Ekonomist Mahfi Eğilmez, enflasyonun global bir tehdit olarak varlığını sürdürdüğünü belirtiyor. Gelişmiş ülkelerde dahi enflasyonun beklentinin üzerinde seyrettiğini vurgulayan Eğilmez, enflasyonun tarifi ve tesirlerine dair ayrıntılı bir tahlil sunuyor.
Ayrıca, enflasyonun ataleti ve günümüzde ortaya çıkan farklı enflasyon görünümlerini ele alarak, bu olguların iktisada tesirlerini kıymetlendiriyor.
Eğilmez’in yazısı şu formda:
“Enflasyon, günümüzde bütün dünyada tehdit oluşturuyor. Gelişmiş ülkelerde enflasyon daha düşük olsa da (ortalama yüzde 4 dolayında) onların alıştığı yüzde 2 dolayındaki enflasyona nazaran yüksek olarak kabul ediliyor.
Enflasyon; genel fiyat seviyesinin daima olarak yükselmesi olarak tanımlanıyor. Genel fiyat seviyesi mümkün olabilecek kadar çok sayıda mal ve hizmeti kapsayan bir eser sepetiyle temsil ediliyor. Bu sepete giren her mal ve hizmetin aile bütçelerinde tuttuğu tartı bu sepet oluşturulurken dikkate alınıyor ve böylelikle bir endeks oluşturuluyor. Bu endekse bir başlangıç yılı belirleniyor ve o yıl 100 olarak tanımlanıyor. Sonra gelen her ayda endekste oluşan değişime nazaran fiyatlar gelen seviyesinin ne kadar yükseldiği ortaya konuyor. Örneğin t yılının son ayı 100 kabul edilmiş ve t+1 yılının birinci ayında endeks 101 çıkmışsa t+1 yılı Ocak ayında enflasyon yüzde 1 olmuş demektir.
Enflasyon ataleti (inflation inertia) enflasyonun düşürülmesi konusunda alınan tedbirlere rağmen, enflasyon oranının makul bir seviyenin altına indirilememesi durumunu tanımlar. Enflasyonu düşürmeye yönelik uygulanan siyasetlere rağmen, iktisadi karar ünitelerinin geçmiş periyot enflasyon beklentilerini sürdürmeleri nedeniyle, enflasyon oranının düşmeye direnç göstermesi, münasebetiyle yapışkan hale gelir. Türkiye’de 1970’lerin sonu ile 2001 krizi ortasında yaşanan enflasyon, enflasyon ataletinin tipik örneğidir. O devirde yıllık ortalama enflasyon yüzde 62 olmuştu. Bu tıp enflasyonu çözebilmenin yolu insanların geleceğe olumlu bakmasını sağlayacak tedbirleri yaşama geçirmektir.
Enflasyon katılığı ya da ataleti denilen olguyu kırabilmenin tek yolu geleceğe ait olumlu beklentiler yaratabilmekten geçer. Bu da bizi yapısal ıslahatları yapmaya götürür. Öbür türlü geleceğe ait olumlu beklenti yaratmak pek mümkün değildir. Türkiye 2001 krizi sonrasında kimi yapısal ıslahatları yaşama geçirmiş ve Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakeresine başlayarak beklentileri olumlu hale getirmeyi başarmış ve enflasyon ataleti kırarak enflasyonu yüzde 6’lara kadar düşürebilmişti.
Günümüzde bütün dünyada farklı enflasyon görünümleri ortaya çıkmaya başladı. Bu gelişme enflasyonla çabayı daha da olumsuz etkileyecek üzere görünüyor.
Bu farklı görünümlerden birisi skimpflasyon denilen ve eserin içeriğinin değiştirilmesi, kalitesinin düşürülmesi sonucu ortaya çıkan daha düşük kıymetteki bir malın tıpkı fiyatla satılması olgusudur. Bu yolla fiyat değişmemiş ve enflasyona tesir etmemiş üzere görünür halbuki gerçek bu türlü değildir.
Bir oburu shrinkflasyon denilen ve eserin fiyatı birebir kaldığı halde boyut, yük ya da hacminde ortaya çıkan düşüşü söz eden değişikliktir. Bu biçimde fiyat değişmez ve enflasyona tesir etmez göründüğü halde gerçekte ortada bir enflasyonist değişim kelam mevzusudur.
Skimpflasyon da shrinkflasyon da hem malı üreten üreticinin hem de fiyatları derleyip enflasyon oranlarını yayınlayan devletin işine geliyor. Üreticiler, ortaya çıkan maliyet artışını tüketiciye belirli etmeden fiyata yansıtmış olurken devlet te enflasyonda ortaya çıkacak artışı bu yolla gizlemiş oluyor. Hiç kuşkusuz her iki durumda da ziyan gören daha düşük ölçü ya da daha berbat kalitedeki eseri birebir fiyata alacak olan tüketicilerdir.
Son günlerde bir de hissedilen enflasyon çıktı ortaya. TÜİK’in bir iç çalışmasının basına yansıdığı formuyla hissedilen enflasyonun açıklanan enflasyonun iki katı olduğu hesaplanmış. Kim ne derse desin bu hesap doğruysa bizi tam da ENAG’ın hesapladığı enflasyon oranına götürür. Ki aslında vatandaşın yaşadığı, karşı karşıya kaldığı enflasyon oranı da aşağı üst budur. Hissedilen enflasyonun yalnızca hissedilmediği tam olarak yaşandığını görüyoruz. Onun için TÜİK’in TÜFE’de hangi mal ve hizmetleri hangi yükle aldığını ve bunların fiyatlarını hangi ünitelerden hangi günlerde derlediğini kalem kalem açıklaması gerekir. ENAG’ı bilgilerinin desteğini açıklamamakla suçlayabilmek için evvel şeffaf olmak gerekir.
Özetle söylemek gerekirse enflasyonla gerçek gayret edebilmek için evvel gerçek enflasyonu kabul etmek ve açıklamak sonra bunu düşürmeye yönelik para ve maliye siyasetini yapısal ıslahat paketiyle birlikte yaşama geçirmek gerekir. Bunlar yapılmadan faizi artırmakla ya da dolaylı vergileri yükseltmekle enflasyon düşürülemez.”
