“`html
Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul Fethi: Gemilerin Haliç’e İndirilmesi
Aylin Yazan
BBC Türkçe
* Bu haber ilk olarak 29 Mayıs 2024’te yayımlandı.
Osmanlı İmparatorluğu’nun 7. padişahı olan II. Mehmet, 1451 yılında tahta çıktığında, tarih sahnesinde büyük bir iz bırakacak bir hedefi vardı: Konstantinopolis, yani günümüz İstanbul’unu fethetmek. 6 Nisan 1453’te verdiği kuşatma emri, Ordusu tarafından hayata geçirildi ve 29 Mayıs 1453 günü, İstanbul’un fethi gerçekleştirildi. II. Mehmet, bu zaferle “Fatih Sultan Mehmet” unvanını kazandı.
Fetih ile ilgili en çok hatırlanan olaylardan biri, Osmanlı gemilerinin karadan Haliç’e indirilmesidir. Peki, bu tarihi olay nasıl gerçekleşti? Fetih üzerinde çalışan tarihçiler ve akademisyenler neler söylüyor? Gelin birlikte keşfedelim.
II. Mehmet’in Kuşatma Planları
1453 yılına geldiğimizde, Bizans İmparatorluğu İstanbul’un Tarihi Yarımada olarak bilinen bölgesine sıkışmış durumdaydı. Osmanlı İmparatorluğu, bu stratejik noktayı alarak doğudan batıya uzanan büyük bir imparatorluk olmayı hedefliyordu. 6 Nisan’da Osmanlı ordusu, kent surlarını top ateşiyle hedef alarak kuşatmaya başladı. Ancak donanma, Bizans’ın Haliç’e çektiği kalın zincir nedeniyle Marmara’dan Haliç’e geçemiyordu. Peki, II. Mehmet gemilerin karadan yürütülmesine nasıl karar verdi?
Kaynakların zamanı sınırlı olduğu için bu olayı tam olarak anlamak zor. Ancak birçok tarihçi, Haliç’in surlarının en zayıf noktası olduğuna dair hemfikir. İstanbul’un fethi üzerine kapsamlı araştırmalar yapan Prof. Dr. Feridun Emecen, II. Mehmet’in genç yaşlardan itibaren bu kuşatma için planlar yapmaya başladığını belirtiyor. Emecen’e göre, Sultan, Haçlılar’ın Haliç’e girdiğini bildiğinden, bu zayıf surları hedef alarak Haliç’e donanmayı indirmeyi planladı.
Gemilerin Taşınma Yöntemi
Bu gemilerin hangi rotadan taşındığı konusunda tarihçiler arasında görüş birliği yok. Bazı kaynaklar, gemilerin Tophane’den karaya çekildiğini ve Kumbaracı-Tepebaşı güzergahından Kasımpaşa’ya indirildiğini belirtirken, diğerleri bunu Dolmabahçe üzerinden olduğunu savunuyor. Prof. Dr. Emecen, bu konuda dolaylı kanıtların bulunduğunu ve gemilerin Haliç’e indirilme rotasının Dolmabahçe tarafı olabileceğini düşünüyor. Bu, Bizans’ın dikkatini çekmemek açısından önemliydi.
Gemilerin Büyüklüğü ve İşlevi
Fetih ile ilgili film ve tasvirlerde, Osmanlı donanmasının büyük kalyonları karadan çekilerek Haliç’e indirildiği gösterilir. Ancak deniz tarihçisi Ali Rıza İşipek, bu gemilerin çoğunun “sandal irisi tekneler” olduğunu belirtiyor. Dromon sınıfı olan bu gemiler, 15 metre civarında ve kürekle idare edilen yapılar. Dolayısıyla, büyük kalyonlar gibi devasa gemiler değildi. Bu durum, Osmanlı’nın deniz gücünün niteliği hakkında önemli bilgiler sunuyor.
Haliç’e Gemilerin İndirilme Zamanı
Özellikle Bizans kaynakları, gemilerin bir gecede Haliç’e indirildiğini öne sürüyor. Ancak Osmanlı kaynaklarında böyle bir bilgi bulunmuyor. Prof. Dr. Emecen, bu durumun Bizans’ın habersizliğini gösterdiğini ifade ediyor. Yapılan hazırlıklar sırasında, gemilerin yukarıda bahsedilen tekerlekli kızaklarla taşındığı ve dikkat dağıtmak için Pera’nın arkasındaki toplardan sürekli atış yapıldığı bilgileri de mevcut.
Osmanlı, Gemileri İndirmeseydi Ne Olurdu?
22 Nisan sabahı gemiler Haliç’e indirilmiş ve Bizanslılar bu durumu görünce büyük bir şok yaşamıştı. Ancak uzmanlar, Haliç’e indirilen gemilerin İstanbul’un fethinde askeri olarak kritik bir rol oynamadığını savunuyor. Prof. Dr. Emecen, bu gemilerin daha çok moral motivasyonu sağladığını belirtiyor. Gemilerin indirilmesi, Osmanlı ordusu için büyük bir zafer olarak kaydedilirken, Bizans tarafında ciddi bir moral bozukluğu yarattı.
Tarihte Benzer Olaylar
Gemilerin karadan taşınması, tarihteki önemli bir olay olmasına rağmen, ilk kez gerçekleşmedi. Osmanlı tarihçisi Dr. Michael Talbot, Vikinglerin zamanında benzer taktikler kullandığını belirtiyor. Örneğin, 1. Haçlı Seferi sırasında Bizanslıların gemilerini karadan taşıdıkları biliniyor. Bu tür taktikler, tarih boyunca farklı askerî stratejilerde yer buldu ve 1453’te Bizans’ın karşısında Osmanlı’nın bu taktiği kullanması büyük bir hayal kırıklığı yarattı.
Sonuç olarak, İstanbul’un fethi sadece askeri bir başarı değil, aynı zamanda tarihin akışını değiştiren bir dönüm noktasıdır. II. Mehmet’in liderliğindeki Osmanlı İmparatorluğu, stratejik zekâsı ve cesareti ile bu zaferi kazanmıştır. Haliç’e gemilerin indirilmesi, bu başarının bir parçası olarak tarihe geçmiştir.
“`
