Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde ülke genelinde bina dayanıklılık testi müracaatları arttı, talepler ise vakit geçtikçe azaldı. “Evim zelzelede yıkılır mı?’, “Binam sağlam mı?” sorularına cevap arayanlar, Zelzele Dayanıklılık Testi yapan belediyeler, lisanslı mühendislik firmaları ve üniversitelerin kapısını çaldı.
Depremden sonraki birinci 4 aylık süreçte, Bursa Uludağ Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı’na de 300’ü aşkın kişi karot testi yaptırmak için başvurdu. Lakin bu bireylerden hiçbirisi oturdukları binalarda inceleme yapılabilmesi için gerekli olan süreçleri tamamlamadı. Sarsıntının 4’üncü ayından sonra müracaat eden de olmadı.
‘BİR BALON ÜZERE ÇABUCAK SÖNDÜ’
Gemlik Körfezi’nde Mudanya ilçesi açıklarında 4 Aralık’ta meydana gelen ve Bursa’nın yanı sıra etraf vilayetlerle İstanbul, İzmir ve Tekirdağ’da da hissedilip, tedirginliğe yol açan 5.1’lik sarsıntının de halkın harekete geçmesi için kâfi olmadığını söyleyen Bursa Uludağ Üniversitesi (BUÜ) İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Adem Doğangün, şöyle konuştu:
“Maraş zelzeleleri, yaklaşık 15 milyon kişiyi birden ilgilendirdiği için tüm Türkiye harekete geçti. Akrabaları var, tanıdıkları var. En azından, öbür vilayetlerde bu cins olaylar yaşanmasın diye süratli bir formda müracaatlar oldu. Tüm üniversitelere, kimilerine binlerden fazla, bizlere de 300’ü geçmişti yapılan müracaat fakat bu iş de bir balon üzere, çabucak muhakkak bir mühlet sonra tekrar söndü, sıfırlandı. Lakin artık tekrar Bursa’mızın çabucak yanında, Mudanya’mızda bir zelzele oldu. Nispeten büyüklüğü yıkıcı bir zelzele olmamasına karşın, bizim üniversitemizde de bütün öğrenciler dışarı çıktı. Herkes panik içinde hareket etti. Hatırlattı sarsıntı, hatırlatıyor. Biz tekrar bir harekete geçer, faaliyet gösterir miyiz? Doğal onu vakit gösterir. Biz akademisyen olarak beklerdik ki, en azından yapılarımızın aşikâr bir kısmı ya yıkılsın ya da inançlı hale getirilsin. Biz ikisinden birini yapmak durumundayız. Yoksa bilmeyerek yahut incelemeyerek bundan kurtulamıyoruz ki. ‘Bazı vilayetlerimizin bahtı Maraş’tan farksızdır, Antep’ten farksız olabilir’ üzere söyleniyor lakin bu icraata pek geçmiyor, maalesef geçemiyor.”
‘DEVLETİN BÜTÜN TÜRKİYE’Yİ TEKRAR YAPMA TALİHİ YOK’
Kısa müddette sarsıntı endişesinin unutulduğuna dikkati çeken Prof. Dr. Doğangün, halkın her şeyi devletten beklediğini belirterek, “Yani birçok yere, birçok masraf yapabiliyoruz çok rahatlıkla lakin bu halk da devletten bekliyor zannedersem. ‘Devlet yaptırsın bu testleri ve gereğini devlet yapsın’ diye lakin devletin de artık bütün Türkiye’yi tekrar yapma yahut inceleme üzere, bu türlü bir kaynağı yok. Burada halkımızın da birazcık artık bilinçlenmesi gerekiyor. Yoksa sonu çok acı oluyor. Çok acı çekiyoruz ülke olarak ve birtakım şeylerin de telafisi mümkün değil. Orada can kaybı olduktan sonra, o parayı konuşmanın bir manası yok” dedi.
‘İSTANBUL’U MU TERK EDECEĞİZ, BURSA’YI MI?’
