Bugün Meclis’te bütçe maratonu resmen başladı.
Görüşmeler aralıksız olarak 22 Aralık’a kadar devam edecek ve 24 Aralık’ta yapılacak konuşmaların akabinde toplantılar sonuçlanmış olacak.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, 2024 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ve 2022 Yılı Kesin Hesap Kanunu Teklifi üzerinden genel bir kıymetlendirme konuşması gerçekleştirdi.
Yılmaz, yaptığı konuşmada, Türkiye iktisadının geldiği kademeyi, global iktisat ile ayrıştığı yerleri ve bütçe için teklif edilen sayıları aktardı.
Türkiye iktisadının 13 çeyrektir kesintisiz büyümeyi sürdürdüğünü belirten Yılmaz, 2025’te istikrar devrine girileceğini ve 2026’da tek haneli sayılarına ulaşılacağını aktardı.
“2024 yılının ikinci yarısından sonra enflasyonda yıllık bazda besbelli bir düşüş bekleniyor”
Küresel enflasyonist tesirlerin hissedildiği 2022 yılı Ekim ayında yurtiçi tüketici enflasyonu, bilhassa kur gelişmeleri, global arz kısıtlamaları, artan kredi büyümesi ile canlı iç ve dış talebin tesiriyle son yılların en yüksek düzeyine ulaşmıştır.
Türkiye iktisadında 2022 yılı sonunda TÜFE yıllık artış oranı, baz tesiri yanı sıra global güç ve besin fiyatlarındaki gelişmelerle birlikte yüzde 64,3 olarak gerçekleşmiştir. 2023 yılında, döviz kurunda yaşanan gelişmeler, hizmet enflasyonundaki katılık, besin fiyatlarındaki yüksek seyir, vergi düzenlemeleri ve maliyet baskılarına bağlı olarak güçlenen atalet tesiri enflasyon görünümünde belirleyici olmuştur. Bu bağlamda, 2023 yılı Haziran ayında başlatılan nakdî ve miktarsal sıkılaştırma, seçici kredi uygulamaları ve makroihtiyati çerçevenin sadeleştirilmesiyle enflasyon beklentilerinin ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın denetim altına alınması hedeflenmiştir.
Para ve maliye siyasetleri ortasındaki şeffaf ve muteber eşgüdüm ile 2024 yılının ikinci yarısından sonra enflasyonda yıllık bazda besbelli bir düşüş beklenmekte, bu periyottan itibaren kalıcı bir dezenflasyon sürecine geçilmesi öngörülmektedir.
“2026 yılında enflasyon yine tek haneye çekilecek”
Yılmaz, bütçe görüşmelerinin başlangıcında yaptığı konuşmada enflasyondaki düşüşe işaret ederek şu ifadeyi kullandı:
Nitekim açıklanan aktüel bilgiler son aylarda bir düşüş eğiliminin başlamış olduğunu göstermektedir. 2022 yılında açıklanan aylık enflasyon oranlarının ortalaması yüzde 4,26 seviyesindeyken son üç ayda açıklanan aylık enflasyon oranları ortalaması yüzde 3,82 seviyesindedir. Bu oranının önümüzdeki aylarda enflasyon oranlarının açıklanmasıyla daha da düşeceğini öngörmekteyiz. Bu süreçte, dezenflasyon siyasetlerimizin devamlılığı sağlanarak 2025 yılında istikrar devrine geçilecek; enflasyondaki gerileme sürat kazanacak, öngörülebilirlik artacak ve 2026 yılında enflasyon yine tek haneye çekilecektir. Bu doğrultuda, enflasyonu istikrarlı ve tek haneli düzeylere çekmek için tüm siyaset araçlarını kararlı bir formda uygulamaya devam edeceğiz.
