Ekonomist Mahfi Eğilmez kendi bloğunda kaleme aldığı ‘Enflasyon düşecek mi?’ başlıklı yazısında, Türkiye’nin uzun müddettir uğraş ettiği enflasyon problemini ele aldı.
Eğilmez, 2021 yılı son çeyreğinden itibaren 2023 yılı ortasına kadar devam eden faiz indirimi sürecinin Türkiye iktisadında çöküşü tetiklediğini aktararak, son periyotta atılan adımların hakikat lakin yetersiz olduğunu tabir etti.
Eğilmez, yazısında şunları söyledi:
“Bu yılın tam ortasına gelindiğinde uygulanan para siyasetinin yanlışlığını, daha doğrusu bu siyasetin yarattığı süratli enflasyon artışıyla ülkeyi çıkmaz sokaklara sürüklediğini fark eden siyasal iktidar siyaset değişikliğine gidilmesi için iktisat idaresinde değişikliğe gitti. 2021 yılının son çeyreğinden 2023 yılı ortasına kadar iktisat idaresi ve merkez bankasının siyaset faizini düşürerek yarattığı ekonomik çöküşü girebilmek üzere eskiye dönüş uğraşıyla başlayan bu yeni devirde dönüşün sanıldığı kadar kolay olmayacağı ortaya çıktı.
Türkiye’de enflasyon hem talep hem de maliyet tesirlerini taşıyor. Yüksek enflasyonun yarattığı paradan kaçış ve öne çekilmiş tüketim tesirleri sonucunda talep canlılığı görülüyor. Bunu etrafımızdaki restoranların, kafelerin, AVM’lerin doluluğundan, alış verişin canlılığından ve trafiğin durumundan gözlemleyebiliyoruz. Enflasyondaki yükseliş ve bütün gayretlere rağmen devam eden döviz talebi kurların artmasına, bu da maliyetlerin yükselmesine ve maliyet enflasyonuna yol açıyor.
Eskiye dönüş için para ve kur siyasetleri alanında şimdiye kadar üç değerli adım atıldı: (1) Siyaset faizi yüzde 8,5’den tedrici olarak yüzde 42,5’e yükseltildi. Buna paralel olarak bankaların mevduat faizleri yüzde 50’nin çabucak altında bulunuyor. Banka mevduat faizlerinin yüzde 10’lardan buraya geldiğine bakarsak değerli bir artış olduğunu söyleyebiliriz. (2) Kur muhafazalı mevduat hesabının (KKM) yavaş yavaş tasfiyesine girişildi. Faizlerin artırılmasının KKM’den çıkışla birlikte tekrar dövize dönülmemesini kısmen sağladığını belirtebiliriz. (3) Merkez Bankası döviz talebini ve genel tüketim talebini sonlandırmak için likiditeyi düşürmeye yönelik olarak açık piyasa süreçlerine başladı. Banka, bu hedefle Türk Lirası depo alım ihaleleri düzenleyip piyasadaki para ölçüsünü azaltmayı ve oradan giderek talebi düşürmeyi hedefliyor.
Talebi sonlandırmayı ve hasebiyle talep enflasyonunu kontrol altına almayı amaçlayan para siyaseti adımlarıyla çelişen bir para siyaseti uygulaması var: Para arzının artmaya devam etmesi. M2 geniş para arzı yılbaşından bugüne kadar yüzde 61,8 oranında artmış. Tıpkı müddette enflasyon da aşağı üst bu kadar artmış. Artık Merkez Bankası piyasadaki likiditeyi azaltarak para arzını da denetlemek istiyor.
Enflasyonu denetlemek için para siyaseti kâfi değil. Her ne kadar son yıllarda asıl araç olarak para siyaseti kullanılsa da maliye siyasetinin para siyasetiyle çelişmemesi, tıpkı emele hizmet edecek formda biçimlendirilmesi gerekiyor. Faizlerin artırıldığı, piyasadan likidite çekildiği, KKM hesaplarının tasfiyesine çalışıldığı bir ortamda kamu bölümünün harcamalarının artması para siyasetinin tesirini azaltıcı gelişmelere yol açar. Emsal halde bozucu bir tesir de fiyatların içine giren KDV üzere ÖTV üzere dolaylı vergilerin oranlarının artırılmasıyla ortaya çıkar.
Enflasyonla gayrette en kıymetli bileşenlerden birisi kayıt dışı ekonomiyi maksada almaktır. Böylelikle yeni dolaysız vergiler koymadan ya da dolaysız vergilerin oranlarını artırmadan daha geniş bir kesim vergilendirilmiş olur. Bu, enflasyonla gayret açısından tesirli olacağı üzere tıpkı vakitte haksız rekabeti önlemek ve devlete ek gelir kaynakları bulmak açısından da değerlidir.
Enflasyonla uğraş için şu ana kadar alınan tek manalı tedbir faizi yavaş yavaş yükseltmek. Orada da gerçek enflasyon açıklananın en az iki katı olduğu için artırımlar fazla tesirli olamıyor. Mesela kamu kısmının israf ölçüsündeki harcamalarının kısılmasına yönelik hiçbir düzenleme kelam konusu değil. Bir diğer tabirle maliye siyasetinin para siyasetine yardımcı olmadığı görülüyor. Yapısal ıslahatlara hiç girilmedi aslında.
Enflasyonun düşürülebilmesi için para ve maliye siyasetinin birlikte yürütülmesi gerekiyor. Bir yandan talebi düşürecek para siyaseti tedbirleri devreye alınırken öbür yandan büyümeyi yüksek tutmak için talebi artıracak kamu harcamaları yapılması halinde para siyasetinin olumlu katkısı da yok oluyor. Bu gidişle enflasyon, baz tesiriyle düştükten sonra yine yükselir.”
