İsrail’in Hamas akınlarını mazeret ederek Gazze’de giriştiği katliam nedeniyle kan gölüne dönüşen Orta Doğu aslında bir nükleer cehennem olmaya da çok yakın. Birtakım bölge ülkeleri nükleer silahları sahipken kimilerinin da bu çeşit silahlar geliştirmekte olduğu sır değil.
Örneğin Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) 2021 yılında, İran’ın akabinde bölgede nükleer güç reaktörü kuran ikinci ülke oldu. Şu anda da dördüncü reaktörünü inşa ediyor. Mısır da Rusya’nın yardımıyla dört üniteli bir reaktör inşasına başladı bile. Ürdün’de de gibisi gelişmeler var.
Yani neredeyse nükleer silah edinme niyetini tgaşımayan tek bir ülke yok bölgede. Bu ya herkeste olduğu için mümkün bir çatışmanın önünü kesen ya da topyekun insan kıyımına yol açan bir durum yaratabilir. Bölgenin en saldırgan ülkesi İsrail’in de nükleer silaha sahip olup olmadığı bu çerçevede merak konusu doğal ki.
İSRAİL’İN NÜKLEER SİLAHI VAR MI?
Resmi olarak kabul etmese de İsrail 1979’da Güney Afrika ile işbirliği yaprak bir atmosferik nükleer test gerçekleştirmişti. “Vela Olayı” olarak bilinen bir testtir bu. İsrail’in yaklaşık 200 nükleer silah için kâfi materyale sahip olduğu da biliniyor. Önemli güvenlik dertlerinden dolayı nükleer silaha sahip olmaya çalışan İsrail’in Nükleer Silahların Yayılmasını Tedbire Mutabakatını (NPT) hiçbir vakit imzalamadığı da bir gerçektir.
Suudi Arabistan’ın da bu istikamette gayretleri var. Veliaht Prens Muhammet bin Selman’ın (MbS) ülkeyi petrole bağımlılıktan kurtarmak için ortaya attığı 2030 Vizyonu’nun kıymetli bir tarafını da nükleer güç geliştirmek oluşturuyor. Suudi Arabistan’ın amacı kendi kaynaklarını kullanarak nükleer yakıt kullanımında düşük seviyede zenginleştirilmiş uranyumu yurt içinde üretmek de var. Alışılmış bu durum bölgede tasalara yol açıyor, fakat MbS İran nükleer silah geliştirirse, kendilerinin de birebirini yapacağını duyurmuştu tekraren.
NÜKLEERSİZ BÖLGE OLUŞTURMA ÇABALARI
Bölgede rakiplerin birbirini geçme yarışına dönüşen nükleer SİLAH edinme eforu elbette geleceği tehlikeye atıyor. Bu nedenle Orta Doğu’da Nükleer Silahlardan Arındırılmış Bölge (MENWFZ) kurulması önerisi gündeme gelmişti geçmiş yıllarda. Birleşmiş Milletler’in de bu bölgenin kurulması davetinde bulunduğu 1995 tarihli bir de kararı vardır. Bu türlü bir bölgenin kurulmasına yönelik adımlar 1960’larda başlamış, 1974’te Mısır ile İran’ın ortak deklarasyonuyla tamamlanan Genel Heyet kararı (1990’da tüm kitle imha silahlarını kapsayacak formda genişletilmiştir) ile sonuçlanmıştır. 1995 NPT Gözden Geçirme Konferansı’nın akabinde Milletlerarası Atom Gücü Ajansı (IAEA) bu süreci ilerletmenin yollarını kıymetlendirmek üzere uzmanlarla, akademisyenlerin katıldığı bir dizi toplantı düzenlemişti.
Konuya ait önemli bir ilerleme sağlanamadı bugüne kadar ne yazık ki. Hatta bu yüzden, 2013 yılında Hayfa’da, protesto emeliyle ortalarında eski İsrailli milletvekillerinin de bulunduğu bir küme Kitle İmha Silahsız Bir Ortadoğu İçin Memleketler arası Konferans düzenlemişti. Zati sıkıntılı bir bölge olan Orta Doğu’da bir de nükleer silah olgusuyla karşılaşılmasının yarattığı telaş bölgedeki aktivistleri de harekete geçirdi. 2017’de aktivistler ile silah uzmanları Orta Doğu’da bir kitle imha silahları bölgesi (KİSB) oluşturmak için Orta Doğu Antlaşma Örgütü’nü (METO) kurdu.
METO, kuruluşundan bu yana Ortadoğulu diplomatlar, güvenlik uzmanları, eski diplomatlar ortasında bir dizi yuvarlak masa konferansıyla, müzakereler düzenleyerek bu türlü bir bölgenin kurulmasına yönelik bir taslak antlaşma metni üzerinde müzakerelerde bulunmuştur. METO sürecinin kolaylaştırdığı taslak mutabakat metni, bölgenin tartışılması için yıllık bir konferans başlatılması teklifiyle birlikte 22 Aralık 2018 tarihinde Mısır tarafından Birleşmiş Milletler Genel Şurası’na sunuldu.
BM Genel Heyeti, Orta Doğu WMDFZ’nin kurulmasına ait yıllık bir toplantı düzenlenmesine karar verdi. Birinci yıllık konferans 18 Kasım-22 Kasım 2019 tarihleri ortasında New York’taki BM Genel Merkezinde, Ürdün’den BM Daimi Temsilcisi başkanlığında gerçekleştirildi. Konferansa Arap Ligi’nin 22 üyesi ile İran’ın yanı sıra nükleer silah sahibi dört devlet Çin, Fransa, Rusya, İngiltere’nin yanı sıra bölgedeki neredeyse tüm devletler katıldı.
Konferansa katılmayan tek bölge ülkesi İsrail’di.
Huzurun, istikrarın bir türlü gelmediği Orta Doğu ‘da nükleer silahlanma yarışı tam süratli sürüyor. Bölgenin geleceği bugünkünden pek de farklı olmayacak üzere görünüyor.