Mudanya açıklarında olan sarsıntının, beklenenin tersine Kuzey Anadolu Fay Sınırı’nda meydana gelmediğini söyleyen Prof. Dr. Doğangün, herkesin İstanbul sarsıntısına odaklandığını, lakin Türkiye’nin birçok ilinin sarsıntı tehdidiyle karşı karşıya olduğunu belirterek, şunları söyledi:
“Tabii o tektonik hareketler yer bilimcilerin uzmanlık alanına giriyor fakat İstanbul, bilhassa de hem nüfus hem de ticaret merkezi olması hasebiyle bütün ilgiyi çekiyor. İşte Maraş sarsıntılarında de gördük. Bütün ilgi daha evvelce İstanbul’a veriliyor. Halbuki ülkemizin diğer yerlerinde de sarsıntı riski var ve oralarda olabilir. Burada hiç konuşulmayan bir biçimde, hiç konuşuyor muyduk biz Bursa’nın Mudanya’sında bu türlü bir zelzele olacağını. Hiç beklemiyorduk. Hani İstanbul, Marmara’da olacak biz de hissedeceğiz diye düşünürken, tam bizim burnumuzun tabanında oldu, kıyımıza çok yakın AFAD’ın datalarına nazaran. Olabiliyor zira Bursa’dan da fay çizgisi geçiyor. Yani ülkemizin büyük bir kısmı fay sınırı üzerinde. Kimi şeylere de üzülüyorum. ‘Fay sınırında konut yapılmaz gidelim’. Nereye gidelim? Türkiye’yi mi bırakalım? Yani Türkiye’mizin birçok bölgesi sarsıntı fay çizgileriyle dolu. Yani biz bunları boşaltamayız ki. İstanbul’u mu terk edeceğiz, Bursa’yı mı terk edeceğiz? Terk etmeyeceğiz. Faya uygun bir bina yapmaya çalışacağız. Biz Maraş’ta da gördük, Antep’te de gördük, fay okulun içinden geçmiş bina yıkılmamış. Nihayetinde bizim zelzele yönetmeliği de ‘Fay çizgisine direkt şu binayı yapamazsın’ demiyor. Zira fayın nereden geçeceği de çok da muhakkak değil. Tamam izi var lakin yarın diğer bir yere sıçramayacağını kimse garanti edemez. Bunu Maraş sarsıntılarında de gördük. Hiç beklemediğiniz bir kol kırılabiliyor. O vakit bizim yapmamız gereken şey, işte faya yakın olduğu vakit biz yüzde 20 daha büyük bedeller alıyoruz, 15 kilometreye kadar. 25 kilometreye kadar yeniden azalan bir oranda ancak yeniden de daha büyük kıymetler alıyoruz. Onlara nazaran hesaplarımızı yapmak, binalarımızı daha sağlam yapmak ve minimuma indirmek durumundayız. Tamam hasarı yüzde 100 sıfırlayamazsınız. Zira nihayetinde orada bir imalat var, çok sayıda kişinin çalıştığı. Küçücük bir ihmal yahut yanılgı hasara neden olabilir lakin bu kadar olmaz yani. Bizi üzen de bu.”
‘ÇOK YENİ YAPILARDA DA KOLON KESİLMESİNE RASTLANDI’
Prof. Dr. Doğangün, “Bursa’da, Maraş zelzelesinden sonra belediyeler, üniversiteler, odalar ortasında bir protokol imzalandı. Bu protokol çerçevesinde, en azından sokak taraması dediğimiz, hani kolon kesilmesi var mı, fazla ek kat var mı üzere bir araştırma devam ediyor. Natürel o araştırma sonuçları açıklanacaktır fakat ben çok yeni yapılarımızda da kolon kesilmesine rastladıklarını duydum. Bu da çok üzüyor. Yani daima eski yapılar şöyle eski yapılar bu türlü diyoruz da yeni yapılan yapıya gidiyorsunuz, onda da bu çeşit şeylerle, yok işte kafeterya var adam kolon kesmiş yahut galeri var kolon kesmiş. Yani hala yapılmasını insan algılayamıyor. Yani bu türlü bir şeyi niçin yapar? Bu kadar zelzelede, İzmir’de de duyduğumuz kolon kesilmesinden bina yıkıldı. Burada da duydunuz fakat hala yıkılıyor. Yıkıldıktan sonra da sorumlusu mühendis oluyor maalesef. Rahatlıkla beşerler kolonu kestiriyor. Bir de oradaki halkın artık sahip çıkması lazım kendi binasına. Bir müdahale ediliyorsa, ettirmemesi lazım. Belediyeye şikayet etmesi lazım. Ne demek yani bu dönemde kolon kesilmesi düşünülebilir mi artık yani? Lakin Bursa’da bile rastlamışlar. Yani bu da üzdü” dedi.
