Ekonomide; enflasyondan döviz kurlarına, faizlerden işsizliğe “rekor”lar periyodu sürat kesmeden devam ediyor. Bütçe, Aralık ayında 842 milyar 532 milyon TL açık verdi. Son 21 yılın rekoru kırıldı.
2023’te, 2022 yılına nazaran gelir yüzde 86.1 artışla 5 trilyon 210 milyar TL’ye, sarfiyat yüzde 123.8 artışla 6 trilyon 585 milyar TL’ye ulaştı. Açık, 1 trilyon 374 milyar 968 milyon TL olarak kayıtlara geçti. Bu meblağ, 2022 yılında 142 milyar 660 milyon lira seviyesinde bulunuyordu.
VERGİYE ÇALIŞTIK
2023’te, vergi gelirleri de katlandı. Vergi geliri 4 trilyon 500 milyar 865 milyon 585 bin 767 TL’ye çıktı.
Faiz sarfiyatları yüzde 117 yükselerek 674 milyar 615 milyon liraya ulaştı.
Faiz hariç bütçe sarfiyatları, 2023 yılında 2022’e kıyasla yüzde 124,6 artarak 5 trilyon 910 milyar 841 milyon liraya yükseldi.
Personel sarfiyatları, yüzde 115,3 artışla 1 trilyon 324 milyar 530 milyon lira oldu.
Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi masrafları, yüzde 91,7 artarak 185 milyar 735 milyon liraya yükseldi. 2023 yılı mal ve hizmet alım masrafları, yüzde 75,8 artışla 452 milyar 855 milyon lira olarak gerçekleşti.
Cari transferler yüzde 110,7 artarak 2 trilyon 373 milyar 641 milyon lirayı buldu.
Söz konusu periyotta, 542 milyar 997 milyon lira sermaye masrafı, 858 milyar 59 milyon lira sermaye transferi yapıldı. Borç verme sarfiyatları 173 milyar 25 milyon lira olarak hesaplandı.
“DİĞER” BELİRSİZLİĞİ
2023 yılı bütçesi, rekor açık kadar “bilinmezler” konusunda da tarihi bir özellik sergiliyor. Ne demek istiyoruz? Açalım…
Türk Lisan Kurumu’na (TDK) nazaran bütçe; devletin, bir kuruluşun, bir aile yahut bir kimsenin gelecekteki muhakkak bir mühlet için tasarladığı gelir ve masraflarının tümü. Eş deyişle hükümetin geniş manada siyasetlerinin hayata geçirilmesine aracılık eden politik metinler…
Bütçe, her yıl yasa teklifi olarak TBMM’ye sunuluyor. TBMM’de, ilgili kurulda uzun mesailer yapılarak tartışılıyor ve onaylanarak yürürlüğe giriyor.
Bu sürecin doğal bir modülü da denetim… Vatandaş, hükümetlerin kamu gelirlerini nasıl harcadıklarını, bu bağlamda kamu kurum ve kuruluşlarının gelir ve harcamalarını bir bütün halinde görmek ve izlemek ister. Bütçede, şeffaflığı ya da açıklığı talep eder.
Bütçenin şeffaf olması, kamu kaynaklarını kullananları topluma karşı hesap verebilir hale getirir. Yolsuzluğu önler, harcamalarda disiplin sağlar. Bu istikametiyle hukuk devletinin ve demokrasilerin olmazsa olmazları ortasında sayılabilir.
Bütçede, şeffaflığın sağlanabilmesi için kamu maliyesine ait muteber ve aktüel bilgilere erişmek değerlidir.
Bu istikametiyle 2023 yılı bütçesine baktığımızda, sorgulanması gereken çok çarpıcı bir durumla karşı karşıya kalıyoruz.
Buna, bütçede “diğer belirsizliği” ismini vermek mümkün…
2022 yılında bütçe masrafları toplamı 2 trilyon 942 milyar 748 milyon TL. “Diğer” başlığındaki sarfiyatlar, 283,1 milyar TL… Toplam içindeki hissesi yüzde 9.6.
2023’te toplam bütçe sarfiyatları, 6 trilyon 585 milyar 456 milyon TL’ye çıktı. “Diğer” başlığındaki masraflar, 1 trilyon 308 milyon TL’ye fırladı. Toplam içindeki hissesi yüzde 19.9’a yükseldi. Yanlış görmüyorsunuz, yüzde 20…
“Diğer” başlığı altında hangi harcamalar yapıldı? Bu kadar yüksek meblağlara ulaşan masrafların detayları neler? Neden şeffaf biçimde bu harcamalar gösterilmiyor? Bu sorular, daha da uzatılabilir.
Hepimizin, bu ve emsal soruların karşılıklarını bilmemiz gerekmez mi? Bilmek haktır.
