Geçtiğimiz günlerde 500 endeksini de devreye alan Borsa İstanbul’un geçmişi 150 yıl öncesine dayanıyor. Bundan 38 yıl evvel sancılı bir süreçte yine fonksiyonel hale getirilen borsanın bugün 7,6 milyon civarında yatırımcısı var. Yeni Şafak’tan İbrahim Acar’ın haberine nazaran, Devrin Başbakanı Turgut Özal, borsanın tekrar açılması için talimatı verir lakin, bu işi kime yaptıracağını bilemeyen Başbakan Yardımcısı Kaya Fazilet, üniversiteden arkadaşı olan İş Bankası Genel Müdürü Burhan Karagöz’ün kapısını çalar. Burhan Karagöz’ün “Bende tam da bu işin adamı var” diyerek tavsiye ettiği Muharrem Karslı, borsayı yine açmakla görevlendirilir. 20 yıllık bankacı olarak işe koyulan Karslı, o vakit üç yabancı lisan bilen ve Avrupa ülkelerinde bankacılık ile menkul değerler piyasası araştırmaları yapan bir isim. Deneyimi sayesinde sistemi kurmakta zorlanmadığını belirten Karslı, en çok “SPK baskısından ve sık sık yapılan mevzuat değişikliklerinden” şikâyet ediyor. Karslı, borsanın açılmasıyla; sinemalara de mevzu olan bankerlerin halkı dolandırdığı devrin sona erdiğini belirtiyor.
İstanbul Borsası’nın yine açılış serüvenini sizden dinlemek isteriz.
Doğal anlatayım, ben iş hayatına İş Bankası’nda atıldım. Okul ve askerlikten sonra 1965’de İş Bankası’nda teftiş şurasına girdim. Dokuz sene müfettişlik yaptım. Biraz uzun oldu aslında 6-7 yıldan fazla müfettişlik yaptırmıyorlar olağanda. Lakin ben araştırma yapmak için yurt dışına çok gittim için müfettişlik müddetim uzun sürdü. Bilhassa Fransa’da araştırmalar yaptım ve bir yılımı orada harcadım.
PARİS’TE GÖRDÜM İSTANBUL’A GETİRDİM
Fransa’da birinci olarak bankamatikle karşılaştım. Bankaların önünde makineler var o makinelerin önünde kuyruk var, beşerler sıraya girmiş bekliyor. Sırası gelen kart sokuyor, makineden para çıkıyor, parasını alıyor ve gidiyor. Bu benim için kıymetli bir araştırma konusu oldu, zira bizde yok bu türlü bir şey. Araştırma yapmak üzere gittiğim Societe Generale Bankası bana neyi araştıracağımı soruyordu. Birkaç gün müsaade istedim. Neyi araştıracağımı bilmiyordum lakin ATM makineleri benim için değerli bir araştırma konusu oldu. Araştırma yaptığım banka daha sonra bana da bir kart verdi maaşımı bu kartla alabileceğimi söylediler.
Günü geldiğinde gittim soktum kartı para çıktı aldım. Bu kart o makineyle entegre bir iş lakin kredi kartı çok farklı bir sıkıntı. Fakat elimdeki kart hem kredi kartı hem de banka kartı. İstediğim yerde bu kart ile alışveriş yapabiliyordum, nakit para taşımadan. İşte enteresan olan şey buydu ben bu uygulamayı birinci sefer burada gördüm ve kredi kartlarını kapsayacak biçimde geniş bir araştırma yaptım. Bu araştırma sonucu ATM ve kredi kartı uygulamalarını Türkiye’ye getirdim.
İLK ATM’Yİ KARAKÖY’E KURDUK
İş Bankası için getirdiniz değil mi?
