Noel’i yasaklayan Hristiyanlar…

Vakanüvis

Yıl sonu yaklaşırken bir sefer daha, “Noel öbür, yılbaşı diğer. Biz Noel’i değil yılbaşını kutluyoruz” tartışmaları başlamak üzere.

Durum tam bu türlü mi tartışılır fakat Hristiyan dünyasının, yılın son bir haftasını 25 Aralık’tan 31 Aralık’a kadar uzanan bir süreçte şölen havasında geçirdiği de bir hadise.

Hristiyan aleminde ana akım eğilim böyleyken, tarihin kimi devirlerinde ise farklılaşan tavırlar da yok değildi elbette.

Hz. İsa’dan evvel de hindi kesiyor, çam süslüyorlardı

Aslında Hıristiyanlığın birinci zamanlarında, bir asrı aşkın bir mühlet Noel diye, yani “Hz. İsa’nın doğum günü” diye bir şey yoktu. Hâttâ, bırakın günü, doğum yılına dair de sağlıklı bir bilgi bulunmuyordu.

Milattan öncenin bitip, milattan sonranın başladığı “sıfır tarihi”, Hz. İsa’nın doğum yılı olarak kabul edilse de Hıristiyan ilahiyatçıların birden fazla, doğumun M.Ö. 6 ya da 4 olduğunda hemfikir. 25 Aralık ise pagan inanışlardan Hıristiyanlığa geçen toplumları yeni dine ısındırmak ismine Kilise yetkilileri tarafından verilen bir odundan kaynaklanmaktaydı.

Güneşe tapan çoğunluğu İskandinav bölgelerindeki bu kitleler, Aralık ayında günler kısalmaya başlayınca ilah kendilerini terk ediyor diye üzülüyor, 25 Aralık’tan itibaren ise günler uzamaya başlayınca sevinip, o gün ve gece şenlikler düzenliyorlardı. İnançlarınca bu gün, Güneş yaradanının doğum günüydü.

Bu kutlamalar sırasında dans ederler, içki içerler ve küçük çam ağaçları kesip ışıklandırırlardı. Çamı, iğnelerini dökmeyerek “ölümsüz ağaç” olduğu için tercih ediyorlardı. Tekrar o günde hindi kesmeyi, kaz kızartması yapmayı ve hediyeleşmeyi de gelenek haline getirmişlerdi. İşte bu eski gelenek Hıristiyanlığa “Hz. İsa’nın doğum günü”ne çevrilerek taşınmıştı.

İngiliz Parlamentosu Noel’i yasaklamıştı

Asırlar içinde Noel, Hz. İsa’nın doğum günü olarak yaygınlaşmışsa da ana çizgiden ayrılan kimi mezhep ve kümeler ise Noel aykırısı olmuşlar, hatta siyasi gücü elde eden kimileri, 25 Aralık’ta kutlama yapılmasını yasaklamışlardı. İngiltere’de bir periyot, 1600’lü yıllarda baskın mezhep haline gelen Prütenler, parlamento çoğunluğunu ele geçirince İncil’e karşıt olduğu gerekçesiyle Noel kutlamalarını yasaklamışlardı.

Yasakla ilgili düzenlemede, “İncil’e dayalı hiçbir münasebeti olmayan, saf Hıristiyanlıkla ilgisi bulunmayan bir Papa şenliği. Savurgan, alkol ve ahlaksız davranışların olduğu bir kutlama. Bunun yerine bir gün oruç tutulsun.” denilmişti.

Bu karar yüzünden birçok kentte Noel yanlısı isyanlar bile patlak vermişti. Tıpkı periyotta İskoçya’da presbiteryen İskoçya Kilisesi de Noel’in kutlanmasını Hıristiyanlık’tan bir sapma olarak nitelendirmişti.

ABD’de Noel’i kutlayana ceza kesiliyordu

Noel, Amerika kıtasında da İngiliz valileri tarafından yasaklanan bir kutlamaydı. Kimi valiler, Noel kutlaması yapanlara yönelik para cezası uygulaması başlatmıştı. Cezalarla ilgili genelgeler 1770’li yılların sonlarında yayımlanmıştı. Boston bölgesinde Noel kutlamalarına ceza kesilmesi o kadar sert bir biçimde uygulanmıştı ki, tekrar kutlamalar lakin 1800’li yılların ortalarında başlayabilmişti.

