Prof. Dr. İlber Ortaylı, “Türkiye büyük bir memleket oldu. Bu memleket o denli kimilerinin tekrarladığı üzere son 20 yılın, yok falanca partinin, filanca ideolojinin yapıtı falan değil. Bu, Türk Milleti’nin, Türk tarihinin kendine ilişkin bir yoludur. O yolu izlemiş ve buraya gelmiştir. Bunun temel kurumları vardır. Temel kuruluşlara hürmet duymayı öğrenmek zorundasınız” dedi.
Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Tarihi Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. İlber Ortaylı; Çorum Belediyesi tarafından düzenlenen 11. Kitap Kültür Günleri aktifliğine konuşmacı olarak katıldı. Ortaylı, burada özetle şunları söyledi:
“Türkiye büyük bir memleket oldu. Bu memleket o denli kimilerinin tekrarladığı üzere son 20 yılın yok falanca partinin, filanca ideolojinin yapıtı falan değil. Bu, Türk Milleti’nin, Türk tarihinin kendine ilişkin bir yoludur. O yolu izlemiş ve buraya gelmiştir. Bunun temel kurumları vardır. Temel kurumlara hürmet duymayı öğrenmek zorundasınız.
Birincisi ordudur. Türkler bildiğimiz çağdan beri devletler kurdular bu devletlerin bir sürüsü Türklerin olmayan memleketlerde kuruldu. İran’da, Afganistan’da; Orta Asya bir vakitler İranlılarındı.
Buraya geldiler. Burada değişti durum. Aşiretler ve kalabalıklar buralara geldiler ve dağlara bile yerleştiler. Dağlara, Yunan Roma periyodunda kimse oturmaz. Bizim Türkler, aşiretler oturdular. Onun için bu memleketin ismini Türk koydular. Biz koymadık. Yani biz buraya Türkiye falan demedik. İsim onlar taktılar. Zira dağ taş Türkçe dolu Türkçeyle anlaşıyorlar. O bakımdan bu türlü oldu. Burası askeri bir devlet. Orduda her vakit Türkçe konuşuldu. Öbür yerde Türkçe bu kadar yeterli yaşamadı. Orduda yaşadı. Onun için bu çok kıymetli bir kuruluştur. Türkler için devlet değerlidir. Devlet uhrevi bir kuruluştur. Ne olduğunu izah etmek çok zordur.
“DEVLET BİZİ BİR ORTADA TUTAN KIYMETLİ UNSURDUR”
Devlet, Türklerin hayatında çok değerli bir ögedir. Devlet, hükümetlerin bugünkü partilerin üstünde bir kavramdır. Devletin uhrevi bir tarafı vardır. Bunu Cevdet Paşa, merhum; söyler yani Türkiye’de devlet teşkilatının kuruluşu bir kelam yapıtıdır der bağlar. Hiçbir vakit devlet üzerindeki oluşum teorileri bundan daha düzgün değildir. İki sefer iki dört üzere şeyler değildir. Fizik kimyanın izahı üzere değildir. Onun için bu sözün manası da muhakkak değildir. Yani Arapça fakat ne anlamaya geliyor etimolojik olarak muhakkak değil.
“DOĞU DÜNYASINDA DEVLET OLAN TEK YER BURASIDIR”
Bütün Doğu dünyasında devlet olan tek devlette burasıdır. Güneyimizde insanların orduları yok. Kendilerini savunamıyorlar. Çeteyle, gerilla harbiyle çok şey yapamazsın. Bunu da yapamıyorlar. Suriye’nin halini görüyorsunuz. Dün kurulan ordularla harp yaparsan gaddar olursun. Ordunun da kendine nazaran bir nizamı vardır. Bir ordu şayet ananesi kuvvetli bir orduysa bir memleketin içeresine girip istila ettiği vakit efendi üzere girer, kime ne yapacağını bilir, ona nazaran hareket eder ve orada adalet gelir o orduyla.
Dünyadaki büyük devletlerin küçük devletlerden farkı budur. Mesela Yunanistan ordusu küçük Asya’ya girerse rezalet çıkarır. Fakat İngiliz girerse o kadar olmaz. Tahammül edilir. Ama büyüklerin içinde de Alman ordusu girerse orada felaket olur. Zira Almanlar devlet ananeleri zayıf bir memlekettir. Teşkilat öteki bir şey hatta güzel bürokrasi kurmak da diğer bir şey. Devlet ve millet ananesi zayıf bir topluluktur. Onun için gaddar olurlar. Yani devlet haysiyetleri zayıf olur. Onun için büyük diplomatları da çıkmaz. Türklerin diplomatıçıkar her vakit.
“TÜRKİYE CUMHURİYETİ KALİTELİ BİR CUMHURİYETTİR”
Türkiye Cumhuriyeti kaliteli bir Cumhuriyet olarak çıkmıştır. Yoksa cumhuriyet olmakla adam olunmuyor. Onu size söyleyeyim dünya Cumhuriyet dolu, bir sürü muz cumhuriyeti var. Yani cumhuriyet sınıfında bir üst sınıfa giren beşerler var, toplumlar var. Altına düşenler var. Bu çok kıymetli bir şeydir. Bu milletler de düşer medeniyetleri olmasına karşın. Mesela harptan önce bir devletti, bir kalitesi vardır. Cumhuriyet olduktan sonra; nüfus artışıydı, şuydu buydu, savaş durumuydu düştü aşağıya, zira kaldıramıyor. Arjantin zenginleşen bir devletti bugün hiç de o denli değil, üçüncü dünya özellikleri gösteriyor. Türkiye bunların içinde üstte kalanlardan, bu çok kıymetli. Bu türlü devletler var. Mesela ikinci cihan harbinden sonra yoksul olduğu halde üstte kalmayı bilen var, Kore Cumhuriyeti üzere. Üstte kalmayı bilen hükümetler var Hindistan üzere mesela. Bunların yapıları değişik zira. Bu çok olağanüstü değerli bir öge.”
