DÜNYADA DÜŞERKEN TÜRKİYE’DE ARTIYOR
Dünyada besin fiyatları iki buçuk yıldır gerilerken, Türkiye’de yüksek artış ivmesi sürüyor. Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü’ne (FAO) nazaran, dünyada besin fiyatları 2023 yılında yüzde 10,1 geriledi. TÜİK’in 3 Ocak’ta açıkladığı enflasyon bilgilerine nazaran ise Türkiye’de 2023 yılı TÜFE artışı yüzde 64,77 olurken, besin tüketici fiyatları bir yılda yüzde 72,1 artış gösterdi.
Gıda enflasyonunun ana bileşenlerinin başında gelen tarım eserleri üretici fiyatlarında aralık ayı ve yıllık bazda artışların, besinde tüketici fiyat artışlarının altında kalmakla birlikte, yüksek seviyelere ulaştığı dikkati çekiyor. Girdi maliyetlerindeki yükseliş paralelinde üretici fiyatlarında süren yükseliş eğilimi, besinde market fiyatlarını da yükseltmeye devam edeceğinin işaretini veriyor.
‘İTHALATLA TERBİYE’ TAHLİL SAĞLAMIYOR
Tarımsal üretim, Türkiye’nin ulusal gelirinin kıymetli bir bileşenini oluşturuyor. İstihdamın yaklaşık yüzde 15’ini sağlayan bölüm, 2023 3’üncü çeyrek prestijiyle GSYİH’de yüzde 10 hisse aldı. Ülkenin dış ticaret istikrarı açısından da stratejik değerde olan tarım kesimi, son yıllarda dış ticaret açığı veriyor.
Üretici, ziraî girdilerdeki artışları satış fiyatları ile karşılayamaması küçük ölçekli üreticileri üretim faaliyetlerinden caydırırken, girdi maliyetlerinde enflasyonist süreç ve kura bağlı artışlar genel olarak üretici fiyatlarını yükseltiyor. Sürecin ithalatla “terbiye” edilmeye çalışılması ise market fiyatlarını aşağı çekmekte faydasız kalıyor ve besin enflasyonunda kısır döngü devam ediyor.
patronlardunyasi.com
