Bu hafta menüde baba oğul sıkıntısı ve kendi yolunu aramanın öyküsü var. İBB Kent Tiyatroları’nın 2023 döneminde prömiyerini yapan Uçurtmanın Kuyruğu oyunu hayli beğenildi.
Oyunun müellifi Savaş Dinçel. Direktörü ise daha çok başarılı sahne ve dekor dizaynları ile tanıdığımız, ödüllü bir isim Barış Dinçel. Bahis baba oğul; muharrir ve reji baba oğul. Buradan bile öykü çıkartırım artık size.
Repertuvar tiyatrolarınca epey sevilen bir oyun Uçurtmanın Kuyruğu. Yıllardır farklı rejilerle çok kere sahneye kondu. Hatta bu sene Bursa Devlet Tiyatrosu’nda da eş vakitli oynuyor. Tabi farlı grup ve direktörle. Keşke onu da izleyip direktörlerin tıpkı metne bakış farklılıklarını da yazabilseydim. Biz şimdilik İstanbul ile yolumuza devam edelim.
Oyuna geçmeden fırsatını yakalamışken Savaş Dinçel’i anmak hepimize âlâ gelecektir. Çoğunuz televizyon ekranlarındaki Ekmek Teknesi dizsinin Nusret Babası olarak hafızalarınıza kazımış olsanız da Savaş Dinçel çok kıymetli bir tiyatro insanı ve karikatüristtir. Dinçel’in 12 Eylül Darbesi sonrası İstanbul Kent Tiyatroları ile ilişiği kesilmiştir. Darbe ile birlikte 1978 yılında Müjdat Gezen‘in yazdığı, fotoğraflarını kendisinin yaptığı Çizgilerle Nâzım Hikmet kitabı nedeniyle bu ikili tutuklanır. 1983 yılında ‘‘Komünizm propagandası yapmak ve hükümetin manevi şahsiyetini tahkir etmek’’ argümanları ile 21 yıla kadar mahpus cezası istemiyle yargılanmak üzere iki oyuncu, birbirlerine kelepçelenmiş halde, tek tip kıyafetle mahkeme salonuna getirilirler ve o an kayıtlara bir fotoğrafla geçer. Bir müddet tutuklu kaldıkları bu davadan daha sonra beraat ederler. Dinçel yıllar sonra Kent Tiyatroları’ndaki vazifesine de iade edilir. Karikatür stantları açar, oyuncu olarak tiyatro sahnelerinde ve kamera karşısında sinema ve dizilerde yer alır, oyunlar müellif. İşte bugün bize konuk oyunu Uçurtmanın Kuyruğu’nu 1999 yılında müellif. Oğul Barış Dinçel oyun yazılırken de babası tarafından birinci sefer sahneye konulduğunda da onun yanında en büyük ustasından el almış bir sanatçıdır. Bu yıl onun reji anlayışıyla seyirciyle buluşan oyunda en büyük hüneri olan dekor ve sahne tasarımı perde açılır açılmaz bir imza üzere karşımıza çıkıyor.
Oyunun iki oyuncusu da birbirinden yetenekli, Gün Koper ile Ali Yoğurtçuoğlu. Oyunun müzik ve efekt dizaynını Emrah Can Yaylı yaparken, kostüm tasarımı Gamze Kuş’a, ışık tasarımı ise Osman Aktan’a ilişkin.
Oyunun prömiyeri geçen sene Nisan’da, ustanın doğum günü haftasında yapılmıştı. Vefatının akabinde her yıl, ustanın doğum gününde Savaş Dinçel Tiyatro Ödülleri verilmesi klasikleşti. 14 üncüsü geçtiğimiz yıl Şevket Çoruh’un tiyatromuza kazandırdığı Baba Sahne’de, Savaş Dincel Salonu’nda düzenlenen merasimle yapılmıştı. Baba Sahne’ye gidenler bilir, merdivenlerden inerken seyirciyi perde ortasından muzipçe selamlar Savaş Dinçel.
