Tarım ve Orman Bakanlığı turunçgillerde görülen en tehlikeli hastalık olarak bilinen “yeşillenme hastalığı” ile ilgili kapsamlı bir rapor hazırladı. Raporda, hastalığın Türkiye’ye girmesi durumunda turunçgil üretiminin büsbütün bitebileceği vurgusu yapıldı. Ticaret Bakanlığı ise ihracatçı birliklerine gönderdiği yazıda tarım ve Orman Bakanlığı’nın raporunu da paylaşarak ihtarda bulundu. Bilhassa Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden yapılacak narenciye ve enginar ithalatına dikkat çekilerek yolcu beraberinde bu eserlerin ülkeye girmesine katiyetle müsaade verilmeyeceği söz edildi. İthalatta belirlenen kurallara uyulmazsa hastalığın Türkiye’ye taşınma riskine dikkat çekildi.
“HASTALIK ÜLKEYE GİRERSE TURUNÇGİL İHRACATI BİTER, İTHALATÇI OLURUZ” ENDİŞESİ
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Kuzey Kıbrıs’a gönderdiği uzman takımın hazırladığı yeşillenme hastalığı ile ilgili rapor çok ürkütücü. Rapora nazaran, turunçgillerde yeşillenme hastalığının Türkiye’ye girmesi halinde üretimin büsbütün bitebileceği ve turunçgillerde ihracatçı olan Türkiye’nin ithalatçı pozisyonuna düşebileceği söz edildi.
Ekonomim’den Ali Ekber Yıldırım2ın haberine nazaran, Besin ve Denetim Genel Müdürlüğü, Adana Biyolojik Uğraş Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Antalya Zirai Karantina Müdürlüğü, Mersin Zirai Karantina Müdürlüğünden uzmanlar 2-6 Ocak tarihlerinde Kuzey Kıbrıs’a giderek Lefkoşe, Gazi Magosa, Girne, Güzelyurt’ta incelemelerde bulundu. Besin ve Denetim Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Yunus Bayram’ın başkanlığındaki uzman heyet Kıbrıs’ta inceleme ve görüşmelerinden sonra kapsamlı bir rapor yayınladı.
TURUNÇGİLLERDE GÖRÜLEN EN DEĞERLİ HASTALIK
Gıda ve Denetim Genel Müdür Vekili Dr. Ersin Dilber, Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Yunus Bayram, Adana Biyolojik Gayret Araştırma Enstitüsü Müdürü Dr. Miraç Yayla, İnspektör Çetin Sarı ve İnspektör Şerafettin Doğan imzasıyla yayınlanan raporda Kıbrıs’taki müşahede ve incelemeler hakkında özetle şu bilgilere yer verildi: “Ülkemizde bulunmayan ve Bitki Karantinası Yönetmeliği EK-1 A listesinde yer alan dünya turunçgil yetiştiriciliğinin en değerli hastalıklarından biri olarak nitelenen ve çabası bulunmayan Turunçgil Yeşillenme Hastalığı (Candidatus liberibacter)’nın vektörü olan Asya Turunçgil Pisillidi’nin bulaşıklık durumu, ziyan hali, gayreti ve alınabilecek karantina önlemleri hakkında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanı Sayın Hüseyin Çavuş Kelle, Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Bakanlık Müdürü Reşat Değirmenci, Tarım Dairesi Müdürü Ercan Akerzurumlu ve Ziraî Araştırma Enstitüsü Müdürü Cem Karaca ile Lefkoşa Büyükelçiliği Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi Koordinatörü Ömer Cihan ve başka kamu ve özel bölüm temsilcileri ile görüşülmüştür.
Saha çalışmaları kapsamında enginar ve narenciye alanları, paketleme tesisleri, Girne, Gazi Magosa, Güzelyurt karantina denetim noktaları ve araştırma istasyonları ziyaret edilmiş, üretici ve ihracatçılar ile görüşülmüştür. Ayrıyeten yapılan çalışmalar ve alınması gereken karantina tedbirleri hakkında kalkınma ofisi koordinatörlüğü ve sayın bakan ve bakanlık yetkilileri ile durum değerlendirmesi yapılmıştır.”
ZARARLI BÖCEK KIBRIS’TA GÖRÜLDÜ
Türkiye’den Kıbrıs’a giden heyet saha çalışmalarından sonra 5 Ocak Cuma günü Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakam Hüseyin Çavuş Kelle ile görüştü. Bu görüşmede Bakan Hüseyin Çavuş Kelle, kendileri açısından enginar ihracatının ehemmiyetine değinerek, eserin hasat vakti olduğunu, enginarın ihracatında kolaylık sağlanmasının gerektiğini söyledi. Ayrıyeten, Türkiye’nin narenciye üretiminin de kıymetli olduğunu ve her iki tarafın da olumsuz etkilenmemesi gerektiği bu yüzden bu teknik heyetin görüşlerinin kıymetli olduğunu vurguladı.
