TÜSİAD Yüksek İstişare Kurulu, Ankara Sheraton Otel’de toplandı.
TÜSİAD Yüksek İstişare Kurulu Lideri Tuncay Özilhan ve TÜSİAD İdare Heyeti Lideri Orhan Turan, toplantının açılış konuşmalarını yaptı.
Orhan konuşmasında şunları kaydetti:
“BİRÇOK EŞİTSİZLİK İÇ İÇE GEÇİYOR”
“Asıl hedefi söyleşmek olan bu projede ülkemizin önündeki temel ikilemler, dört temel soru altında ele alındı: İkinci yüzyılımıza girerken Cumhuriyeti ve demokrasiyi nasıl güçlendireceğiz, global dönüşümlerde ulusal stratejimizi nasıl konumlandıracağız, refahı arttırırken adil dönüşümü nasıl yapacağız, kalkınmayı sağlarken çevreyi nasıl koruyacağız. Türkiye’nin yeni devirde bu ikilemleri birbiriyle nasıl uyumlulaştıracağı üzerine farklı kesitlerin bir arada düşünmesi için bir taban oluşturduk. Farklı çalıştaylarda ele alsak da aslında bahislerin birbirinden çok da ayrılmadığını gördük. Ekolojik krizin demokrasi krizinden, ekonomik krizin toplumsal krizden bağımsız düşünülemeyeceği berrak halde ortaya çıktı. Sıkıntıların tahlilinin kural bazlı ve dataya dayalı idare sisteminden, katılımcılıktan, karar süreçlerine yerinde iştirakin kıymetinden, kurumlar ortasında iş birliği ve uyumun güçlendirilmesinden geçtiğini gördük.
Refah ve bölüşüm başlığında büyüme suratı, büyüyen pastadan kimin ne kadar hisse aldığı, yoksulluğun derinliği ve gelir dağılımının adaletsizliği enine uzunluğuna tartışıldı. Bu tartışmalar kalkınma yaklaşımında yeni bir bakış açısına muhtaçlığımız olduğunu güçlü formda gösterdi. Büyümenin nimetleri bütün topluma yayılmadığı sürece salt yüksek büyüme suratları bizi hayalimizdeki Türkiye’ye taşımayacaktır. Sorun yalnızca gelir, tüketim ve servet eşitsizliklerinin yüksek olması değil. Birçok eşitsizlik iç içe geçiyor. Hayalimizdeki Türkiye’ye ulaşmak için bütün eşitsizlikleri, yani, eğitim, toplumsal cinsiyet, dijital imkânlara erişim, özgürlüklerden faydalanma, ekolojik ve çevresel maliyetleri üstlenme, siyasi karar süreçlerine iştirak, yargıda hak arama üzere çok çeşitli alanlardaki eşitsizliklerin hepsini çözmemiz gerekiyor.
“YÜKSEK GÜÇ VE KARBON YOĞUNLUKLU ÜRETİM YAPAN REKABET GÜCÜMÜZ AÇISINDAN SORUN YARATACAKTIR”
Bir başka başlık etraf ve kalkınmaydı. Bu başlığın en kıymetli çıktısı, Türkiye’nin yaklaşımını değiştirmesi, iklim değişikliğiyle gayret konusundaki çabalarını arttırması gerektiği. Etraf hakkının insan hakları çerçevesinde ele alınması gerektiği de vurgulandı. Hakikat etraf, iklim siyasetlerinin geliştirilmesi ve uygulanması için insan haklarına saygılı bir kamu yönetimi ve toplumsal ömrün kıymetli olduğunu ayrıyeten yeşil dönüşüm konusunda iş dünyasına yönelik beklentileri duyduk. Türkiye’de iklim kriziyle gayretin gelir kaybına neden olacağı ve kalkınma maksadıyla çelişeceği kanısı yaygın. Halbuki geleceğe baktığımızda, yüksek güç ve karbon yoğunluklu üretim yapısı rekabet gücümüz açısından sorun yaratacaktır.
21’nci yüzyıla yeşil dönüşüm damga vuracak. Bu yüzden iklim değişikliğiyle uğraş yeni bir kalkınma modeli için olduğu kadar, Türkiye’nin dış siyasetteki pozisyonunun güçlenmesi açısından da kıymetli.
CUMHURİYET VE DEMOKRASİ VURGUSU
Cumhuriyetimizin; egemenliğin ulusa evresi, eşit vatandaşlık, eğitim ve fırsat eşitliği, kurumsallaşma, laiklik, bayan hakları üzere çok kıymetli kazanımları var. Cumhuriyet’in en değerli kazanımlarından laiklik konusunda geniş bir sahiplenme olduğunu da gördük. Çalıştaylarımızda farklı görüşlerden iştirakçilerin laikliği; cinsiyet eşitliği, eğitim, demokrasi ve eşit vatandaşlık ile ilişkilendirmesi dikkatimizi çekti. Öte yandan, Cumhuriyet’in tüm siyasal, ekonomik ve kurumsal gelişmelere karşın, istikrarlı bir demokrasi niteliği kazanamaması sorgulandı. Siyasal hayata iştirak kanallarının açıklığı, haklar ve özgürlükler, hukukun üstünlüğü, istikrar ve denetleme sistemleri üzere başlıklardaki kazanımların kısıtlılığı konusunda çalıştaylarda genel bir kanı olduğunu gördük. Lisan, din, ırk, etnik köken, cinsiyet ayrımı olmadan, her yurttaşın eşitliği konusunda yol almamız gerektiğini duyduk. Birey-devlet, toplum-devlet ilgileri üzerine yine düşünmek gerekiyor. Farklılıklarla bir ortada yaşama farkındalığı, yani farklı kimlik ve fikir kümelerinin varlığı ile ilgili farkındalığın, geçmişe nazaran, daha uygun seviyede olduğunu gözlemledik.
