Aydın’da kurulan pazar, ticaretin ve toplumsal dayanışmanın sembolü olarak yüzyılı aşkındır tıpkı noktada kuruluyor.
Zamanla etrafındaki mahallelere yayılarak büyüyen pazar, çeşit olarak da değişim yaşadı.
Nalbantların bakırcıların yerini artık dokuma eserleri alsa da pazarda daha çok köy eserlerini satanların taze ve lezzetli otları ilgi görüyor.
Aydın’ın Efeler ilçesinde klasik Salı Pazarı, her hafta Hasanefendi ve Zafer Mahallerinde binlerce vatandaşı bir ortaya getiriyor.
100 yıldan fazla bir müddettir devam eden bu kültürel aktiflik, hem tarihi bir zenginliği yansıtırken hem de bölge sakinlerini bir ortaya getirerek toplumsal bir buluşma noktası haline geldi.
Hasanefendi ve Zafer Mahallerinde kurulan Salı Pazarı, kökenleri periyoduna dayanması ile biliniyor.
Pazar, mahallî halkın ilgi odağı
Yıllar içinde uğradığı pek çok değişime karşın tarihi pazar, hala mahallî halkın ilgi odağı olmayı sürdürüyor.
Pazarda, taze sebzelerden meyvelere, dokumacılık eserlerinden konut eşyalarına kadar geniş bir yelpazede eserler yer alırken pazara gelen vatandaşlar da bu tezgahları inceleme ve satın alma bahtı buluyor.
Sosyal buluşma noktası
Aydın’ın mahallî kültürüne kıymetli bir katkı sunan Salı Pazarı, tıpkı vakitte toplumsal bir buluşma noktası olarak da öne çıkıyor. Mahalle sakinleri, dostlarıyla ve komşularıyla bir ortaya gelerek hem alışveriş yapıyor hem de günlük ömürlerinin geriliminden uzaklaşıyorlar.
“Yıllardır bu bölgede pazar kurulmaya devam ediyor”
Tarihi Salı Pazarı içerisinde iş yeri bulunan Ramazan Karataş, bulundukları bölgenin “İpek Yolu” olarak tanımlandığı belirterek şöyle konuştu:
Bulunduğumuz bölge evvelden İpek Yolu olarak bilinirdi. Az ileri de Gümrük Önü Hanı var. Bu bölgede hanlar ve hamamlar bulunuyordu. Günümüzdeki otogar üzere, o vakitlerde da beşerler gelip kervanlarla hanın içerisinde bekliyorlarmış. O devirden bu yana burada salı pazarı kurulmaya devam ediyor. İsminden da anlaşılacağı üzere salı günleri kurulan bu pazar Aydın’ın en eski pazarı olma özelliği taşıyor. Salı pazarına kırsal gelen oluyor genelde. Ürettikleri ceviz, kestane üzere eserleri de burada satma imkanı buluyorlar. Kimisi toptan kimisi de perakende satışını yapıp geri dönüyor.
“Pazarın tam olarak kuruluş yılını bilen yok”
Salı Pazarı’nın tam olarak kuruluş yılının bilinmediğini belirten pazarcı Yaşar Coşkun, pazarın kuruluş yılının tam olarak bilinmediğini şu sözlerle lisana getirdi:
Bu pazarın yılını tam olarak bilen yok. O nedenle asırlık bir pazar. Ben kendimi bildim bileli bu salı pazarı var. Sütünden yoğurduna, zeytininden peynirine, meyveden zerzevattan yeşilliğe kadar bu pazarda her şey var. Salı günleri herkesi bu pazarda bulabilirsiniz. Her yerden beşerler buraya gerek gereksinimlerini gidermek, gerekse de gezmek için pazara geliyor.
“Burası evvelden yalnızca köylü pazarıydı”
Zaman içerisinde Salı Pazarı’nın Zafer Mahallesi’ne yanlışsız genişlediğini kaydeden esnaf Sinan Çepni, şu bilgileri aktardı:
Tarihi salı pazarı yüzyıllardır birebir bölgede kurulmaya devam ediyor. Evvelce bu bölgede eski yeşil ciplerin geldiği köylü durağı vardı. Ciplerin içerisinden koyun, keçiler de olurdu onları da satarlardı. Odun, yoğurt, süt üzere şeyler de getirip burada satışını yaparlardı. Burası evvelden yalnızca köylü pazarıydı lakin vakitle değişti. Zeytin sırıkları, hasırlar satılırdı, nalıncı dedeler vardı, eski ikici el eserlerin satıldığı bit pazarı da burada kuruluyordu. Bu bölgedeki meydanda çocukluğumda ayı oynatıldığını hatırlıyorum. Şimdiki jenerasyonun eski Türk sinemalarında gördüğü o ayı oynatma sahnelerini ben canlı olarak burada yaşadım. El otomobilinde Çengelköy hıyarı olarak tabir edilen hıyarları satan ihtiyar amcalarımız vardı.
“Pazar bu bölgeden öteki mahalleye gerçek genişledi”
“Ege Bölgesi’nin en büyük pazarlarından biri”
Aydın’ın Efeler ilçesinde kurulan salı pazarının bölgesel olarak da en büyük pazarlardan biri olduğunu aktaran Eski Yapıtları Sevenler Derneği Lideri Mehmet Özçakır, şu tabirlerle pazarın geçmişini anlattı:
“Pazar bir buluşma yeriydi”
Özçakır, pazarın burada kurulmasının farklı bir kıymeti ve gereksinimin giderilmesi için farklı bir nedeni olduğunu söyleyerek şu değerlendirmede bulundu:
İçerisinde bulunduğumuz ve ardımızda görülen yol tarihi Gümrük Önü mevkii denilen, ticaretin ağır olduğu, bankaların, hanların ve hamamların çokça bulunduğu bir bölge burası. Pazar bir buluşma yeriydi. Beşerler yalnızca zerzevat ve meyve üzere besin eserleri ile değil olağan toplumsal bağlarının ve buna bağlı olarak da ekonomik öbür faaliyetlerini de burada sürdürüyorlardı. Buralarda köylülerin sohbet edip, ticari bağlantılarını yürüttükleri kahveler vardı. Kentin en eski caddesi ve en eski ticari meydanı olarak bilinen bu yer, evvelce Gümrük Önü Hanı mevkii olarak bilinirdi. Bu cadde üzerinde kurulan pazar yerinde en az 4 tane hamam, 2 tane han ve buna bağlı olarak da çeşitli küçük arastaya bağlı ticari iş yerleri mevcuttu. Yıllardır da pazardaki birçok gelenek hala daha devam ettirilmektedir.
Haber Kaynağı: İhlas Haber Ajansı (İHA)