İş Bankası’na getirdim, hepsi birinci olarak İş Bankası bünyesinde faaliyete geçirildi. Ben yurt dışından Türkiye’ye geldiğim vakit Karaköy’de dolaşıyorum bir baktım İş Bankası önünde 7-8 şubede olmak üzere makine takılmış faaliyete geçmiş. Kredi kartı da biraz daha değişik halde kullanıma başlanmış. Daha sonra müfettişlikten ayrıldık. Bankada bir menkul değerler ünitesi kurulması kararı alındı. Bu kararı yerine getirmek için benden daha kıdemli bir müfettiş abiyi görevlendirdiler o abi de beni aldı yanına. Üç lisan biliyordum ben. İngilizce, Fransızca, Almanca bilmem seçilmemde tesirli oldu. Bir arada İsviçre’ye gittik, pay senedi alım satım araştırması yaptık. O müdür ben müdür muavini başladık çalışmaya ve 8-9 tane de işçi aldık. Daha kurulma basamağındayken benim bir üstüm olan abi seksiyon müdürü oldu. Onun yerine de ben atandım.
Seksiyon müdürü, şube müdürü mü oluyor?
Yok, şubelerin bağlı olduğu daire başkanlığı. Müdür muavinliğim sadece 1 ay sürdü. Sirkeci’de menkul değer ünitesi kurduk çalışıyoruz. Bodrum katımızda kasa dairemiz var orada da saklama hizmeti veriyoruz. Bizden pay senedi alan aşağı iniyor kasa dairesine orada kendisine tahsis edilen kasaya senetlerini koyuyor ve gidiyor ya da pay alıyor bize bırakıyor bizden pay aldığına dair makbuz alıyor ve gidiyor. Bir mühlet sonra da İş Bankası’nın sermaye artırma kararı verilince biz de payların birazını da Avrupa’da personellere satma kararı aldık.
ANKARA’DAN DÖNENE KADAR LİDER OLMUŞUM
Başbakan Özal, borsanın açılması konusunu birinci nerede lisana getirdi, size teklifte mi bulundu?
Bana direkt bir teklif gelmedi. Merhum Başbakan Turgut Özal, Yardımcısı Kaya Erdem’i görevlendiriyor. Kaya Fazilet de ne yapacağını şaşırmış. Borsayı hayatında görmemiş ve ne olduğunu bilmiyor. Ancak İstanbul Yüksek Ticaret Okulu’nda sınıf arkadaşı olan Burhan Karagöz, bizim İş Bankası’nda o vakit Genel Müdür. Ona gidip danışmış. Genel Müdür de “bende bu işin tam adamı var” demiş ve beni önermiş. Hiç vakit kaybetmeden Ankara’ya Kaya Fazilet ile konuşmaya gittim. Her şeyi konuştuk. Ancak çabucak misyonu kabul etmedim. “Ben İş Bankası’nda istikbal bekliyorum, en azından bir Genel Müdür Yardımcılığı bekliyorum, biraz mühlet verin bir düşüneyim” dedim. “Tamam, sana bir hafta süre” dedi Kaya Fazilet. İstanbul’a döndüm, telefonlarım çalmaya başladı herkes tebrik ediyor. Çoktan karar verilmiş Resmi Gazete’de çıkmış. Ben karar verene kadar Borsa Lideri olmuş oldum.
İş Bankası’ndan ayrıldım. Borsayı da Cağaloğlu’nda Ziraat Bankası binasının üst iki katında kurduk. Yaklaşık bir sene orada faaliyet gösterdik. Fakat burası bizim muhtaçlığımızı karşılayamıyordu.
EN BÜYÜK ZORLUĞU SPK MEVZUATI ÇIKARDI
Ne çeşit zorluklarla karşılaştınız?
Bina yetersizdi lakin asıl kıymetli badireyi uygulamalarda yaşadık. Bizi üstten denetleyen Sermaye Piyasası Kurulu’ndan geldi en büyük zorluklar. Her işimize karıştılar ve Cağaloğlu’nda açtığımız birinci borsada sistem nasıl çalışacak onlar karar verdi. Borsayı açmaya az bir vakit kalmıştı yılbaşında açacağız demiştik. Bir gün, SPK Lideri geldi bana bir kitap uzattı dedi ki, “Bak bu kitapta yazılı ne yazıyorsa o denli yapacaksınız. Bu kitapta uygulanan sistem Hollanda’da uygulanan sistem tam bize göre” dedi. Mecburen uyguladık birinci devirde.
Ancak, ben beğenmedim kimse de şad değildi bu sistemden. Karaköy’deki büyük binaya geçerken bu sistemi attık benim Avrupa’da etüt ettiğim borsa sistemlerinden birini kurduk orada.
