Osmanlı İstanbul’unun birinci köle pazarı ise Haseki semtinde kurulmuştu. Ancak vakitle tekrar Bedesten yakınlarına gelen pazar, XVII. yüzyıldan itibaren Kapalıçarşı ile Nuruosmaniye ortasında yer alan ve Tavukpazarı ismiyle anılan alanda faaliyet göstermiştir.
Osmanlı devrinde satılan cariyelerin fiyatı ortaya çıktı. 17. yüzyılda Üsküdar etrafındaki köle ve cariye fiyatları devrin iktisadını de gözler önüne serdi. Ekşi Şeyler’de yapılan paylaşımda satılan cariyelerin isimleri, göz rengi ve fiyatları yer aldı.
Ekşi Şeyler’de yapılan paylaşımda kelam konusu tablo ve periyodun Osmanlı iktisadı ile ilgili şu sözleri yer aldı:
“1600 yılına ilişkin narh defterine nazaran İstanbul’da ekmek 2.3 akçe, koyun eti 8 akçe, zeytinyağı 18.5 akçe, pabuç 55 akçe olarak tespit edilmiş.
Bünyamin duran ve Ahmet Yavuz Çamlı’nın “klasik devir Osmanlı toplumunun sosyo-ekonomik yapısı” kitabından öğrendiğime nazaran, 1500’lerde İstanbul’da bir emekçi yevmiyesi ile 2 kilo et alabiliyormuş. Tıpkı kaynağa nazaran 1550’lerde İstanbul’da bir duvarcı ustasının yevmiyesi 10 akçeymiş.
İslam Ansiklopedisi’nin Filori hususuna nazaran; 1587 yılında, flori diye bahsedilen Venedik dukasının karşılığı 120 akçeymiş.
Bu bilgilerle birlikte üstteki tabloda bahsedilen köle fiyatlarına bakarsak, 60 florin olarak belirtilen kölenin pahası (15 yıllık enflasyonu da dikkate alırsak) yaklaşık 8000 akçeye karşılık geliyor. Yani üstte bahsettiğimiz emekçilerin 2 yıllık yevmiyesi üzere bir fiyat.
Rus olan cariyenin fiyatı 16.500 akçe olarak verilmiş. Eflak kökenli olanın 2 katı kıymetinde. O vakit da Ruslar revaçtaymış anlaşılan.
Eflak olanın öteki cariyenin pahası de 250 sikke olarak verilmiş. Altın sikkenin duka altınla birebir bedelde olduğunu kabul edersek, bu kölenin fiyatı da 30.000 akçe üzere görünüyor.
Tarihçi değilim. Hususun uzmanları daha doğrusunu bilir.
Bu hesaplamalarda bir yanlış yapmadıysak, o devirde köle sahibi olmak her yiğidin harcı değilmiş üzere görünüyor.
16 BİN 500 AKÇE GÜNÜMÜZDE NE KADAR EDİYOR?
Fikir vermesi için, 1 akçe 1,15 gr ve 925 ayar gümüş olacak halde hesaplarsak…
16.500 akçe bugün 200-250 bin tl civarı bir para eder.
– Metal bedeli olarak hesaplandı, satın alma gücü değişebilir.
– O devir koyunun ucuz olması olağan, ekmek şimdiki ekmek değil. Hesaplamak güç kısaca neyle neyi kıyaslayacağız?
– Günümüzde altın/gümüş fiyat oranı 70 civarı, o devir yaklaşık 50 civarı. Yani gümüş/altın oranından çevirip ilerlersek 300 bin olur en fazla.”
İSTANBUL’UN KÖLE PAZARLARI
Kafkasya, Sudan ve Habeşistan’dan getirilen çeşitli renklerdeki kölelerle cariyeler için, imparatorluğun çeşitli bölgelerinde esir pazarları vardı ve İstanbul’daki pazardan sonra gelen köle satış merkezleri Cidde, Mekke, Medine, Basra, Trablusgarp, Bosna ve İzmir’deydi…
En düzgünleri padişahın saray hizmetine ve haremine ayrılanların dışında kalan kölelerle cariyeler İstanbul’da Tavukpazarı semtinde bulunan Esir Hanı’na getirilirdi. Kapalıçarşı ile Nuruosmaniye Mescitleri ortasında yeralan ve tahta odacıklara bölünmüş olan bu han birkaç katlıydı.
Satışlar hanın ortasındaki büyük avluda açık arttırma metoduyla yapılır, esirleri satış öncesinde ayak tabanından dişlerine kadar inceleyen sadrazamlar, tüccarlar ve devletin önde gelenleri beğendikleri esirlere sahip olabilmek için birbirleriyle yarışırlardı. Esirler ortasında fizikî özellikleri bakımından başkalarından daha üstün olanlar açık arttırmaya çıkartılmaz, seçkin müşterilere özel surette odalarda gösterilirlerdi…
Köle ticareti asırlarca bu formda işledi ve 19. yüzyıla gelindi… Osmanlı Devleti’nin batılılaşma eforlarının etkilediği kesimlerin başında esircilik geliyordu. Birinci kısıtlamayı İkinci Mahmud koydu, onun kararlarını oğlu Abdülmecid’in bir fermanı takip etti, 1847’de bütün esir pazarları kapatıldı, kapatılınca da yeraltına indi: Satışlar artık esircilerin konutlarında veyahut hanlarda gizlice yapılıyordu…
Bu uygulamalar da birkaç sene boyunca devam etti ve 1854’te köle ticareti mutlaka yasaklandı, üç sene sonra da zenci ticaretine yasak geldi.
