Mayıs ayındaki seçimlerin akabinde yeni Cumhurbaşkanı Kabinesi üyeleri belirlendi.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile öncülüğündeki idaresinin yeni yol haritasına ait adımlar süratle uygulamaya konuldu.
2024 yılında dezenflasyonu tesis etmeye yönelik yol haritası uygulanırken, yürütülen iktisat programının değerli bir gayesi de memleketler arası rezerv birikimini sağlamak oldu.
Rezerv tüm vakitlerin en yükseğinde
26 Mayıs’ta 98,5 milyar dolar olan Merkez Bankası rezervleri, 24 Kasım haftasında 136 milyar 493 milyon dolar ile tüm vakitlerin en yüksek düzeyine ulaştı.
Rezervler, 8 Aralık haftasında bir evvelki haftaya nazaran 1 milyar 225 milyon dolar artışla 141 milyar 374 milyon dolara çıkarak rekor kırmaya devam etti. Toplam rezervlerdeki artış, mayıs sonundan 8 Aralık ile biten haftaya kadar geçen müddette 42,9 milyar dolar oldu.
Dr. Hafize Gaye Erkan’ın 9 Haziran 2023’te Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanlığı’na atanmasıyla sıkı para siyaseti uygulamaları öne çıktı.
Bu kapsamda, bankacılık dalının varlık ve yükümlülüklerinde Türk lirası (TL) tasarrufların tartılarının artırılmasına yönelik uygulamalar hayata geçirildi.
KKM’yi azaltacak çok sayıda düzenleme yapıldı
Merkez Bankası’nın sadeleşme süreci bu devirde ön planda yer aldı. Sadeleşme süreci, Para Siyaseti Konseyinin (PPK) ilan ettiği prensipler doğrultusunda kademeli olarak devam ederken, bu periyotta TL mevduatları artıracak, KKM’yi azaltacak çok sayıda düzenlemeye gidildi.
Sadeleşme sürecine ait birinci adım, 25 Haziran’da atıldı. Buna nazaran, menkul değer tesis oranının yüzde 10’dan yüzde 5’e düşürülmesine karar verildi.
Temmuz ayında, sadeleşme sürecinde yeni bir adımla raporlama yükümlülüğünü, 50 milyon lira ve üzeri kredi bakiyesi bulunan firmaları da içerecek halde kapsama giren tüm firmalar için Ocak 2024 raporlama devrinden başlamak üzere erteleyen TCMB, refinansman yahut farklı bir isim altında kredinin faiz/kar hissesi oranında artış yapılmasının yeni kredi kullandırımı olarak kabul edilmeyeceğini duyurdu.
4 Temmuz’da bankalara gönderilen yazı ile Merkez Bankası, KKM dönüşlerinde özel bankalara döviz sağlamaya başladı.
TL mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi için vakit aralığını genişleten TCMB, sadeleşmede yeni adım kapsamında, mecburî karşılıklarda da değişikliğe gitti.
Komisyon uygulamasında amaç oran, 25 Haziran ve 8 Temmuz’daki adımları tamamlayıcı biçimde yüzde 57 olarak güncellenirken, yabancı para mevduat hesaplarından yahut kur muhafazalı hesaplardan kur muhafazasız en az 3 ay vadeli TL mevduat hesabına geçişin, TL hisse ve dönüşüm oranı hesaplamasında dikkate alınacağı kaydedildi.
Sıkılaştırmada birinci adım 21 Temmuz’da atıldı
Merkez Bankası, miktarsal sıkılaştırma için birinci adımı 21 Temmuz’da attı. Resmi Gazete’de yayınlanan bildirimde, TL likidite fazlasının mecburî karşılık oran artışıyla sistemden çekileceği, vadeli TL mevduata geçişi teşvik emeliyle KKM hesaplarına yüzde 15 zarurî karşılık uygulanacağı belirtildi.
