Müge TUNA

Sabancı Üniversitesi Kurumsal İdare Forumu, TÜSİAD ve Sabancı Üniversitesi’nin ortak teşebbüsü olarak 2003’te kurulmuş disiplinler ortası ve bölümler ortası bir teşebbüs. Bu Forumun odaklandığı misyon, sosyo-ekonomik refahı etkileyebilecek hususlarla ilgili kurumsal davranış ve uygulamalara ait kurumsal idare çerçevesinin ve uygulamalarının geliştirilmesine katkıda bulunmak. Forum, bilimsel araştırmalar yaparak; akademisyenler ve uygulayıcılar ortasındaki diyaloğu teşvik etmeye, siyaset geliştirmeye ve uygulama geliştirme teşebbüslerine etkin iştirak çalışmaktadır.

Kadın önderlerin tecrübelerle güçlendirilmesi ve yeni yetkinlikler kazandırılmasını sağlamak hedefiyle, hem meslek planlamalarına hem de ferdî gelişimlerine takviye verilmesi tüm kurumlar için temel anlayışlardan biri olmalı. Birleşmiş Milletler Bayanın Güçlenmesi Prensipleri’nde imzacı olan (Women’s Empowerment Principles) ve Bloomberg Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi’nde yer alan kurumlar, bu bahislerde öncü olarak; üst idare rollerinde bayanların sayısını artırmak üzere somut adımların atılmasına katkı sağlıyorlar.

Bu kapsamda başlatılan teşebbüslerden biri “Independent Women Directors (IWD – Bayan Bağımsız İdare Şurası Üyeleri)” projesi; Sermaye Piyasası Kurulu’nun 2012’de uygulama kararını açıkladığı, idare şuralarının üçte birinin bağımsız üye olmasını takiben hayata geçti. SPK’nın birebir kararı, idare şuralarında en azından bir bayan üyenin yer almasını öngörse de; 2023’de ulaşılan düzey fakat %17,9.

•Şirket idare konseylerine ait başka bir bilgi de şöyle: idare heyeti üye sayısı, ortalama 7 ve SPK kurallarına uygun formda bunun %30’u bağımsız üyelerden oluşuyor (medyan 2 bağımsız üye sayısı ile). Tüm idare şurası üyelerinin sayısı 3.449 iken, bunun 617’si (%17,9’u) bayan üye.

•Yeni halka açılan şirketler bazında bilgiler incelendiğinde; 2023 birinci 9 ayda halka açılan 45 şirkete rağmen, 2022’de yeni açılan 63 şirket vardı. 2023’de halka açılan bu şirketlerin lakin %13,5’inde bayan idare konseyi üyesi varken, 2022’de bu oran %15 idi.

Yine idare konseylerinde bayan oranının %30’un üzerine çıkartılmasıyla ilgili bir öbür teşebbüs de “%30 Klübü”; bu teşebbüs 2025’e kadar birebir vakitte şirketlerin üst idarelerinde %30 bayan amacı ile tüm idare heyeti üyelerinin erkek olduğu şirketlerin sayısının “0” olması amacı üzerinde çalışıyor. Fakat Türkiye’de idare şurası durumlarına ve üst seviye yöneticilere daha fazla bayan getirme konusunda daha süratli ilerleme kaydedilmesini zorlaştıran konuları yeterli tahlil etmek lazım; bunlar ortasında BIST’teki aile şirketlerinin oranın yüksek olması da var. Çoklukla aile şirketlerinin kıymet sistemine hakim olan eğilim nedeniyle, bayanlar halefiyet planlamasında (succession planning) sıklıkla göz arkası edilir. Bu tip sebepler de dikkate alındığında, hala katedilecek çok yol var. SPK tarafından önerilen halka açık şirketlerde bayan idare konseyi üyelerinin asgarî %25 olması kriteri, BIST 100 şirketlerinin lakin %24’ünde karşılanmış durumda (BIST Tüm şirketlerinde bu oran %29,8).

