Yörünge laboratuvarı olarak isimlendirilen (UUİ), astronotların uzaydaki meskeni olarak da nitelendiriliyor.
Birçok ülkeden astronotları barındıran istasyon, mikro yer çekimi ortamının insan bedenine tesirlerini anlamaya yardımcı oluyor.
İstasyonda ayrıyeten, bitkiler üzerinde de deneyler gerçekleştiriliyor.
UUİ’nin inşası, 1984’te evvel devrin ABD Lideri Ronald Reagan tarafından, sonrasında da bütçesiyle birlikte ABD Kongresi tarafından onaylandı.
İnşası 1980’li yılların sonlarına gerçek başladı
1984 ile 1993 ortasında tasarlanan UUİ’nin farklı elementleri ABD, Kanada, Japonya ve ülkeleri tarafından 1980’li yılların sonlarına hakikat inşa edilmeye başlandı.
Lego seti üzere her modülü farklı inşa edilen UUİ, karmaşık robotik sistemler ve uzay giysili insanlarca uzayda bir ortaya getirildi.
İlk kısımları 1998’de kuruldu
1993’te tekrar tasarlanan UUİ’ye Rusya da katılması için davet edildi. 15 ülkeden 5 uzay ajansının memleketler arası iştirakinde çalışmalarına devam edilen UUİ’nin birinci kısımları 1998’de kurulmaya başlandı.
Bu periyotta birinci tekrar kullanılabilen uzay araçları da ABD tarafından geliştirildi. UUİ’nin ana inşası temelde 1998-2011 yıllarında tamamlandı.
Tarihe geçen mürettebat
İstasyonda devamlı kalınmaya başlanılan tarih de Kasım 2000 oldu. UUİ’de 2 Kasım 2000’de kalan birinci mürettebat NASA astronotu Bill Shepherd ile kozmonot Yuri Gidzenko ve Sergei Krikalev olarak tarihe geçti.
4 ay süren misyonlarının maksadı, UUİ’de hayat sürdürülebilmesi için gerekli misyonları tamamlamaktı.
İstasyonu kullanan ülkeler
Sadece bir ülke tarafından kullanılmayan UUİ, Avrupa, ABD, Rusya, Kanada ve Japonya’nın “müşterek programı” olarak görülüyor. UUİ, ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos), Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ve Kanada Uzay Ajansının (CSA) katkılarıyla oluşturuldu.
Ana misyon denetim merkezleri ABD ve Rusya’da yer alırken Kanada, Japonya ve Avrupa’da da birkaç yardımcı denetim merkezi bulunuyor.
İstasyon, 6 uyku bölmesi, 2 banyosu, bir spor salonu ve 360 derece görünüm sağlayan yuvarlak penceresiyle 6 odalı konuttan daha büyük bir alandan oluşuyor. Ayrıyeten hayat alanları ve laboratuvarlar da UUİ içinde yer alan modüller ortasında.
Montaj uçuşu sayısı
UUİ’nin büyük modülleri ve başka kesimleri için 37’si ABD uzay araçlarıyla, 5’i Rus Proton/Soyuz roketleriyle 42 montaj uçuşu yapıldı.
Saniyede yaklaşık 8 kilometre süratle seyahat eden istasyonda 7 bireyden oluşan memleketler arası mürettebat yaşıyor ve çalışıyor. Mürettebatın değişim devirlerinde istasyonda 7’den fazla kişi bulunabiliyor.
Şu anda UUİ’de bulunan ve 27 Eylül 2023’te misyona başlayan 7 kişilik Expedition 70 takımında Andreas Mogensen, Jasmin Moghbeli, Furukawa Satoshi, Loral O’Hara, Konstantin Borisov, Oleg Kononenko ve Nikolai Chub yer alıyor.
Bir günde 16 sefer Dünya etrafında dolaşıyor
UUİ, her 90 dakikada bir yörüngesi etrafında dönüyor. Bu da UUİ’nin 24 saat içinde Dünya etrafında 16 defa döndüğü ve 16 kere gün batımı ve gün doğumu gördüğü manasına geliyor.
Yaklaşık bir gün içinde Ay’a eş kıymet ara katedip geri dönen UUİ’nin inşası, geliştirilmesi ve bakımı için astronotlarla kozmonotlar nizamlı uzay yürüyüşleri yapıyor.
Uç bölgeleri de dahil, bir Amerikan futbol alanından bir metre kısa olan UUİ, 109 metre uzunluğunda ve yaklaşık 420 ton yükünde.
Yörüngeden yüksekliği
Dünya’nın yaklaşık 402 kilometre üzerinde yörüngede yer alan UUİ, Rus uzay istasyonu Mir’den 4 kat, ABD’nin Skylab’ından 5 kat büyüklükte.
Yaklaşık 13 kilometre uzunluğundaki kablolar, UUİ’deki tüm elektrikli güç sistemini birbirine bağlıyor. 7 farklı birleşme yeri ve iki uç işlevcisi ya da kolları bulunan robotik Canadarm2, tüm modülleri hareket ettirmek, bilimsel deneyler yürütmek ve hatta uzay yürüyüşü yapan astronotları taşımak için kullanılıyor.
50’den fazla bilgisayar tarafından denetim ediliyor
Sistemlerin 50’den fazla bilgisayar tarafından denetim edildiği UUİ’nin sırf ABD kısmında 400 bin sinyal aktaran 100 data ağı üzerinden irtibat kuran 44 bilgisayarda 1,5 milyon satırdan fazla uçuş yazılımı kodu çalışıyor.
İstasyonda bulunan 8 güneş panelinin bir dönümü 75 ile 90 kilovat ortası güç sağlarken, UUİ’deki Su Geri Dönüşüm Sistemi, mürettebatın kargo uzay aracıyla getirilen suya bağlılığını yüzde 65’e düşürüyor.
Uzay araçlarının kenetlenmesi
UUİ’de Rus ve Avrupa uzay araçlarıyla ABD uzay aracına uygun 2 farklı kenetleme limanı bulunuyor. Uzay aracının kenetlenme bölmesine zaten yaklaşamadığı durumlarda da UUİ’nin robotik kolu devreye giriyor.
Büyük, 100 tonluk uzay araçlarına uygun halde tasarlanan kenetlenme düzeneği sayesinde UUİ’ye gerçek itilen uzay aracı, düzenek tarafından bir tren vagonunun lokomotife bağlanması üzere çekiliyor.
Genellikle misyonlar çerçevesinde pilot olarak görevlendirilen astronotlar, uzay araçlarının UUİ’ye kenetlenmesini temin ederek araç ile istasyon ortasındaki ilişkiyi sağlıyor. Böylelikle astronotlar UUİ’ye geçiş yapıyor ve vazifelerini tamamladıklarında da uzay aracını UUİ’den ayırarak Dünya’ya muvaffakiyetle dönebiliyor.
Aynı anda UUİ’ye kenetlenebilen uzay araçlarının sayısı 8 ve bu araçlar Dünya’daki fırlatma sürecinin akabinde 4 saat sonra UUİ’ye ulaşabiliyor.