TCMB’nin 25 Temmuz’daki yeni düzenlemeleri kapsamında, kaynakların verimli kullanılmasına yönelik seçici kredi ve miktarsal sıkılaştırma kararları devreye alınırken, enflasyonun denetimi ve iç talebi dengeleme hedefli kararlar da yürürlüğe girdi. İhracat ve yatırım kredileri ile sarsıntı bölgesine yönelik krediler, tüm sonlandırıcı önlemlerin dışında tutuldu.
Sadeleşme süreci kapsamında 20 Ağustos’ta yabancı para mevduattan KKM’ye dönüşüm amacı uygulamasına ve TL hissesine nazaran ilave/indirimli menkul değer tesis uygulamasına son verildi.
Bankalara 28 Ağustos’ta KKM uygulama talimatı gönderen TCMB, vadeli TL mevduata geçiş maksadını vadesi gelen gerçek kişi döviz dönüşüm hesapları için en az yüzde 10, TL kur muhafazalı mevduatlar için en az yüzde 50, geçilecek TL mevduatın vadesini ise en az 32 gün olarak belirledi. Bankaların, yüzde 95 gayesini, gerçek ve hukuksal kişi dönüşüm hesaplarının yenilenmesi yahut döviz dönüşümlü hesaplardan 32 gün ve üzeri TL vadeli mevduata geçiş ile sağlayabileceği belirtildi.
Gerçek kişi dönüşüm hesaplarının tarih şartında teknik değişikliğe giden Merkez Bankası, 30 Haziran 2023 olan tarihi, 31 Ağustos 2023 olarak değiştirdi.
TL’yi cazip kılacak adımlar
TCMB, bankacılık sistemini TL’yi cazip kılacak biçimde dönüştüren adımlarına devam etti. Bu kapsamda 18 Eylül’de standart TL mevduatın toplam mevduat içindeki hissesini artırmaya yönelik aylık TL hissesi artış maksadı, yüzde 2’den yüzde 2,5’e yükseltildi. Kur muhafazalı hesapların TL mevduat sayıldığı kurul uygulaması sona erdi, TL’ye geçiş ve yenileme oranları belirleyici oldu. Kredi akışını rahatlatmak üzere ihracat ve KOBİ kredilerinde fatura muafiyet sonu 50 bin liradan 250 bin liraya çıkarıldı.
Uygulama talimatında yapılan değişiklikle TL dönüşümlü kur muhafazalı hesaplarda minimum faiz mecburiliği 25 Eylül’de kaldırıldı. Böylelikle bankaların TL dönüşümlü kur muhafazalı hesaplara siyaset faizinin altında faiz verebilmesinin önü açıldı.
TCMB, 27 Ekim’de, bankacılık sisteminde TL’nin hissesini artırmaya yönelik adımlarla birlikte sadeleşme kapsamında ihracat kredileri ve firmaların krediye erişimine yönelik uygulama kolaylıkları getirdi. TL’ye geçişlerin hızlandığını gösteren datalar doğrultusunda gerçek bireyler için daha evvel aylık yüzde 2’den yüzde 2,5’e yükseltilen TL hissesi artış gayesi, aylık yüzde 3,5’e çıkarıldı.
Sadeleşme adımları kapsamında kur muhafazalı hesapların yenilenmesi yahut TL’ye geçişine ait menkul değer tesisi uygulaması sonlandırılarak döviz dönüşümlü kur muhafazalı hesapların kademeli azaltılması maksadının, komite uygulamasında daha faal bir halde yönetileceği belirtildi.
Merkez Bankası’ndan “sıkılaşmaya devam” sinyali
Merkez Bankası, TL mevduatın bankacılık sistemindeki hissesini artırma odaklı adımlarına “kararlılıkla” devam ederken, 2 Kasım’da yeni bir düzenlemeye gitti. Mecburî karşılık düzenlemesiyle nakdî sıkılaşma sürecini destekleyerek TL likidite fazlasını mecburî karşılık oran artışıyla sistemden çekmeye devam eden TCMB, TL mevduatın bankacılık sistemindeki hissesini artırmayı teşvik ediyor.