Tüm bu datalar, önerilen kriter oranlara rağmen uygulamada görülen oranlar ortasında hala kıymetli bir açıklık olduğunu gösteriyor. Meğer yapılan araştırmalar, idare takımlarında bayan olan şirketlerin hem operasyonel hem de finansal (karlılık) olarak daha yüksek düzeyde olduğunu ortaya koyuyor. Bain & Company ile EcoVadis’in ortak araştırması (Mayıs 2023) “ESG (çevre-sosyal-yönetişim) Çalışmaları Kıymet Yaratıyor mu?”; idare kademelerinde cinsiyet çeşitliliği bakımından bölümlerinde birinci %25’lik dilimde olan şirketlerin, en alt çeyrekte olan şirketlere nazaran yaklaşık %2 daha yüksek yıllık gelir artışına sahip olduğunu ve bu şirketlerin FAVÖK marjınin de %3 daha yüksek olduğu sonucunu ortaya koymuş. ESG kriterlerinde önde gelen şirketlerin çalışan memnuniyeti oranları da yüksek; şad çalışanlara sahip şirketler, daha süratli ve karlı büyüyor. Ayrıyeten bu şirketler, hem yatırımcı (özel sermaye şirketleri – private equtiy) hem finansman bulma süreçlerinde; gerekli ayrıntı inceleme (due-diligence) evrelerini daha çabuk ve olumlu sonuçlarla geçerken, finansman maliyetleri de daha düşük oluyor.

Tüm bu bilgilerin bana isabet eden kısmına da kısaca değinecek olursam; hem SUWEN hem TUYİD’de bayan yönetici ve ESG kriterlerine sahip çıkılması ve desteklenmesine ait önceliklerin yerine getirilmesini büyük takdirle karşıladığımı belirtmek isterim:

-2022 Nisan ayında halka açılan SUWEN, idare konseyinde 2 bayan üye bulunduran örnek şirketlerden biri. Bu 2 bayan üyeden biri olarak ben, SUWEN’in halka açılmasında itibaren bağımsız idare konseyi üyesi olarak vazife yapıyorum. 2005 yılında kurulan SUWEN, Türkiye’de kendi markası ve dizaynıyla kesimin önde gelen markalarından biri haline gelirken; 2017’de %51 ortağı olan Taxim Capital özel sermaye fonu ile hem yerli piyasada büyümesini sürdürürken (2017’de 50 mağazadan 2021 sonunda 138 mağazaya ulaşarak) hem de yurtdışı büyümesini gerçekleştirerek 180’in üzerinde mağaza sayısına ulaşmıştır. En dikkat cazip oranlarından biri SUWEN’in %90 bayan çalışanı olması; hatta mağazalarında ve üretiminde çalışanların %100’ü bayan.

-2009 yılında Türkiye’de halka açık şirket piyasalarının ve şirketlerin yatırımcılara en güzel formda tanıtılması ile şirketlerin adil piyasa kıymetlerine ulaşmalarında katkıda bulunurken Türkiye sermaye piyasalarının derinlik kazanmasını desteklemek üzere kurulmuş olan TUYİD – Yatırımcı Bağları Derneği’nin kuruluşundan beri idare heyetinde misyon yaptıktan sonra, son 5 yıldır de yüksek istişare kurulunda vazife yapıyorum. TUYİD, yaptığı saygın çalışmalarla referans oluştururken; sürdürülebilirlik, eğitim & sertifikasyon, yayın, mevzuat, genç TUYİD üzere alt çalışma kümeleriyle tüm paydaşlarına sağladığı katkılarla halka açık şirketler ve düzenleyici kuruluşlar ortasında en aktif irtibatın yürütülmesinde de rol almaktadır. TUYİD yayınlarında, düzenlediği eğitim programları ve konferanslarda da farkındalığın artmasına öncelik verdiği bahislerinde içinde, ESG ve bu kapsamda şirketlerin bayan çalışan, bayan yönetici sayılarının artırılması da yer alır.

patronlardunyasi.com