‘TOKİ BİNALARINDAKİ SAĞLAMLIĞI TÜM TÜRKİYE’YE YAYMAMIZ LAZIM’
Yer bilimcilerin, sarsıntı için en riskli bölgenin Marmara Bölgesi olduğunu söylediğine dikkat çeken fakat İstanbul üzere Bursa’da da binaların tamamını tarayan envanter çalışması olmadığını söyleyen Prof. Dr. Doğangün, kentteki yapıların yüzde 50’sinin kaçak olduğunu belirtti.
Prof. Dr. Doğangün, muhtemel zelzelede kaybın çok fazla olacağını söyleyerek, “Tabii o kesin bir şey diyemiyorsunuz lakin yüzde 50’sinin kaçak olduğunu söyleyince, otomatikman oran çıkıyor karşınıza. Bu da ne kadar bir nüfus demektir, ne kadar bir bina demektir, hayal edebilirsiniz. İnşallah olmaz. Biz bir an evvel bu sıhhatsiz binalardan kurtuluruz. Kentsel dönüşüm, yeni ömürüz çıktı. İnşallah düzgün bir formda uygulanır. Sahiden insanlarımız sıhhatsiz binalardan kurtulur. Nihayetinde gördünüz yani, TOKİ’nin yapmış olduğu sağlam binalarda rastgele bir can kaybı meydana gelmedi. Bu da bizim için gurur verici. Bu uygulamayı Türkiye’ye yaymamız lazım” tabirlerini kullandı.
‘BİZ DAHA NEYİ BEKLİYORUZ’
Halkın meskenleri yıkılır endişesiyle müracaatlarını tamamlamadıklarını ve zelzele endişesinin gün geçtikçe unutulduğunu belirten Prof. Dr. Doğangün, kelamlarına şöyle devam etti:
“Deprem direktörlüğüne nazaran şahsen resmi bir rapor olacaksa karot yaptırmak zorunda lakin yeniden de binasını deldirmek istemiyorsa, kimseyi huzursuz etmek istemiyorsa artık teknoloji var, ultrasonik formüller yahut tahribatsız usuller dediğimiz metotlarla bir belirlesin. Betonu çok mu berbat, çok berbatsa o vakit oturup bir düşünsünler. Yani ne yapabiliriz? Güçlendirilmesi mi gerekiyor yahut sağlamsa rahat bir biçimde otursunlar. Hiç olmazsa bunları yaptırsınlar yani. Karot yaptıramıyorsa da tahribatsız prosedürlerle beton dayanıklılığı, içindeki demiri belirletmek mümkün. En azından bu türlü bir yola gidebilirler yahut binalarına sahip çıksınlar. Üniversitemize başvurabilirler. Öteki üniversitemiz var Bursa Teknik. Özel dalımızda çok tecrübeli laboratuvarlar var, mühendislerimiz var. Onlara başvurabilirler. Kâfi ki bu niyette olsunlar. Seçenekler çok fazla. Hani üniversiteyi tercih etmezlerse, yetkili firmalar var. Onlara başvurabilirler. Oradan da öğrenebilirler binalarının durumlarını. Sarsıntı daha ne söylesin bize? Ben geliyorum, her an gelebilirim, her türlü işareti veriyor ve biz de daha neyi bekliyoruz yani?”