Düzenleme kapsamında KKM’nin ağırlaştığı 6 aya kadar vadelinin zarurî karşılık oranı 5 puan artırılarak yüzde 30’a, 1 yıla kadar vadeli ile 1 yıl ve daha uzun vadeli olanlar için mecburî karşılık oranı da yüzde 5’ten yüzde 10’a çıkarıldı. Piyasada oluşan TL likidite fazlasının sistemden çekilmesi ve TL mevduata geçişin desteklenmesi maksadıyla TL cinsinden tesis edilmek üzere tüm vadelerde döviz mevduata yüzde 4 ek mecburî karşılık uygulanmasına karar verildi. Ayrıyeten, yurt dışından sağlanan yatırımların teşvik edilmesi emeliyle mecburî karşılık istisnası 2024 yılı sonuna uzatıldı.
Sadeleşme adımlarına devam eden Merkez Bankası, 10 milyon lira ve üzeri toplam nakdi ve gayrinakdi kredi bakiyesi bulunan firmaların Özet Döviz Durum Raporlaması uygulamasına 8 Kasım’da son verdi. Sistemik Risk Data Takip Sistemi’nin kapsamı da firma kapsamı ve firmaların ülke ekonomisindeki temsil seviyesini artırmak maksadıyla güncellendi.
TCMB’nin 1 Aralık’taki düzenlemeleri kapsamında da bankalar, döviz dönüşümlü kur muhafazalı hesaplara siyaset faizinin altında faiz verebiliyor. Yurt içi yerleşik gerçek şahıslar, 30 Kasım 2023 prestijiyle bankalarda mevcut olan altın, dolar, avro ve İngiliz sterlini cinsinden mevduat ve iştirak fonu hesaplarını TL’ye çevirebiliyor.
Politika faizi, 3150 baz puan artışla yüzde 8,5’ten yüzde 40’a yükseltildi
Söz konusu periyotta yapılan düzenlemelerin yanı sıra faiz oranında da “önemli miktarda” artışa gidildi.
Dr. Hafize Gaye Erkan devrinde toplanan birinci PPK’da siyaset faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı 650 baz puan artırılarak yüzde 15’e çıkarıldı. Heyet, temmuz ayı toplantısında da faiz oranını 250 baz puan artırarak yüzde 17,50’ye yükseltti.
Faiz oranı, ağustos toplantısında 750 baz puan artırıldı ve yüzde 25’e çıktı. Piyasalar, beklentilerin üzerindeki faiz kararı sonrası hareketlenirken, döviz kurunda düşüş, borsada yükseliş görüldü. Türkiye’nin 5 yıllık kredi risk primi de (CDS) 394 baz puana geriledi.
Merkez Bankası PPK, faiz oranını eylül, ekim ve kasım toplantılarında da 500’er baz puan artırarak yüzde 40’a çıkardı.
Bu ortada, yarın gerçekleştirilecek TCMB’nin PPK toplantısına yönelik AA Finans’ın beklenti anketine katılan ekonomistler, bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının 250 baz puan artırarak yüzde 42,50’ye çıkarılacağını kestirim ediyor.
KKM hesapları azaldı, mevduatlarda TL’nin hissesi arttı
Yeni iktisat idaresinin önceliklerinden biri de KKM’nin vakitle bitirilmesi oldu.
Ekonomi siyasetindeki yol haritasının belirlenmesi, uygulamaya konulması ve Merkez Bankası’nın düzenlemeleri ile geçen vakit içinde bu hususta kayda kıymet bir gelişme sağlandı.
Ağustos ortası prestijiyle rekor düzeye yükselen KKM hesaplarındaki düşüş devam ederken, TL’yi destekleyen adımların tesiriyle mevduatlardaki TL hissesinin da süratle yükseldiği görülüyor.