“Türkiye Yüzyılı’nın birinci bütçesi”
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, konuşmasına başlarken şu sözleri kullandı:
2024 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ile 2022 Yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Teklifi Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından Gazi Meclisimize sunulmuş, Plan ve Bütçe Kurulunda ağır bir mesaiyle görüşülerek kabul edilmiştir. Orta Vadeli Program ile On İkinci Kalkınma Planı maksat ve siyasetlerini gözeterek, 2053 vizyonu doğrultusunda, topyekun kalkınma anlayışıyla hazırlanan 2024 yılı Bütçesi’nin Genel Şura görüşmelerine bugün prestijiyle başlamış bulunuyoruz. Sözlerimin başında, kurul görüşmelerinde görüş, yapan tenkit ve teklifleri ile sürece katkı sunan tüm milletvekillerimize teşekkür ediyor, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Heyetinde bugün prestijiyle başlayan görüşmelerin, ülkemiz ve milletimiz için hayırlara vesile olmasını temenni ediyorum. 2024 Yılı Bütçesi, Hükümetlerimizin 22’nci, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin 6’ncı, Türkiye Yüzyılı’nın birinci bütçesidir. AK Parti hükümetleri periyodunda aralıksız olarak yapılan 22 bütçe, sahip olduğumuz siyasi istikrarın en kıymetli göstergelerinden biri olmuştur.
Bu siyasi istikrar beraberinde ekonomik istikrarı da getirmekte, büyüme ve toplumsal refah artışına katkı sunmaktadır.
“Bütçe teklifi ‘dirençli kentler, güçlü iktisat ve sağlıklı toplum’ anlayışıyla hazırlandı”
Plan ve programlarımızda olduğu üzere bütçe hazırlığı sürecinde de katılımcılığa azami ölçüde kıymet verilmiş, çeşitli alanlarda öne çıkan konular bütçe çalışmalarımıza yansıtılmıştır. 2024 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi, ‘dirençli kentler, güçlü iktisat ve sağlıklı toplum’ anlayışıyla hazırlanmıştır. Bu çerçevede bütçemiz, her alanda inşa, ihya ve Türkiye’nin büyümesini önceleyen kalemleri içermektedir. Bütçemiz; sarsıntıyla yıkılan kentlerimizi daha uygun formda yine ayağa kaldıran, geleceğe dönük afet risklerini azaltan, maliye ve para siyasetleri uyumunu güçlendiren bir anlayış içerisinde, makro finansal ve fiyat istikrarını sağlama maksadıyla uyumlu bir yapıdadır.
“2024 yılı bütçesi; yatırımı, istihdamı, üretimi ve ihracatı destekliyor”
2024 yılı bütçesi; yatırımı, istihdamı, üretimi ve ihracatı destekleyen, kapsayıcı bir kalkınma yaklaşımına sahiptir. Bütçemizde, istikrarlı büyümenin sağladığı imkânların, insan odaklı ve toplumsal refahı artırıcı bir yaklaşımla toplumun bütün kesitleri ile paylaşılmasına öncelik verilmiştir. İşçisi, memuru, emeklisi, esnafı, çiftçisi, çocuğu, genci ve yaşlısıyla toplumun tüm kesitlerinin gereksinimleri gözetilerek hazırlanmış, 81 vilayetimizin, her bir yöremizin ihtiyaçları düşünülmüştür.
“Bütçeyi milletimize verdiğimiz kelamları yerine getirmek için kullanacağız”
2024 yılı bütçemizi; ulusal teknoloji atılımı, güç ve besin arz güvenliği, yeşil ve dijital dönüşüm üzere stratejik alanlarda milletimize verdiğimiz kelamları yerine getirmek için kullanacağız. Çığır açan teknolojiler başta olmak üzere her alanda gerçek kesimimizin yanında olacak üretim ekosistemimizi destekleyeceğiz.
Ülkemizin her köşesinde huzur ve itimat ortamını muhafazaya devam edeceğiz. Güçlü kültürümüze ve kıymetlerimize sahip çıkarak aile kurumuzu sağlamlaştıracak, ziyanlı akımlara karşı kuşaklarımızı koruyacağız. Global ve bölgesel dengelerin belirleyici ülkesi olarak diplomaside etkin rolümüzü sürdüreceğiz.
“Yatırımlara kaynak ayıran ve toplumsal yapıyı güçlendiren bir bütçe…”
Ekonomi politikalarımızı güçlü bir eşgüdüm ve kararlılıkla uygulamaya devam edeceğiz. Yatırım ortamını güzelleştirecek, itimat ve istikrar iklimini daha da güçlendireceğiz. Ülkemiz ve milletimiz için muhtaçlık duyulan yatırımlara kaynak ayıran ve toplumsal yapıyı güçlendiren bütçe teklifimizin bir kere daha hayırlara vesile olmasını diliyorum.
