Türkiye, Ulusal Programı ile birlikte bu alandaki çalışmalarına sürat verdi.
İlk astronotunu Milletlerarası Uzay İstasyonu’na (UUİ) gönderen Türkiye, uzay alanında birçok projeyi daha hayata geçirmeye hazırlanıyor.
Türkiye’nin uzay çalışmaları, bu alandaki gereksinimlerin AR-GE yoluyla karşılanması ve bilgi birikimi oluşturulması amacıyla başladı.
Derin uzay ve Ay hedefleri
“Uzay vatan”da kelam sahibi olabilmek için çalışmalarını 30 yıldır sürdüren ve uydu alanındaki muvaffakiyetini birinci beşerli uzay misyonuyla yakalayan Türkiye, gözünü “derin uzay” ve Ay Projesi’ne çevirdi.
Türkiye’nin uzay serüveninin başlaması, yer müşahede uyduları geliştirme çalışmalarının temellerinin atıldığı 1990’lı yıllara dayanıyor. Ülkede 2001-2003 periyodunda ise devlet dayanağı ve teknoloji transferi formülüyle bu çalışmalar yürütüldü.
Uzay Ajansı’nın (TUA) 2018’de kurulmasının akabinde devlet siyasetlerine uygun uzay çalışmalarının yürütülmesine öncelik verildi.
Alper Gezeravcı uzayda 13 deney yapacak
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 2021’de ilan edilen Ulusal Uzay Programı kapsamında birinci Türk astronot Alper Gezeravcı, 19 Ocak’ta Memleketler arası Uzay İstasyonu’na 13 bilimsel deney yapmak üzere gönderildi.
“Uzay vatan”da oluşan ve 1 trilyon doları bulması beklenen iktisattan hisse almak isteyen Türkiye’nin sıradaki amacı, “Ay Projesi”ni hayata geçirmek.
2026’da Ay’a birinci uzay aracı gönderilecek
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı öncülüğünde bu kapsamda çalışmalarını sürdüren Türkiye, 2026’da Ay’a birinci uzay aracını göndermeyi planlıyor.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, projeye yönelik “Ay’a kendi geliştirdiğimiz ve ürettiğimiz uzay aracıyla erişeceğiz.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
Türkiye’nin uzay çalışmalarında, çok sayıda uydu ve roket projesi yer alıyor.
Bu projelerden kimileri şöyle:
BİLSAT uydusu
Türkiye’nin birinci uzaktan algılama uydusu BiLSAT, 2003’te yörüngeye yerleştirildi. Üretiminde İngiliz bir şirketle işbirliği yapıldı ve Türk araştırmacılara, uydu üretim sürecini öğrenmeleri ve bağımsız uydu yapabilme yeteneği kazanmaları için eğitim verildi. BİLSAT projesi kapsamında TÜBİTAK UZAY tesislerinde yer istasyonu ve uydu üretim/test laboratuvarları kuruldu. Yerli imkanlarla Çok Bantlı Kamera (ÇOBAN) ve Gerçek Vakitli İmaj Sürece (GEZGİN) kartı tasarlandı. Bu ekipmanlar, uzay alanında Türkiye’de tasarlanan ve üretilen birinci eserler olarak tarihe geçti.
RASAT uydusu
BİLSAT uydusu yapılırken işin daha güzel öğrenilebilmesi için mühendislik modeli sayılabilecek yerli üretilen birinci yer müşahede uydusu RASAT oldu. RASAT, 2004’te devlet dayanağıyla geliştirilmeye başlandı. Tamamı Türkiye’de Türk mühendisler tarafından tasarlanıp üretilen ve 2011’de fırlatılan ulusal müşahede uydusu RASAT ile Türkiye, uydu teknolojisinde kelam sahibi ülke haline geldi.
GÖKTÜRK-2 uydusu
Bu proje, 2007-2012 devrinde Türk Hava Kuvvetlerinin yüksek çözünürlüklü istihbarat uydusu muhtaçlığını karşılamak için TÜBİTAK UZAY’ın ana yürütücülüğünde, TUSAŞ firmasıyla gerçekleştirildi. Aralık 2012’de fırlatılan uyduyla Türkiye, kendi imkanlarıyla yüksek çözünürlüklü yer müşahede uydusu üretebilen 16 ülkeden biri olmayı başardı.
GÖKTÜRK-1 uydusu
GÖKTÜRK-1 çalışmaları kapsamında, uzay ve uydu sistemlerine yönelik teknoloji, uzman insan gücü ve altyapı oluşturulması amaçlandı. Türkiye’nin gelecekteki müşahede ve leşme uydularının yurt içinde üretilmesine yönelik kritik altyapı olan Uydu Montaj, Entegrasyon ve Test (USET) Merkezi kuruldu. Uydunun çevresel ve fonksiyonel testleri burada gerçekleştirildi. Türk Silahlı Kuvvetlerinin amaç istihbaratına yönelik uydu imajı muhtaçlığını karşılamak hedefiyle üretilen uydu, 2016’da uzaya fırlatıldı.