İngiltere Plymouth’tan Amerika’ya göç ederek Massachusetts eyaletinde Plymouth kentini kuran Hıristiyan küme Plymouth Seyyahları da (Hacı Babalar) Noel’den nefret ediyordu. Hacı Babalar, bilhassa 25 Aralık günü işleri yoksa bile inşaat üzere, odun kesme üzere günlük işler çıkartarak Noel’e kıymet atfetmediklerini gösteriyorlardı.

Hollanda’dan Amerika’ya göç eden Kalvinistler de Noel aykırısı bir diğer Hıristiyan mezhebinin mensuplarıydı. Öte yandan, Kongresi, 1870’e yılına kadar Noel’i resmi tatil olarak ilan etmemişti.

Danimarkalı rahip: Noel Baba tuhaf, yakışıksız biri

Batı dünyasındaki Noel aykırılığı, bir yandan akılcı, bilim eksenli olduğunu savunan niyet akımlarının laik, seküler yapısından ötürü öne çıkarken, başka yandan da dinin geçmişinde bu türlü kutlamalar olmadığı gerekçesiyle “sahih Hıristiyanlık” ismine sergileniyordu.

1789 Fransız Devrimi’ni gerçekleştiren Jakobenler, idareye geçtiklerinde, rasyonel bulmadıkları için Noel ile ilgili aktiflikleri yasaklamışlardı.

Nispeten daha yakın tarihlerde, 1958 yılında ise Danimarka’nın Kopenhag kentindeki Rahip Paul Nedergaard’ın Noel tersliği ise Hıristiyanlık adınaydı. Nedergaard, verdiği bir vaazda, Noel Baba’yı kâfirlikle suçlamıştı.

Rahibin Noel Baba’yı, İskandinav mitolojilerindeki “kötü ruhlu, huysuz, ziyanlı, tuhaf, nahoş bedenli bir hayalet olan kafir gobin”e benzetmesi ülkede uzun mühlet tartışılmıştı.

Noel müzikleri Nazi müziklerine dönüştürüldü

Avrupa’da Noel’e olumsuz bakan bir öteki küme da Naziler olmuştu. Nazi Almanya’sında ideologlar; organize dini kümeleri, onların çeşitli etkinliklerini, totaliter devlete karşı bir tehdit olarak görüyorlardı. Noel’le ilgili kaleme aldıkları raporlarda yöneticilere, “Noel tatilini iptal etmek düşünceli olacaksa bile tatildeki Hıristiyan içeriği ortadan kaldırın. Müziklerini da Nazileştirin.” tavsiyesinde bulunuyorlardı.

Noel’e, mutlak ateizm tesiriyle karşı çıkan iki ülke ise Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ile Komünist Çin olmuştu. Ekim 1917 ihtilalinin akabinde, Rusya’daki devlet ateizmi doktrini kapsamında, her dinden ritüellere karşı bir tavır geliştirilmişti. Devlet takviyesiyle din tersi kampanyalar düzenleyen Militan Ateistler Birliği; Noel ağacı, hindi kesme, hediyeleşme üzere gelenekleri yasaklamıştı.

Birlik, 25 Aralık’a alternatif olarak, 31 Aralık’ta kutlanmak üzere “din tersi bir bayram” da ilan etmişti. Komünist Çin’de de daha birinci günlerden itibaren dinlere karşı katı bir tavır sergilenmiş, bu çerçevede Hıristiyan gelenekleri ve elbette Noel kutlamaları da yasaklanmıştı. Çin, vakit içerisinde liberal siyasetleri benimsese de günümüzde bile bu yasağın tortuları görülebiliyor. 2018 yılında Hunan Eyaleti’nde Noel ağacı, çelenk, çorap yahut Noel Baba figürü satarken yakalanan şahısların cezalandırılacağı açıklanmıştı.

Batı dünyası ve sonrasında neredeyse tüm dünyada, Noel’in yılbaşı ile birleşerek kitlesel bir aktiflik haline dönüşmesi ise 1800’lü yılların son çeyreğinden itibaren kutlamaları tüketim eksenli ticari bir yarara dönüştürme anlayışıyla ortaya çıkmıştı.