Ortak geleceğimiz için cumhuriyet ve demokrasiyi daha güçlü halde bütünleştirmeye gereksinimimiz olduğunu anladık.
Dünyadaki güçler istikrarı değişimini, Batı’nın değişen gücünü, ABD-Çin rekabetini, yeni global aktörlerin yükselişini, artan bölgeselleşme eğilimini ve kural bazlı memleketler arası sistemin yine şekillenmesini dikkatle takip etmeliyiz. Bu süreçler, Türkiye için hem fırsatlar, hem de riskler barındırıyor. Çalıştaylarda Türkiye’nin iç bölünmelerinin dış siyasetine yansıdığı ve kimlik temelli değerlendirmelerin dış politikayı etkilediği tartışıldı. Dış siyasette Türkiye’nin ekonomik refahını artırma gayesinin gözetilmesi konusunda bir uzlaşı olduğunu gördük. İklim, güç, teknoloji ve göç değerli global gündemler olarak tartışıldı. Tartışılan hususlardan birisi, Türkiye’nin içinde yer aldığı ittifak sistemiydi. Türkiye’nin ittifaklara dahil olma biçimleri ve stratejik özerkliği ile ilgili iştirakçilerin görüşleri farklılaşsa da temel uzlaşı Türkiye’nin mevcut ittifaklarından vazgeçmemesi noktasındaydı.
Dünyadaki çoklu kriz ortamında Avrupa ile münasebetlerin daha da değer kazandığı çalıştaylarımızda değinilen bir başka husustu. Hakikaten, biz de geçtiğimiz haftalarda İdare Şurası olarak Brüksel ve Berlin’de bir dizi üst seviye temas gerçekleştirdik. Başta Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği (AB) Komitesi ve Almanya’daki muadil örgütümüz olmak üzere, yaptığımız tüm temaslarda AB-Türkiye Gümrük Birliği’nin güncellenmesini vurguladık. Türkiye’nin AB entegrasyon sürecinin korunması gereğinin altını çizdik.
AB TEMENNİSİ
Geçen hafta açıklanan “AB-Türkiye Siyasi, Ekonomik, Ticari Alakaların Durumu” raporu, uzun bir ortadan sonra AB’nin yaklaşım değiştirme kararının değerli bir yansıması oldu. Muhakkak ki giderek karmaşıklaşan, zorlaşan jeopolitik ortam, AB’nin güvenliğini güçlendirme arayışları çerçevesinde, Türkiye-AB bağlarında olumlu bir tesir yaratmış durumda. Global gelişmeler Türkiye ve AB’yi, birbirine gerçek itiyor. İki taraf için de oburunun vazgeçilmezliği daha güzel ortaya çıkıyor. Bu raporla birlikte AB-Türkiye ilgilerinin tüm alanlarda itimat ve uzlaşı temelinde gelişmesini bekliyoruz. Umuyorum ki, açılan fırsat penceresini, karşılıklı olarak güzel kıymetlendirebiliriz.
İsrail’in Gazze’de sürdürdüğü atakların karşısında duyduğumuz derin üzüntüyü tekrar tabir etmek isterim. Sivil kayıpları önlemek için başlatılan teşebbüslerin bir an evvel sonuçlanarak, kalıcı ateşkese ulaşılmasını temenni ediyoruz.
“DİYALOG KAPILARINI AÇALIM”
Konuşmak gereken çok fazla bahis, her bahsin çok fazla detayı, her detayın çok fazla tarafı var. Üstelik hepsi birbirini ilgilendiriyor. Yani işimiz çok sıkıntı ve çetrefilli. Bakış açımızda radikal değişim kaide. Bakış açışımızı değiştirdiğimizde göreceğiz ki, güç problemler kolaylaşacak. Zira birinin tahlili, başkalarını de tahlile yaklaştıracak. Biz biliyoruz ki meseleleri çözmek için gereksinim duyduğumuz akla, bilgiye ve deneyime sahibiz. Deneyimliyiz. Yüzyılın birikimine dayanıyoruz. Bilgeyiz. Kimlik farklılıkları bizi ayrıştırmaz. Farklılıklarımız ortak gelecek hayalimizi zenginleştirir. Ferasetimiz var. Kazanımlarımızı olduğu kadar eksikliklerimizi de biliriz. Coğrafyamız bir ateş çemberine dönmüşken, dünyada çok çeşitli savrulmalar yaşanıyorken, bir 100 yıl evvel yazmıştık, yeniden destan yazabiliriz. Biz ülkemizin potansiyelinin, çok yüksek olduğuna inanıyoruz. Bu potansiyeli harekete geçirmek için azimliyiz, kararlıyız. Bu noktada iktidarıyla, muhalefetiyle, tüm siyasi aktörlere bir davet yapmak istiyorum: Bütün kazanımlarımızı üst üste koyalım, kilitleri açalım, tahlil için yeni yollar bulalım. Bunun için gerekli tartışma ve uzlaşma tabanını sağlama sorumluluğu siyaset kurumuna düşüyor. Gelin, ikinci yüzyılımızda gereksinim duyduğumuz sıçrama için, demokratik tartışma ve toplumsal diyalog kapılarını açalım.”
