Türk savunma endüstrisi bünyesinde geliştirilen ulusal havacılık motorları yakın vakitte kıymetli kilometre taşlarını geride bırakacak.
TUSAŞ Motor Sanayi AŞ (TEI) Genel Müdürü Mahmut Faruk Akşit, şirketin yürüttüğü çeşitli motor çalışmalarında gelinen son duruma ait açıklamalarda bulundu.
Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı himayelerinde geliştirdikleri TEI-TS1400 turboşaft motorunun GÖKBEY helikopteri ile yaptığı birinci uçuştan çok şey öğrendiklerini söz eden Akşit, uçuştan sonra da helikopter üzerinde birtakım testler yaptıklarını söyledi.
Motorları daha sonra Eskişehir’deki TEI tesislerine getirip çeşitli incelemeler ve testler gerçekleştirdiklerini anlatan Akşit, şöyle konuştu:
“Bu süreç devam ediyor. Neye yanlışsız devam ediyor? Artık sırada seri imalat ve sertifikasyon var. Seri imalat etabına artık geldik. Hatta ham gereçleri birinci parti için sipariş verdik. Gelir gelmez de imalat faaliyetleri başlayacak. Bu biraz uzun bir süreç. Halkımızın da biraz sabırlı olması lazım. Daima üretilen, seri imalatta olan bir motoru bile dünyada şu anda sipariş verseniz size 2-3 yıla teslimat müddeti veriyorlar. Zira sipariş alındıktan sonra biz ham materyal siparişi geçtiğimizde diyelim ki dövme, birinci evvel gereci üretiliyor, sonra dövmeciye gidiyor, o kalıp yapıyor dövüyor, size geliyor. Bir yılı geçiyor bu süreçler. Birtakım kritik kesimlerde 1,5 yıla varabiliyor. Ondan sonra imalat ve montaj süreçleri var. Yani çok süratli olmuyor. Elimizden geldiği kadar süratli yapıp 1 yıl yahut 15-16 ay içinde birinci seri imalat eserleri ortaya çıkarmaya çalışacağız. Sonra kalifikasyon testinden geçecek, sertifikasyon ise daha uzun bir süreç.”
Akşit, bir motorun askeri kullanım için sivil sertifikasyona muhtaçlığı bulunmadığına işaret ederek, bu alanda müşterinin talep ettiği kuralları sağlamanın kâfi olduğunu belirtti. Sertifikasyon sürecinin ise daha çok sivil havacılık için gerekli olduğuna değinen Akşit, GÖKBEY’in ambulans, orman yönetimi üzere vazifelerinde gereksinim duyulan sertifikasyon için Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü ile çalıştıklarını bildirdi.
İLK SERTİFİKASYON İÇİN GERİ SAYIM
Bu çalışma tamamlanınca Avrupa Havacılık Emniyet Ajansının (EASA) onay sürecinin gerçekleşeceğini lisana getiren Akşit, şunları kaydetti:
“Bu süreç iki basamaklı. Birinci evvel tertibin onayı. TEI olarak birinci kez Türkiye’de bir havacılık motoru tasarım tertibi; mühendislik grubunu ve yeteneklerini onaylattırıyor: ‘Bu grup sivil yolcu taşıyacak bir motor tasarlayabilir. Bütün her şeyiyle denetim ettik. Her şey uyumlu mu diye.’ Bu süreçte artık sona geldik. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü sağ olsun birinci kez yapmış olmalarına karşın önemli olarak dayanak veriyorlar. Beraberce, grup olarak çalışıyoruz. Bu onayı almak için artık çok az müddet kaldı. Birkaç ay, tahminen daha az.
Hemen peşinden bu sefer bu tertibin tasarlamış olduğu motoru tip sertifikası sürecine sokuyorsunuz. Motorun kendisi testlere girmeye başlıyor. Bu süreçten evvel motoru tekraren test ettik, hatta uçurduk. Hem bizim hem TUSAŞ’ın uçuş güvenliği komitelerinden onay alıp o denli uçtu. Motorun belirli testleri muvaffakiyetle geçmiş olması otomatik olarak sertifika verileceği manasına gelmiyor. Sertifika otoritesi ‘Her şey bürokratik sürece uygun olacak’ diyor. Her şeye teker teker bakıyorlar. Dizayn tertip onayını alır almaz tip sertifikasyon süreci başlayacak. Sertifikasyon denetçisi huzurunda daha evvel yaptığımız testleri bir daha yapacağız. Amacımız 2025 sonuna bunu yetiştirmek. Bu süreç tamamlandığında artık dünyada sivil rastgele bir helikoptere motoru satabilecek duruma geleceğiz.”
TUSAŞ’ın GÖKBEY ile ilgili sertifikasyon ve seri üretim çalışmaları yürüttüğünü tabir eden Akşit, TEI-TS1400 hazır olduğunda ithal motorla yapılan tüm testlerin tekrarlanmayacağını, motora bağlı bir kısım testin yenileneceğini belirtti.
MİLLİ UÇAK MOTORUNDA SONA YAKLAŞILDI
Mahmut Faruk Akşit, Türkiye’nin birinci ulusal uçak motoru olan, türevleriyle insanlı/insansız hava araçlarına, helikopterlere, deniz platformlarına güç verebilecek TEI-TF6000 Turbofan Motoru konusunda da sona yaklaştıklarını bildirdi. Akşit, şöyle konuştu:
“Orada da halkımıza biraz sabır telkin ediyoruz. Zira çok uzun müddette yapılan işleri çok kısa müddette yapmaya çalışıyoruz ancak kimi süreçleri ne kadar da olsa kısaltamıyorsunuz lakin sona geldik. Birinci motorumuzun çalıştığını inşallah yakında anons etmeyi Allah nasip eder. Bunu duyurduğumuz vakit da çabucak 1-2 ay sonra rastgele bir araçta uçacak diye beklememek lazım. Bu yeniden bir sürü testlere girecek. Uzun bir maratondayız. 3-5 yılda yaparız dediğimizde teknoloji kazanımını kastediyoruz. 3-5 yıl sürmeden birinci motorumuzu çalıştırıyoruz, TEI-TF6000’de de bu türlü oldu. Birinci motoru çalıştırmamız inşallah 5 yılı bulmayacak. Bu sürecin uygun bir yerindeyiz TEI-TF6000’de. Birinci motorumuzu çalıştırmaya bayağı yaklaştık.”
patronlardunyasi.com