CDS, 290 baz puanın altına geriledi
Söz konusu periyotta Türkiye iktisadına yönelik öngörülebilirliğin artmasıyla Türkiye’nin 5 yıllık CDS’i düşüş eğilimine geçti. Mayıs ayındaki 700 baz puan düzeylerinden 290’ın altına gerileyen CDS, yaklaşık 3 yılın en düşük düzeyinde bulunuyor. CDS, 287 baz puan düzeyinde seyrediyor.
Bu periyotta memleketler arası kredi derecelendirme kuruluşları da Türkiye’nin not görünümüne ait düzgünleştirme adımları attı. Son olarak Standard & Poor’s (S&P), Türkiye’de son devirdeki siyaset düzenlemeleri nedeniyle takvim dışı değerlendirmeye giderek Türkiye’nin kredi notunu “B” olarak teyit etti, kredi notu görünümünü “durağan”dan “pozitif”e çevirdi.
Türkiye’nin CDS’indeki düşüş sürerken, yabancı yatırım bankaları da hazırladıkları raporlarda, TCMB’den “kararlılık” bildirisi aldığı vurgusu yaptı.
TCMB Lideri Erkan, TL varlıklara yönelik mahallî ve memleketler arası talebi artırmaya kararlı olduklarını belirtirken, atılan adımlar sonrası birtakım yatırım bankaları da “TL’de tartı artır” tavsiyesine başladı.
Erkan, 29 Kasım’da İstanbul Sanayi Odası (İSO) Meslek Komiteleri Ortak Toplantısı’nda yaptığı konuşmada, “TL’ye geçiş vakti gelmiştir. Bunun en direkt yansımalarını mevduat gelişmelerinde görüyoruz.” ifadelerini kullanmıştı.
Erkan, bir mühlet evvel yaptığı açıklamada da TL’ye geçişin amaçlara uygun biçimde devam ettiğini söylemişti.
Sıkılaştırma adımlarının kısa bir vakit diliminde tamamlanması bekleniyor
Merkez Bankası PPK, siyaset kararlarını, nakdî sıkılaştırmanın birikimli ve gecikmeli tesirlerini de dikkate alarak, enflasyonun ana eğilimini geriletecek ve orta vadede yüzde 5 gayesine ulaştıracak nakdî ve finansal şartları sağlayacak formda belirlemeye devam edeceğini vurgularken, dezenflasyonun tesisi için gerekli mali sıkılık seviyesine kıymetli ölçüde yaklaşıldığını aktardı.
İkinci yarıda başlayan nakdî sıkılaştırma suratının yavaşlatılması ve sıkılaştırma adımlarının kısa bir vakit diliminde tamamlanması bekleniyor. Fiyat istikrarının kalıcı tesisi için gerekli mali sıkılığın ise gerektiği surece sürdürüleceği bildirildi.
Bu ortada, Merkez Bankası, bu süreçte ihracatçının finansmana erişimini kolaylaştıran ve ihracat dayanağını artıran çok sayıda karara da imza attı.
Bu devirde ayrıyeten, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu da (BDDK) konut kredilerinde ve konut teminatlı kredilerde uygulanacak kredi paha oranlarında değişikliğe gitti. Buna nazaran, birinci konut alımlarında kredi paha oranlarında bir değişiklik olmadı. İkinci ve sonrası konut alımında ise tüketicinin kendisinin, eşinin yahut 18 yaş altındaki çocuklarının en az bir konutunun bulunması halinde konut kredi kıymet oranı yüzde 75 daraltıldı.
Yatırımcı toplantıları devam edecek
Öte yandan, iktisat idaresi, yılın ikinci yarısında çok sayıda yatırımcı toplantısına katıldı. Yatırımcı toplantıları, yeni yılda da devam edecek.
TCMB’nin birincisini 11 Ocak’ta New York’ta düzenleyeceği “Yatırımcı Günleri”nde Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek ile TCMB Lideri Erkan, yatırımcılarla bir ortaya gelecek.
Toplantıda enflasyon, para siyaseti, finansal piyasalar ve bankacılık üzere hususlarda sunumlar yapılacak ve teknik sorular yanıtlanacak.
Haber Kaynağı: Anadolu Ajansı (AA)
