Malta’da bulunan bir kil figüründe yatağı andıran platformda uyuyan bir bayan yer alıyor
İskoçya’nın Orkney adalarında, neolitik yaşama ışık tutan Skara Brae yerleşiminde birbirine taş geçitlerle bağlı 8 konut bulunuyor.4500 yıl evvel insanların yaşadığı bu konutların içerisindeki eşyalar ortasında bizlere en tanıdık gelenler, yataklar.
Eşyalarını depoladıkları kutuların yanında, yaklaşık bir insan uzunluğundaki iki dikdörtgen nesneden bahsediyoruz. Bu tarih öncesi yataklar, bu adadaki başka nesneler üzere sert taşlardan yapılmış. Bu ada, ağaç tarafından varlıklı bir yer değil. Taş, günlük hayatın değerli bir modülü.
Aradan geçen binlerce yıla karşın, bu yatakların 21. yüzyılda bize çok da yabancı hissettirmeyen ayrıntıları var.
California Üniversitesi’nden antropolog Brian Fagan ve arkeolog Nadia Durrani’ye nazaran beşerler yüz binlerce yıldır yatakta yatıyor.
Orkney’den 2700 kilometre uzaklıkta, Malta’da ortaya çıkarılan bir kil figür (yukarıdaki görsel), kolay bir platform üzerinde yan biçimde yatmış bir bayanı gösteriyor. Bu eski yataklar yalnızca dinlenmeyi ve uyumayı değil, vefattan sonraki hayatı da sembolize ediyordu.
1850’de bir fırtınanın ortaya çıkardığı Skara Brae yerleşimi.KAYNAK,ALAMY
1922’de Tutankamon’un Hükümdarlar Vadisi’ndeki mezarını keşfeden İngiliz arkeolog Howard Carter’ı birçok altın nesne karşılamıştı. Bunlardan 6 tanesi yataklardı.
Mezarın inşa edildikten sonra iki kere yağmalandığı ve kimi eşyaların çalındığı biliniyor.
Carter’ın keşfiyle bulunan eşyalar ortasındaki yataklar, farklı gayelere hizmet ediyor. Bunlardan birisine, eski Mısır ilahlarından, inek olarak resmedilen Mehet-weret çizilmiş. Bir başka yatak ise çağının çok ötesinde, katlanan bir yatak olarak çeşidinin birinci örneği.
Tutankamon’un yataklarından birisi.KAYNAK,GETTY IMAGES
Antik Mısır’da yatak ve baş dayanakları
Antik Mısır’da zenginlerin yataklarına benzeri biçimde Tutankamon’un da ahşap yatak çerçevesi ve liflerden örülü bir yatak tabanı vardı.
O periyodun bir özelliği de, yastık yerine sert baş desteği kullanmalarıydı. Bu sistem, sıcak iklimlerde genelde havanın dolanımını kolaylaştırmak için kullanılıyordu. Tahminen başka bir fonksiyonu de, antik Mısırlıların epeyce kıymet verdiği saç modellerinin yatarken de korunmasıydı.
Bitlerden korunmak için de yastık yerine baş desteği kullanılması, akla yatkın geliyor.
Kafa desteği.KAYNAK,ALAMY
Antik Roma
Antik Roma ve birçok öteki toplumda, insanların yatma biçimi toplumsal statülerine bağlı olarak değişiyordu.
Köleler ya kuru otlardan ve hayvan derilerinden oluşan bir yatağa, ya da çıplak yere kıvrılıyordu. Lakin zenginler rahatına düşkündü.
2021’de arkeologlar Pompeii kentinin yakınlarındaki Civita Giuliana’da antik bir yerleşimi keşfettiklerinde, 2000 yıl öncesine ilişkin bir yatak odasının neredeyse hiç ziyan görmeden bugüne geldiğini ortaya çıkardı.
Ahşap saklama alanlarının ve öteki nesnelerin yanı sıra, yatak odasında üç yatak vardı. Yatağın altında saklama kavanozları ve bir fareden geriye kalanlar bulundu.
79 yılında burası da antik Roma kenti Pompeii üzere Vezüv Yanardağı’nın volkanik küllerine gömüldü ve her şey dondurulmuş üzere bugüne ulaşabildi.
Civita Giuliana’da bir köle yatağı.KAYNAK,ALAMY
Öte yandan varlıklı şahısların birden çok yatağı vardı. Antik Romalılar bunları farklı emeller için sınıflandırıyordu.
Çalışmak için, yeni evliler için, birlikte uzanıp yemek yemek için, uyumak için, farklı yataklar kullanıyorlardı. Bunların birden fazla metal bir platformun üzerine ince bir yatak serilerek kullanılıyordu.
Antik Roma yatağı.KAYNAK,ALAMY
Üst sınıftan Romalılar akşam yemeği için bile yataktan çıkmak zorunda değildi.
Erken periyot çağdaş Avrupa
16. yüzyılda artık Avrupalıların seçebileceği birçok yatak çeşidi vardı.
İple tutturulan yatakların sistemli olarak sıkılaştırılması gerekiyordu. Kutu formunda kapalı yataklar da bir başka seçenekti.
Ancak devrin yataklarının olmazsa olmazı, yatak kumaşı kullanılmasıydı. Güçlü kumaşların doldurulmasıyla yapılan yataklar yaygınlaştı.
Doldurulan döşekler sık sık havalandırılsa bile böceklerin yuva yapması için ülkü bir ortama sahipti. O periyot birçok kişinin birebir yatağı paylaştığını da hesaba katarsak, yataktan bulaşan parazitlerin ve hastalıkların neden yaygın olduğunu anlayabiliriz.
Londra’da evsizler tabutu andıran yataklarda geceyi geçiriyordu.
Victoria periyodu İngilteresi
19. yüzyılda İngiltere’de eşitsizlikler doruk noktasına ulaşmıştı. Personel sınıfından gelenler yeni endüstrileşen iktisatta hayatını kazanmak için şiddetli bir gayret veriyordu.
Nüfusun süratle artmasıyla evsizlik bir salgın üzere yayılmaya başladı. Londra’da yardım kuruluşları alışılmışın dışında tahliller bulmak zorundaydı.
Tabut formunda kutular, düşük bir fiyat karşılığında uyumak için kiralanmaya başlandı.
İngiltere’de 19. yüzyılda ‘hangover’ denen ahenge sistemi:hangoverKAYNAK,GETTY IMAGES
Bir başka “ilginç” tahlil ise uzun bir ipe çok sayıda kişinin asılarak geceyi geçirmesiydi. Alkol aldıkan sonraki günü tanım etmek için kullanılan “hangover” sözünün buradan geldiği de argüman edilir.
George Orwell 1933 tarihli “Paris’te ve Londra’da Beş Parasız” kitabında, hangover biçiminde uyuyan şahısların bunun karşılığında 2 pens fiyat ödediklerini anlatıyordu.
Zenginler için ise yatak alanında yeni gelişmeler yaşandı. 20. yüzyılda artık yaylı yatakların ortaya çıkmasıyla yeni bir devir başladı. Şimdilerde ise su yatağı, ısıtmalı yatak, köpük, futon ve daha birçok çeşitle yatak devasa bir piyasaya sahip.
