Ekonomi piyasalarına yönelik art kapı müdahaleleri ile tartışma konusu haline gelen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 28 Mayıs sonrası vazifeye başlayan yeni iktisat idaresi ile birlikte eski uygulamalara son verirken, iktisatta mali sıkılaşma sürecine başlanıldığını açıklamıştı.
Birçok uygulamada değişikliğe giden TCMB, en kıymetli atılımını 21 Aralık 2021 tarihinde hayata geçirilen Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) sisteminin tasfiyesi noktasında attı. Resmi Gazete’de yayımlanan bildiriler aracılığı ile Eylül ayından itibaren 700 milyar liranın üzerinde erime gerçekleşen KKM’deki düşüş, son haftalarda durma noktasına geldi.
8 Aralık 2023 tarihli Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) raporuna nazaran son hafta prestijiyle KKM’deki çıkış 13,4 milyar liraya gerilerken, Kur Muhafazalı Mevduat havuzundaki toplam para 2 trilyon 700 milyar 940 milyon liraya geriledi.
Zorunlu karşılık ve KKM uygulamasına dair kısıtlamaların akabinde haftalık 70 milyar liranın üzerinde erime sağlanan uygulamanın son haftalarda sert halde düşüş göstermesi, TCMB’yi harekete geçirdi.
TCMB’DEN BANKALARA ‘ÖRTÜLÜ FAİZ’ TALİMATI
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in 2024 yılının sonu prestijiyle büsbütün sona erdirilmesini hedeflediği uygulamada tekrar çıkışların hızlanması için Türk lirası mevduatına doping talimatı verildi.
Ekonomist Serhat Gürleyen, TCMB’nin bankalara yönelik örtülü halde faiz talimatı vermiş olmasının mümkün olduğunu belirterek, son aylarda rekor kıran TL mevduatının ardında “KKM’yi düşürme” amacının yattığını açıkladı.
TCMB’nin Aralık ayının başında yayımladığı rapora nazaran, bankalar 2023 yılında yüzde 65 düzeyinde bileşik faize ulaşan TL mevduat faizi sunarak son 21 yılın rekorunu kırdı.
Bankaların Türk lirası mevduat oranları 32 günlük düzeyde yüzde 45’in üzerine çıkarak 2002 yılından bugüne görülen en yüksek düzeye çıkarken, KKM’deki düşüşlerin önüne geçebilmek için Merkez Bankası’ndan yeni bir talimat geldi.
TL MEVDUATININ UÇMASI DOLARDA BASKI YARATABİLİR
KKM’de halihazırda bulunan 100 milyar liraya yakın paranın tekrar döviz tevdiat hesaplarına yönelmesi, ekonomistler tarafından ‘yeni bir kur şoku yaşanabilir’ ikazlarına neden olurken, sistemdeki paranın tasfiyesi için en ülkü yol ise TL mevduatının cazip hale getirilmesinden geçiyor.
Ekonomistler, mevcut Türk lirasının dövizden dönüşümlü KKM’lerden çıkışlar için kâfi fırsat sunmadığını belirtirken, TCMB Lideri Hafize Gaye Erkan’ın “Artık TL’ye geçiş vakti gelmiştir” sözlerini kullanması, mevduat faizlerinde yeni bir artış beklentisine neden oldu.
KKM’yi kısıtlayacak yeni bir karar ile paralel olarak TL mevduat faizlerinin üst çıkması, sistemden çıkan paranın TL’ye yönelmesine ve dolar/TL paritesinde manalı bir düşüş yaşanmasına neden olabilir.
1 MİLYON LİRANIN ÜZERİNDE PARASI OLANLARA FARKLI TEKLİF SUNULUYOR
Ekonomist Murat Muratoğlu’nun savına nazaran bankalar, olağan müşterilerine sunduğu yüzde 45 düzeyinin üzerindeki mevduat faizlerinin yanı sıra, KKM’den çıkışları daha cazip hale getirebilmek için kur muhafazalı hesabı olan müşterilere yüzde 55 ila 60 düzeylerine ulaşan faizler teklif etmekte.
İlk kademede bu uygulama için 1 milyon TL kotası konulduğu tez edilirken, TCMB’nin dönüşüm amaçlarını yakalayamayan bankalara yönelik yüksek cezalar vereceğinin belirtilmesi üzerine birçok banka, yüklü bakiyesi bulunan müşterilini KKM’ye geçirebilmek için adeta yarışa girdi.
Son 3 ayda Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulamasında bulunan toplam paradan 700 milyar liranın üzerinde bir çıkış yaşanması, şu anda yaşanan ekonomik önlemlerin daha gevşek halde uygulanmasına neden oluyor olsa da, ilerleyen günlerde Merkez Bankası’nın olası döviz ataklarını önlemek için yeni kısıtlamalara gitmesi bekleniyor.