Türksat uyduları
Türkiye’nin uzay çalışmalarında Türksat uyduları da değerli yer tutuyor. Türksat 3A uydusu 2008’de, Türksat 4A 2014’te, Türksat 4B ise 2015’te uzaya gönderildi. Türksat 5A ve Türksat 5B uydularının fırlatma süreci de 2021’de gerçekleştirildi.
Türksat 5A, mevcut haberleşme uydularını destekleyecek halde hizmet sunuyor. Kelam konusu uydu Türkiye, Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Batı Afrika, Güney Afrika, Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz’i kapsayan geniş bir coğrafyada televizyon yayıncılığı ve bilgi haberleşme hizmetleri sunuyor. Bu uydu, çok daha kaliteli televizyon yayıncılığı ve haberleşme hizmeti sağlıyor.
Türksat 5B uydusuyla haberleşme ve internette yüksek kapasite artışı sağlandı.
Türksat 5B, Türkiye’nin uydu bilgi kapasitesini 15 kattan fazla artırdı. Uydu, Türkiye’nin yanı sıra Orta Doğu’nun tamamı, Basra Körfezi, Kızıldeniz, Akdeniz, Kuzey ve Doğu Afrika, Nijerya, Güney Afrika ve yakın coğrafyadaki komşu ülkeleri kapsıyor.
Türksat 6A’nın üretim çalışmaları da süratle devam ediyor. Uydunun kullanılacak alt sistemleri, uydu yer istasyonu ve yazılımları ulusal imkanlarla geliştiriliyor. Türksat 6A, Türkiye’nin yanı sıra Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Asya’nın büyük kısmına hizmet sunacak. Türkiye dünya üzerinde haberleşme uydusu üretip geliştirebilen ülkeler ortasına ismini yazdıracak.
İMECE uydusu
Türkiye, metre altı çözünürlüğe sahip yerli ve ulusal birinci müşahede uydusu İMECE’yle, sıfırdan yer müşahede uydusu ve yer istasyonu alt sistemlerini tasarlayıp üretebilecek kabiliyete sahip ülke pozisyonuna geldi.
Elektro-optik kamera dışında, elektrikli itki sistemi, güneş algılayıcı, yıldız izler, reaksiyon tekeri, global pozisyonlandırma sistemi alıcısı, manyetometre, X bant haberleşme ekipmanı ve anteni, S bant haberleşme ekipmanları ve antenleri, güç düzenleme ve dağıtım ekipmanları, uçuş bilgisayarı, uçuş yazılımları, yer istasyonu anteni, yer istasyonu yazılımları İMECE projesi kapsamında yerli olarak geliştirildi.
Savunma endüstrisi projeleri
Savunma endüstrisi şirketlerince geliştirilen hava savunma ve füze sistemleri de ülkenin uzay ve havacılıktaki muvaffakiyetinde kıymetli rol oynuyor.
Bu kapsamda, 2011’den bu yana sırasıyla SOM, CİRİT, SOM-A, BORA, HGK-1, MAM-L, L-UMTAS, HGK-84, LHGK-84, KGK-82, UMTAS, MAM-C, TEBER, KGK-83, HGK-82, OMTAS, SORS, HİSAR-O, ATMACA, GÖKDOĞAN, BOZDOĞAN, MAM-T, BOZOK, HGK-83, TRLG-230, TAYFUN, SUNGUR, MİDLAS, SİPER, AKYA roket ve füzeleri öne çıkan eserler ortasında yer alıyor.
Milli Uzay Programı
Türkiye’nin Ulusal Uzay Programı kapsamında Ay’a birinci temasın sağlanması amacı için de çalışmalar sürüyor.
Ay Projesi için hibrit itki sistemi, uçuş bilgisayarı ve pek çok yerli uydu ekipmanı geliştirilecek. Ayın yörüngeden keşfinde kullanılacak ve ay yüzeyine sert iniş gerçekleştirecek uzay aracı, ulusal imkanlarla üretilecek.
Ayrıca yeni jenerasyon uydu geliştirme alanında dünyayla rekabet edebilecek ticari bir marka ortaya çıkarılması hedefleniyor.
Uzay limanı ve uzay teknolojisi geliştirme bölgesi
Ülkeye ilişkin bölgesel konumlama ve zamanlama sistemi geliştirilmesi, uzaya erişim sağlanması ve bir uzay limanı işletmesi kurulması, uzay havası ya da meteorolojisi olarak tabir edilen alana yatırım yapılması ve bu alanda yetkinliğin artırılması ana maksatlar ortasında yer alıyor.
Türkiye’yi astronomik müşahedeler ve uzay objelerinin yerden takibi mevzularında daha ileri düzeye taşımak, ülkede uzay sanayi ekosistemini daha da geliştirmek ve bir uzay teknolojisi geliştirme bölgesi kurmak da programdaki başlıklar ortasında öne çıkıyor.
Haber Kaynağı: Anadolu Ajansı (AA)