İlk sistem dijital mi yoksa tahta tarzı mü?
O periyotta dijital yok ancak birinci Cağaloğlu’nda borsayı kurduğumda masama bir tane bilgisayar kurdurmuştum. Daha sonrasında son taşındığı yerde dijital sistem adaptasyonu gerçekleşti.
İLK SİSTEMİ KARA TAHTAYA KURDUK
Tahtası açıldı, tahtası kapandı tabirleri buradan mı geliyor?
Borsada tahtaya yazıyoruz. Sınıf tahtası üzere; alım, satım, tarih ve bir de imza kısmı var. Biri satışa çıkarıyor, öbür biri de onu alıyor. Fiyatta anlaşıldı mı ikisi de imza atıyor, biz de not alıyoruz, süreçler bu halde devam ediyor.
BİZ GELİNCE BANKERLER YOK OLDU
İlk gelen şirketler hangileri, bunları nasıl ikna ettiniz?
Türkiye’de halka açık şirketler vardı. Bunlar ortasında büyük şirketler de vardı. Borsa falan yok o vakit borsa yerine bankerler var. İstanbul’da Dördüncü Vakıfhan’da ve o civarda öbür binalarda bankerler bir ortaya gelmişti. Kastelli vardı, Banker Kastelli başta olmak üzere birçok banker vardı. Bankerler alıyor satıyor, bir taraftan da kazık atıyorlar. Herkes bundan bıkmış, insanlara gına gelmişti. Ben borsayı kurunca onlar da kapandı bitti kimse bankerlere gitmez oldu.
İlk gelen kurumsal firmalar Sabancı, Koç olmuş galiba?
Koç var, Sabancı var onların şirketleri var, İş Bankası geldi.
Bankerler size zorluk çıkarmadı mı?
Mani çıkaramazlardı zira ardımda devlet vardı. Aslında akıbetlerini biliyorlardı ve yavaş yavaş çekildiler bu işlerden. Mesela Kastelli inşaatçılığa başladı.
Sizin kurduğunuz borsadan evvel resmi olarak kurulmuş bir borsa vardı, ona ne oldu?
Cumhuriyetin birinci yıllarında kurulan borsa hali hazırda mevcuttu fakat, fonksiyonsuz kalmıştı. Alım-satım dahi yapılmıyordu. Birinci kurulduğu periyot prestijiyle Türkiye’nin kuvvetli şirketleri maalesef yoktu. Vakitle güçlenen şirketler alım-satım faaliyetli bir borsa olmadığı için kendi hisse senetlerini açıktan satışa çıkarmaya başlamışlardı.
TAYYİP BEYEFENDİ ARAYINCA…
Dinlenmek kısa sürdü galiba, zira akabinde çabucak siyasi hayatınız başlıyor?
Evet, uzun olmadı. İstirahat ettiğim günlerin birinde kitap okuyorken telefonum çaldı. Bir baktım Tayyip Beyefendi, İstanbul Belediye Başkanlığı’ndan alınmış, mahpusta yatmış çıkmış ondan sonra parti kurmaya karar vermiş. “Muharrem Abi neredesin, parti kuracağız, seni arıyoruz, ivedi İstanbul’a gel” dedi. Çabucak sonraki sabah otomobile atladım İstanbul’a geldim ve AK Parti’nin kurucu üyelerinden biri oldum. Tayyip Beyefendi ile evvelden tanıştığımız için bana “Muharrem Abi” demesi oradan geliyor aslında. Yedi sene milletvekilliği yaptım. Bir rahatsızlık geçirdim iki ameliyat oldum. Uygunca toparlandıktan sora Ziraat Bankası İdare Heyeti Başkanlığı misyonuna atandım.
Daha değerli bir pozisyona gelmişsiniz…
Ziraat Bankası’nda 8,5 sene kaldım, konumum boyunca tekrar yeniliklere açıktık, banka gelişmeye devam etti. Sonra yaş 80’e gelince “haydi Allahaısmarladık” dedim ve ayrıldım.
2001 krizinde özelliştirilmek istenen 3 kamu bankası bugün Türkiye’nin en büyük bankaları.