Güçlü ve müreffeh bir Türkiye için
Cevdet Yılmaz, uygulanan para ve maliye siyasetleri ile hayata geçirilecek ıslahatlarla Türkiye’nin ekonomik gelişmesini sürdüreceğini belirterek, son 21 yılda gerçekleştirilen icraatlar güçlü ve müreffeh bir ülke olma gayesiyle çalışmalara devam edileceğini aktardı.
Yılmaz sunumunun sonunda şu kelamları sarfetti:
100. yılını şanla ve onurla kutladığımız Cumhuriyetimizin asırlık birikimini temel alarak yeni ufuklara yelken açacağız.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz’ın konuşmasından öne çıkanlar:
Büyüme
Dünya iktisadı, 2020 yılında global salgının tesiriyle gerçekleşen ekonomik daralmanın akabinde 2021 yılında yüzde 6,3’lük bir büyümeyle toparlanma göstermiş, 2022 yılında ise bir ölçü ivme kaybıyla yüzde 3,5 oranında büyüme kaydetmiştir.
Bu büyüme suratındaki azalmanın, bu yıl ve önümüzdeki yılda da devam etmesi beklenmektedir. Nitekim Milletlerarası Para Fonu, IMF’nin aktüel iddialarına nazaran dünya iktisadının 2023 yılında yüzde 3,0 ve 2024 yılında yüzde 2,9 oranında büyümesi öngörülmektedir.
OECD, sıkı finansal şartlar, zayıf ticaret büyümesi, düşük iş ve tüketici itimadının global ekonomilere ziyan vermeye devam ettiğini belirtmekte, bu çerçevede 2023’te evvelki beklentilerden daha fazla yavaşlama olacağını öngörmektedir.
Güncel datalara nazaran OECD, global büyümenin bu yıl yüzde 2,9’dan 2024’te yüzde 2,7’ye gerileyeceğini, 2025’te ise gerçek gelirdeki toparlanma ve düşük faiz oranları nedeniyle yüzde 3’e yükseleceğini kestirim etmektedir.
Küresel büyümenin büyük ölçüde süratli büyüyen Asya ekonomilerine bağlı olmaya devam etmesi, bilhassa Avrupa’nın zayıf büyüme performansını sürdürmesi beklenmektedir. Küresel ekonomik ortamda salgın sonrası yaşanan yapısal sıkıntılar azalmakla birlikte devam etmektedir.
İşgücünün verimliliği düşmekte, jeopolitik tansiyonlar ile savaşlar bölgesel riskleri artırmaktadır.
Yapay zekâ kullanımı ve dijitalleşme üzere teknolojik gelişmeler emek piyasası ve şirketler üzerinde kısa, orta ve uzun vadeli tesirlere neden olmaktadır. Salgın sonrası periyotta hareketlilik ve ertelenmiş talep artışı kaynaklı olarak global ticarette kıymetli bir toparlanma gerçekleşmiş, 2022 yılında dünya mal ve hizmet ticaret hacminde yüzde 5,1’lik bir artışla salgın öncesi düzeylere dönüş eğilimi gözlenmiştir. Öte yandan, OECD datalarına nazaran 2023 yılının birinci yarısında yıllıklandırılmış mal ticareti hacmi yüzde 1,9 oranında gerilemiştir.
Küresel hizmet ticareti hacminin ise Asya’daki seyahat trafiğindeki olağanlaşmanın turizme olumlu katkısıyla, yüzde 6,6 oranında artacağı kestirim edilmektedir. Üçüncü çeyrek bilgileri, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve Güney Kore’de ticaret hacminin büyümesinde bir ölçü toparlanma kaydedildiğini, Çin’in ticaret büyümesinin daha yavaş fakat hala olumlu olduğunu, buna karşılık Almanya, Fransa, İspanya ve Hollanda’da ticaret hacimlerinde daralma gerçekleştiğini göstermektedir.
