İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, “Yapımında hiçbir katkımız olmayan, bize hiçbir katkısı olmayacak olan bir uzay gemisiyle bir Türk astronotu 55 milyon dolar ödeyerek uzaya göndermekle neleri yapmaktan vazgeçtik?” diye sordu.
Ekonomist Mahfi Eğilmez, Türkiye’nin 55 milyon dolar ödeyerek uzaya astronot gönderme macerasını, “Yapımında hiçbir katkımız olmayan, bize hiçbir katkısı olmayacak olan bir uzay gemisiyle bir Türk astronotu, uzay gemisinin sahiplerine 55 milyon dolar ödeyerek uzaya göndermekle neleri yapmaktan vaz geçtik sorusu alternatif maliyet kavramının yeterli bir örneğidir” diyerek eleştirdi.
Mahfi Eğilmez, kendine ilişkin bloğunda, Türkiye’nin uzay macerasını örnek gösterdiği, ‘Fayda maliyet analizi’ başlıklı yazı kaleme aldı.
Mahfi Hoca yazısında, seçim yatırımlarından çeşitli örnekler vererek, ülkeye hiçbir getirisi olmayan yatırımların yalnızca oy kazanmak için yapıldığını aktardı.
Eğilmez’in yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Özellikle kamu yatırımları ya da işleri yapılırken asıl dikkat edilmesi gereken mevzu alternatif maliyet (tercih maliyeti, vazgeçme maliyeti) denilen maliyet kavramıdır. Maliyet, muhasebe açısından yapılan işin mal oluş bedelidir. Mevzu iktisada gelince ortaya bir de alternatif maliyet çıkar. Bu kavramı en kolay biçimde açıklamak için bir soru sorabiliriz: Şayet bu işi yapmasaydık tıpkı maliyetle neler yapabilirdik?
Uzay için yararlı yatırımlardan vageçildiği açıktır.
Yapımında hiçbir katkımız olmayan, bize hiçbir katkısı olmayacak olan bir uzay gemisiyle bir Türk astronotu, uzay gemisinin sahiplerine 55 milyon dolar ödeyerek uzaya göndermekle neleri yapmaktan vaz geçtik sorusu alternatif maliyet kavramının güzel bir örneğidir. Bazılarına nazaran bu bir seçim yatırımıdır bazılarına nazaran ise tipik bir gösteriş yatırımıdır. Hangi kategoriye girerse girsin ülkeye hiçbir getiri sağlamayacak bir maliyet yüklediği ve karşılığında yapılabilecek birçok yarar sağlayıcı yatırımdan vazgeçildiği açıktır.
Benzer yatırım örnekleri Kuzey Kore tarafından da bol bol yapılıyor. Komşusu Güney Kore, başta eğitime ve teknolojiye yaptığı yatırımlar sonucu dünya markaları yaratır ve bunları bütün dünyaya satarak gelişmiş ülkeler ortasına girerken Kuzey Kore füzeler atıyor, askeri sanayi yatırımları yapıyor, silahlar geliştiriyor. Kuzey Kore’nin kişi başına geliri Güney Kore’nin otuzda biri seviyesinde: Halkı sefalet seviyesinde yaşıyor lakin uzaya füzeler atan liderleriyle gurur duyuyor.”