Evet, kamunun da dayanağı ile bu bankalar muazzam büyüdüler, İş Banka’sını bile geride bıraktılar. Ziraat Bankası’ndayken, yenilikler yaptık, en büyük atılımı da yurtdışına bankalar açarak yaptık. Moskova’ya, Türk Cumhuriyetlerine şubeler açtık. Kurumun büyümesinde bunlar da tesirli oldu. Yurt dışına açılan şubeler ticaretlerimizi güçlendirdi, ihracatımızda kolaylıklar sağladı.
DİL BİLMEM BİR ADIM ÖNE ÇIKARDI
Bankacılıktaki başarınız borsada referans olmuş olmalı.
Tabii, lakin daha fazla mensubu olduğum bankanın borsa gibisi bir kurum kurması ve onun başına beni getirmiş olmasından kaynaklı. Fakat ‘seni Borsa Başkanlığı’na ne getirdi’ derseniz, “bildiğim yabancı diller” derim.
Yabancı lisanınız lise kaynaklı mı?
Hayır, hepsini kendim öğrendim. Bu lisanlar olmasaydı İş Bankası Avrupa’ya beni göndermezdi. Liseyi İzmit Lisesi’nde okudum. O periyotta İngilizce’de okul birincisiydim. Sonra üniversitede Fransızca ve Almanca öğrenmeye başladım. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ni bitirdim.
YAZLIĞA YERLEŞİNCE ‘DÜNYA VARMIŞ’ DEDİM
Borsa İstanbul Başkanlığı’nı beş yıl yapıp ayrıldınız. Bu, kurucusu olduğunuz sistemin oturması için kısa bir mühlet değil mi?
Borsa Başkanlığı’nı 5 sene yaptım. Zati SPK ile geçinmek zordu ayrılıp kendi aracı kurumumu kurdum Şişli’de. Daha sonra Kızıltoprak’a taşıdık diğer şubeler de açtık. 10 sene çalıştık bu türlü. Sermaye Piyasası Heyeti her hafta yeni kurallar çıkarıyordu, mevzuatı sık sık değiştiriyordu. En sonunda bir çalışan aldım ve “Senin işin yalnızca SPK’nın mevzuatını Resmi Gazete’den takip edip bize aktarmak öteki işin yok” dedim. Lakin bu yaptığım da tatmin etmedi en son aracı kurumumu da sattım yazlığa yerleştim, “dünya varmış” dedim.
GURBETÇİLERE TIR DOLUSU PAY SATTIK
Bizim gurbetçi emekçilere mi?
Evet, bizim vatandaşlarımızı olan çalışanlara. Bunun üzerine ben Almanya’ya gittim, bizim bankanın kurumlarını, şubelerini diğer Türk derneklerini dolaştık. Personellerin kaldığı pansiyonları da dolaştık o periyotta çalışanlar konutlarda değil pansiyonlarda kalıyorlardı. Dolaştık ve çok ölçüde pay senedi sattık personellere. Bir TIR dolusu sandık ve içleri de pay senedi dolu. Hepsini sattık orada. Almanya’ya giderken satış makbuzlarını da hazırlayıp yanımıza almıştık. Zira personellerin satın aldıkları payları bizim saklamamız için geri vereceklerini hesaba katmıştım. Bir toplantıda da söyledim; “Bu senetler değerli evraktır kaybederseniz paranız yanar isterseniz aldığınız senetler karşılığında size senet makbuzu keselim senetlerin sorumluluğunu da biz alalım.” İki gün düşündüler bu teklifimizi. İki gün sonra buluştuk, senetleri bana geri verdiler, makbuzları aldılar biz de getirdiğimiz bir TIR senedi Türkiye’ye geri getirip Sirkeci’deki kasalarda sakladık. Sadece makbuzları verdik. Bu süreç bu türlü 11 sene sürdü. 9 sene de müfettişlik yapmıştım toplam 20 sene İş Bankası’nda çalışmış oldum.
Borsa kurulmasına nasıl karar verildi?
O periyotta iktidarda olan Başbakan Turgut Özal, “Şu borsayı kuralım artık Türkiye’de. Her yerde var, Yunanistan’da bile var. Biz de kuralım” dedi ve o denli karar verildi.
patronlardunyasi.com