Bu gelişmeler ışığında, OECD gerçek ticaret hacmindeki büyümenin 2023 yılında yüzde 1,1 olacağını kestirim ederken IMF 2023 yılında gelişmiş ekonomilerdeki yavaşlama ve jeopolitik tansiyonlar nedeniyle global mal ve hizmet ticaretinin yüzde 1’in altında büyümesini öngörmektedir.
2024 yılı global mal ve hizmet ticaretine ait kestirimler ise daha olumlu bir görünüme işaret etmektedir. IMF tarafından 2024 yılında mal ve hizmet ticaretinin yüzde 3,5, OECD tarafından ise gerçek ticaretin yüzde 2,7 oranlarında büyüyeceği öngörülmektedir.
Küresel ekonomi
Salgın sonrası periyotta jeopolitik tansiyonlar ve arz problemlerine bağlı olarak birçok ülkede tarihî doruklara ulaşan global enflasyon son periyotta aşağı istikametli bir seyir izlemeye başlamıştır.
Ancak hedeflenen düzeylere ulaşmak için daha fazla gayret ve vakit gerekeceği bedellendirilmektedir. Global çekirdek enflasyon göstergelerinde genel olarak ölçülü bir seyir izlenmekle birlikte, hizmet fiyatlarının öteki kalemlere nazaran daha dirençli olduğu gözlenmektedir.
Yüksek enflasyon oranlarının devam etmesi nedeniyle global iktisatta mali sıkılığın bir mühlet daha devam etmesi beklenmektedir. Başka yandan 2024 yılında gelişmiş ekonomilerde faiz artırımlarının sonlandırılması beklentisi yaygın hale gelmektedir.
Petrol fiyatı öngörüsü Bilindiği üzere, 2022 yılının birinci yarısında petrol varil fiyatları 73 dolar düzeyine kadar gerilemiştir.
Son devirde ise Brent petrol varil fiyatları global arz fazlalığı sebebiyle 80 doların altına gerilemiştir. Böylelikle birinci 11 ayda ortalama Brent petrol fiyatı 82,9 dolar olup 2023 yılı için OVP iddiamız olan 82,3 dolar ile uyumludur.
İlerleyen devirde petrol fiyatlarının, Rusya ve Ukrayna ile Orta Doğu’daki gelişmeler, ABD’deki üretim düzeyleri, OPEC’in üretim kesintileri, global talebi etkileyen ekonomik aktivite ve ticaret tansiyonlarının seyrine bağlı olarak hareket etmesi beklenmektedir. Bununla birlikte, Ukrayna ve Orta Doğu’daki savaş ortamının genişlemesi üzere jeopolitik risklerdeki artışlar, bilhassa güç ve besin fiyatları üzerinden global enflasyonu ve münasebetiyle global ekonomiyi olumsuz etkileme potansiyeli taşımaktadır.
Türkiye iktisadının global ekonomomi ile kıyası
2022 yılında global büyümedeki ivme kaybına, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle tedarik zincirinde yaşanan aksaklıklara ve başta güç ve besin olmak üzere emtia fiyatlarındaki olumsuz gelişmelere karşın, Türkiye iktisadı vaktinde alınan önlemlerle bu güçlü devirde büyümeye devam etmiştir.
İktisadi faaliyetin canlılığını sürdürmesiyle ülkemiz 13 yıllık kesintisiz büyüme başarısı göstermiş, 2022 yılında yüzde 5,5’lik büyüme oranıyla OECD ülkeleri ortalamasının hayli üzerinde bir performans sergilemiştir.
Bu devirde gelişmekte olan ülkelerin ortalama yüzde 4,1, gelişmiş ülkelerin ortalama yüzde 2,6 oranında büyüdükleri düşünüldüğünde, Türkiye’nin performansındaki olumlu ayrışma göze çarpmaktadır.
Salgın sonrası periyot büyümelerine bakılacak olursa, dünya iktisadının 2020-2022 periyodunda kümülatif olarak yüzde 7 büyümesine rağmen, Türkiye iktisadı kümülatif olarak yaklaşık yüzde 20 büyüme kaydederek, global ekonomilerden olumlu ayrışmıştır.
