Kentsel dönüşüme yönelik düzenlemeler içeren ve TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilen “Afet Riski altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile Birtakım Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”da “rezerv yapı alanı” tarifinin değiştirilmesi tartışmalara neden oldu.
Rezerv yapı alanı, yeni yerleşim alanı olarak kullanılmak üzere belirlenen alanlar olarak tanımlanıyordu. Yeni düzenlemeyle yerleşim yerlerinde yer alan parsellerin de rezerv yapı alanı olarak belirlenebilmesinin yolu açıldı. Bu da mülkiyet dokunulmazlığı tartışmalarına neden oldu.
Rezerv alanla ilgili tartışmaları Gazete Duvar‘daki köşesine taşıyan gazeteci Bahadır Özgür’e nazaran mevzu yalnızca mülkiyet dokunulmazlığı çerçevesinde bedellendiriliyor fakat asıl mağdur olacaklar kiracılar.
Bahadır Özgür, “Mağdur olacaklar piramidinin en tabanında kiracılar var. Yasa onları, yıkılacak yapıda derhal atılacak bir eşya, sökülecek bir kapı yahut pencere üzere görüyor. Tek bir hakları dahi yok” diyor ve ekliyor: “Küçük mülk sahipleri mülksüzleşecek, esasen mülksüz olanlar da birer ‘çöp’ üzere sokağa atılacak yani. ”
KİRACILARA NE OLACAK?
Yasada kiracılara ait tek bir satırın bile bulunmadığını belirten Özgür, “Peki ‘rezerv alan’ ilan edilen yerdeki kiracılara ne olacak?” sorusunu şöyle yanıtladı:
“Şu sıralar gündemde olan, Üsküdar’da, Kandilli Rasathanesi’nin yanı başında bulunan 29 Mayıs Sitesi’nde yaşayanlar bu hususta da sıcak bir örnek. Riskli yapı raporu olmadan ‘rezerv alan’ ilan edilen sitede, büyük kısmı kiracı olanlar bir direniş başlattı. 10 bloklu sitedeki 134 konutun 110 adedinin mülkiyeti, Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) Eğitim Yatırımları AŞ’ye ilişkin. Üç katlı, yatay mimarili, çam ağaçları içinde, yeşil alanı bol, Boğaz görünümlü bir yer burası. Rantı hayli yüksek. 2016’dan beri TDV’nin buradan rant elde etmek için neler yaptığını daha evvel yazmıştım. Özetle TDV, ‘rezerv alan’ sayesinde 110 dairesine en az 100 daire daha ekleyecek. Hepsi de lüks konut olacak tabi. ‘Rezerv alan’ın en değerli hikmeti de bu işte. Yıkıp daha fazla ve bedelli yapı üretiyorsunuz.
Bölgede şu anki konut fiyatlarına bakılırsa, milyarlarca liralık rant demek bu. Birebir bölgedeki kiralar da 20 bin liralardan başlıyor. Diyanet, 10 yılı dolan kiracılardan 25-30 bin lira kira istemişti. ‘Rezerv alan’ ilanı sonrasında yeni yasaya da dayanılarak artık herkesin 15 gün içinde meskenleri boşaltmaları isteniyor. Doğal gaz, elektrik ve su hizmeti de yakında kesilecek. Akabinde polis zoruyla meskenlerinden atılacaklar. İşte biz mülkü, tapuyu filan tartışırken ortada yalnızca o sitede onlarca kiracının başına gelenler ve gelecek olanlar bunlar. Hepsi de dar gelirli, emekli.”
Mesela, Nihal hanım 16 yıldır sitede kiracı. Kızını da tek başına burada büyütmüş. Hayri beyefendi 21 yıl, Tamer Çevik 14 yıl. Eşinden kalan 7 bin 500 lira emekli maaşı dışında hiçbir geliri olmayan Sevgi teyze o kadar eski kiracı değil. Lakin son 10 yılda değiştirmek mecburiyetinde kaldığı mesken sayısı rekora ulaşacak neredeyse. En son Diyanet’e kiracı olmuş. “Bazı meskenlerden fahiş artırım, kimilerinden çürük yapı, kiminden kentsel dönüşüm yüzünden çıktım. Burası da rezerv alan ilan edilince yeniden ‘çık’ diyorlar. Bu gelirle, bu yaşımda nerede yeni konut bulacağım” diyor. Kısaca kentin merkezinde nispeten bütçelerine uygun bir meskende, yıllar boyunca bir hayat kurmuşlar.
‘BİR DAHA BU TÜRLÜ BİR YERDE OTURAMAYACAKLAR’
Çoğu bir daha asla bu türlü bir yerde oturamayacak. İstanbul’da kiraların seviyesi düşünüldüğünde yeniden riskli alanlardaki şimdi dönüşmemiş, ucuz konutlar dışında bir yer olması olanaksız. Üstelik kentsel dönüşümde devletin sağladığı kırıntı seviyesindeki haklardan da yoksunlar. Müteahhit bir an evvel çıkmalarını istiyorsa, yıllık 3-5 bin lira seviyesinde kira yardımı yapıyor. Onun da rastgele bir yasal altyapısı yok. Büsbütün insafa kalmış.”