HASTALIK 10 MİLYON KİŞİNİN GEÇİMİNİ ETKİLER
Türk tarafı heyetine başkanlık eden Besin ve Denetim Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Yunus Bayram, Türkiye’de 2,5 milyon ailenin narenciye üretimi yaptığını, yaklaşık 10 milyon kişinin bu üretimden yakından etkilendiğini, kelam konusu ziyanlı böceğin Kıbrıs’ta görüldüğünü ve Kıbrıs tarafı teknik grubunun de bunu teyit ettiğini ve bu zararlının Türkiye’ye bulaşması durumunda narenciye üretiminin durma noktasına gelme riski ile karşı karşıya geleceğini belirtti. Ayrıyeten konukçusu olmazsa bile bu böceğin öbür eser yahut yollarla taşınabileceğini bildiren Bayram, Dünya Bitki Müdafaa Birliği Konvensiyonu (IPPC) standartlarına nazaran bitki gereçlerinin topraklı, saplı, yapraklı girişlerine müsaade verilmediğini, bu uygulamanın tüm dünyada kabul edildiğini bu nedenle enginar bitkisinin yapraklı ve saplı gelmesinin riskli olduğunu dökme enginar ve narenciye eserlerinin gelmesi durumunda bu riskin daha da yüksek olacağını bu yüzden birtakım karantina önlemlerinin alınmasının kaçınılmaz olduğunu belirtti.
KIBRIS GEREKLİ TEDBİRLERİ ALACAĞI KELAMINI VERDİ
Yapılan görüşmede Kıbrıs Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakam Hüseyin Çavuş Kelle karantina önlemlerine azami riayet edileceğini ve bu bahiste gerekli hazırlık ve alt yapı çalışmalarının acilen tamamlanacağını, limandan fumigasyon yapılan alanda kamera sisteminin kurulması ve tüm eksikliklerin bir an önce giderilmesi talimatını yetkililere vererek karantina önlemleri konusunda hassasiyet göstereceklerini bildirdi. Bakan Hüseyin Çavuş Kelle, her iki tarafın da olumsuz etkilenmemesi ve Türkiye’nin bilhassa bitkisel üretiminin ziyan görmemesi için birlikte çalışma ve önlemlere uyma konusunda mutabık oldukları belirtti.
KURALLARA UYULMAZSA ESERLER İÇERİ SOKULMAYACAK
Görüşmede, Türkiye’ye gelecek olan eserlerin sıkı denetleneceği ve rastgele bir karantina önlemi eksikliği görülen eserlerin yurda alınmayacağı ve iade edileceği gerek re-export gerekse yurtiçi tüketim hedefiyle gönderilen enginar ve narenciye eserlerine ilişkin tüm sevkiyatların fümige edilerek ve tüm önlemlere riayet edilerek ihraç edilmesi gerektiği vurgulandı.
TÜRKİYE’NİN 5,3 MİLYON TON TURUNÇGİL ÜRETİMİ RİSK ALTINDA
Hazırlanan raporun sonuç kısmında şu bilgilere yer verildi: “Ülkemizin yıllık 5 milyon 362 bin 612 ton turunçgil üretimi bulunmaktadır (TÜİK, 2022). Turunçgillerde yıkıma neden olan bu hastalığın vektörü aracılığıyla ülkemize yayılmasının turunçgil üretimini yüzde 40 oranında azaltabileceği, üretimde oluşacak bu azalma nedeniyle üreticinin eseri ekonomik bulmayarak büsbütün terk edebileceği ve bu durumdan yaklaşık 10 milyon insanın direkt yahut dolaylı bir biçimde etkileneceği ve ülkemizin turunçgil ihraç eden ülke pozisyonundan turunçgil ithal eden ülke pozisyonuna gelebileceği göz önünde bulundurarak ve tüm riskler dikkate alınarak muhtemel tüm önlemler alınması gerekmektedir. Ayrıyeten Kıbrıs adası bahse mevzu ziyanlı ile bulaşık olup, bulaşıklığın tesirinin 1-2 yıl içerisinde şiddetini arttırması, hatta iklim şartlarına nazaran yeşillenme hastalığının da bulunabilme mümkünlüğü beklenmektedir.
Bu nedenle aşağıda yer alan sonuç ve teklifler hem heyetimizin ortak kararı hem de Kıbrıs heyeti ile kapanış toplantısında görüşülerek ve mutabık kalınarak hazırlanmıştır. Enginar ve narenciye ithalatının sağlıklı yapılabilmesi için aşağıda belirtilen konulara azami derecede riayet edilmesi mecburilik arz etmektedir.”