Perde açıldığında karşılaştığımız yetişkin bir erkek olan kahramanımız (Gün Koper), çocukluğunda babası tarafından ağır baskı ve disiplinle yetiştirilmiş, varlık içinde yokluk ile büyütüldüğünü vasiyetle ona kalan mal varlığı ile öğrenmiş fakat mevcut yaşantısını değiştirmek ismine hiçbir harekette bulunmamış tam bir kaybeden. Hayatında çıkış bulamadığından kendini öldürmeyi düşünüp, veda mektubunu yazdığı sırada çalan kapıyla oyuna dahil olan ikinci karakterimiz ise kıpır kıpır, hayatın içinden, yaşayan bir konuk (Ali Yoğurtçuoğlu). Oyunun bitişine kadar olan müddet boyunca sahnede olacağını vurgulayan konuk, kendinden bezmiş karakterimizin hayatının tüm ayrıntılarına hakimdir. Birlikte bu eylemsizlikten çıkışın yollarını ararlarken geçmişin hesaplaşmaları da devam eder. Psikanalitik bir okuma için bulunmaz fırsatlar sunan bir metin Uçurtmanın Kuyruğu. Baba fizikî ölmüş olsa bile zihninde onu öldürememiş erkek çocuğun dünyasındaki sıkışmışlık apaçık gözler önündedir. Freud babaya buradan selam olsun.
Yönetmen bu okumayı güzel yapmış ve çok sayıda ayrıntıyla imkanları kıymetlendirmiş. Birebir kadehten içilen viskiden, koltukta oturma üzerine yapılan konuşmalara, kıyafetlerin seçiminden, değişimine, dansa kadar ziyadesiyle ince işçilikler var oyunda. Dekorun metine hizmet etmesi ise Barış Dinçel’in bu bahisteki ustalığı kadar bahse hakimiyetinden de kaynaklanıyor sanırım. İçine gerçek yıkılmış bir konut, sıkışmışlık, eskilik, tabutu andıran kapı, iktidarın temsilcisi koltuk ve daha birçok ayrıntı. Keşif seyahatinizde birazını da sizin düşünme ve hayal gücünüze bırakıyorum. Ancak duvarda aslı babanın portre fotoğrafı olarak Savaş Dinçel’in seçilmiş olması, oyun boyunca sahnede bizimle kalması çok beğenilen bir selam olmuş ustaya. Işık tasarımı da epeyce başarılı, bize günün hangi vakit aralığında olduğumuz bilgisini verirken atmosferi sessizce oluşturmaya, hislerin altını çizmeye yardım ediyor. Müzik seçimleri de yap boz içindeki yerini hissettirmeden tamamlıyor. Kostümler bu metin için çok değerli. Ömründe hiçbir şeyini değiştiremeyen kahramanımızın kıyafetleri demode, kahverengi, sıkıcı ve üstüne büyük geliyor. Meğer gelen konuğun giysisi çağdaş ve renkli, kıpır kıpır.
Kim bu konuk? Vakit ilerledikçe fikirler oluşmaya başlıyor, değişim isteği, tutmayan frenler, gizli kalmış istekler, derken atılan düğümler çözülmeye başlıyor. Hüzünlü bu yaşama, kızdığınız anlar kadar güldüğünüz yerlerde hayli fazla. Bu da rejinin akışkanlığı kadar oyuncuların üslup birliği ile sergiledikleri çok uygun oyunculuk performanslarından kaynaklanıyor. Ve Gün Koper de Ali Yoğurtçuoğlu da alkışı sonuna kadar hakkediyorlar. İç hesaplaşmaların sonuna geldiğimizde konuğun gitme vakti da geliyor. Seyircinin kucağına kendisiyle ilgili soruları bırakarak bitiyor oyun.
Uçurtmanın kuyruğundaki özgür kişi olmak isterken sanki çoğumuz ayakları yere basan, uçurtmanın ipini tutan şahıslar miyiz? Tahminen de biz uçuyoruz pekala ipler kimin elinde?