KIBRIS’TAN NARENCİYE VE ENGİNAR İTHALATINDA UYULACAK KURALLAR
Yeşillenme hastalığı ile gayret ve Türkiye’nin Kuzey Kıbrıs’tan ithal edeceği yahut re-export edeceği narenciye ve enginar için uygulanması mecburî kurallar özetle şöyle:
-Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde zararlının baskı altına alabilmesi için hobi bahçeleri dahil topluca kimyasal uğraşın yapılması, zararlının baskı altına alabilmesi için vakit kaybetmeden biyolojik uğraşın başlatılması ve bunun için seraların süratlice tamamlanması, alt yapı ve teknik eleman dayanağının arttırılması.
– Biyolojik uğraş çalışmaları, ilaç denemeleri ve zararlının biyolojisi ile gayreti çalışmalarını yürütmek üzere bir araştırma heyetinin Türkiye’den muhtaçlığa nazaran belirli periyotlarda görevlendirilmesi,
– Narenciye ve enginar ihracatı öncesi tüm araçların fumige(ilaçlanması) edilmesi ve fumigasyon süreçlerinin yer aldığı fumigasyon evrakının ve havalandırma bilgilerinin her sevkiyatta yer alması.
– Narenciye ve enginar ihracatı için her bir araç başına birer Bitki Sıhhat Sertifikası (BSS) olmak üzere farklı başka sertifika düzenlenmesi.
– Narenciye eserlerinin tamamının sap ve yapraklardan arındırılmış, ayıklanmış, işlenmiş, mumyalanmış, paketlenmiş ve ambalajlanmış olarak hazırlanıp ülkemize yahut 3. ülkelere re-export edilmesi durumunda bile her bir tır için fümigasyon sürecinin yapılması.
– Başka limanlarda alt yapı çalışmaları tamamlanıncaya kadar tüm ihracat süreçlerinin yalnızca Gazi Magosa limanından yapılması,
– Türkiye’ye gelen eserlerde rastgele bir karantina etmeni görülmesi yahut karantina ihlalleri durumunda eserlerin iade edilmesi,
– Asya Turunçgil Psillidi’nm narenciye meyvesi üzerindeki yumurta ve larva periyotlarında öldürücü dozunun belirlenmesi ve işlemiş ve paketlenmiş meyve üzerindeki fitotoksitesinin belirlenmesi için narenciye de yapılacak olan fümigasyon süreçleri hakkında detaylı bir çalışma yapılması,
– Asya Turunçgil Psillidi’nin mayıs ayı sonrası artan popülasyonla birlikte yaş zerzevat ve meyve ticareti, insan ve/veya araç hareketliliği ile ülkemize bulaşması büyük olasılıktır. Bu nedenle, acilen bir çaba programının oluşturulması, yaş zerzevat ve meyve ticaretinde gerekli tüm tedbirlerin alınması, havaalanlarında gerekli karantina tedbirlerinin uygulanması uçaklarda ve gemilerde bilgilendirme anonslarıyla beraberinde yaş zerzevat ve meyve taşımamaları konusunda yolcuların uyarılması,
– Ayrıyeten narenciye ve başka eserleri toplamak için Türkiye’den giden emekçilerin ve araçların üstünde de taşınma riskinden ötürü gerekli tedbirlerin alınması, tulum ile çalışması ve seyahat esansında bu tulumların çıkarılması,
– Zararlının ülkemize bulaşmasını önlemek için hem hudut kapılarında hem de Kıbrıs tarafında sıkı önlemler uygulanması.
– Narenciye aşı gözü, fidan üzere anaç gereçlerinin ihracatına müsaade verilmemesi.
– Bahse mevzu önlemler şartıyla enginar ve narenciye ihracatına müsaade verilmesi uygun görülmüştür.
YEŞİLLENME HASTALIĞI NEDİR?
Turunçgil yeşillenme hastalığı, turunçgil alanlarında yahut ülkeler ortasında vektör böceklerle yahut enfekteli aşıgözü kaynağıyla taşınmaktadır. Psillidlerin uzak uzaklıklara uçabilmeleri yahut memleketler arası ticaret sırasında meyvelerde bulunması ile uzak ülkelere taşınabilmeleri kelam hususudur. Hastalık anaca bakmaksızın portakal, mandarin ve greyfurtlarda epey tesirlidir. Bunun yanında limon, kaba limon, turunç ve küçük meyveli laymlarda hastalıktan etkilenmektedir
patronlardunyasi.com
