Bu, nihilizmle ilişkilendirilen ve Batı Avrupa kültürünü eleştiren bir düşünürdür. O halde 1960’lardaki karşı-kültür hareketleri sırasında tekrar tanınan hale gelmesi sürpriz değildir.Ancak onun fikirlerinin hayatınızın pek çok farklı alanına nasıl uygulanabileceği şaşırtan olabilir.
İşte Nietzsche’den hayata bakış açınızı pekala sorgulayabilecek on içgörü.
Nietzsche kimdi?
Bu filozof yıllar boyunca pek çok farklı küme tarafından karalandı, bu yüzden olayları daha yanlışsız bir perspektife oturtmak için şahsî geçmişi hakkında biraz bilgi vermek yararlı olacaktır.
1844’te Prusya’da doğan Freidrich Nietzsche , yazmayı, şiiri ve müzik bestelemeyi hobi olarak üstlenen parlak bir öğrenciydi. Ayrıyeten klasik lisanlar okudu ve onlar aracılığıyla ideolojiyle ilgilenmeye başladı.
Profesör oldu ve klasik bilimler dersleri verirken birebir vakitte felsefi fikirlerini de yazmaya başladı. Daha sonra bağımsız bir filozof oldu ve 1889’da zihinsel bir çöküntü yaşayana kadar faal olarak yayın yaptı.
Nietzsche 1900’de öldü ve kız kardeşi, onun yarım kalmış yapıtları ve yazılarını miras aldı.
Bir Alman çok milliyetçisi olarak, onun çalışmalarını kendi siyasetine uyacak biçimde düzenledi, böylelikle onu antisemitizm ve milliyetçilikle, akabinde faşizm ve Nazizm ile ilişkilendirdi. Lakin hayatı boyunca yayımladığı yapıtlarında bu fikirlere açıkça karşı çıkmıştır.
Kendisi en çok Avrupa geleneğine ve Hristiyan temellerine yönelik tenkitleriyle ünlüdür.
Aşağıdaki alıntılar onun geniş bir bahis ve fikir yelpazesine ait derin kanılarını ortaya koyuyor.
1) “Beni öldürmeyen şey beni güçlendirir.”
İşte Nietzsche’den geldiğini hiç bilmeseniz bile kesinlikle duyacağınız bir alıntı.
Bu alıntı artık o kadar yaygın olarak kullanılıyor ki, başlangıçtaki manası biraz karışmış durumda.
O, biz insanların acı çekmek için nedenler aramamız gerektiğini ya da acı çekmekten keyif almamız gerektiğini asla kastetmemişti.
Bunun yerine onun bakış açısı, acıyı öğrenme ve gelişme fırsatına dönüştürebilen herkesin kendisi için güzel şeyler yaptığı istikametindeydi.
2) “En hoş görüntü bile, içinde üç ay yaşadıktan sonra artık aşkımızın garantisi olmaktan çıkar ve uzak bir kıyı açgözlülüğümüzü çeker: Sahip olmak çoklukla sahip olunanların isteğini azaltır.”
Bu, Nietzsche’nin ‘tanıdıklık aşağılamayı doğurur’ sözünün ‘diğer tarafta çimenler her vakit daha yeşildir’ ile karıştırılmış versiyonudur.
Burada bize çok âlâ bildiğimiz bir şeyi hatırlatıyor: İstemek birçok vakit sahip olmaktan çok davranışlarımızı tesirler.
Nietzsche, Lou Andreas-Salomé ismindeki birebir bayana üç farklı durumda evlenme teklif etmesine karşın hiç evlenmedi. Ondan neden vazgeçmediği sorulduğunda karşılıksız aşkının hayatının en kıymetli modüllerinden biri olduğunu söyledi.
İstemenin ve hasretin bizim için, amaçlarımıza ulaşırken davranışlarımızı etkileyen ve bir şeyleri elde etmek motivasyonumuzu sonlandıran inanılmaz motive edici faktörler olduğunu hissetti.
3) “Günün üçte ikisini kendine ayıramayan kişi, ister devlet adamı, ister iş adamı, ister memur, ister alim olsun, köledir.”
Nietzsche’nin köleler ve efendiler hakkında söyleyeceği çok şey vardı.
Aristokrasi ile efendiler ve köleler olarak isimlendirdiği kitleler, kümeler ortasında büyük bir uçurumun olduğu bir devirde büyüdü.
Ve gerçek kölelikten bahsetmese de birden fazla insanın köle zihniyeti ve ahlakını takip ederek kendilerini köleleştirdiğini hissetti.
4) “Kendine itaat edemeyene emredilecektir.”
Nietzsche’nin efendi ve köle zihniyeti fikirleri bu alıntıda da devam ediyor.
Ama bu sefer iç ve dış baskılardan bahsediyor.
Son alıntıda da gördüğümüz üzere, “modern fiyatlı kölelik” diyebileceğimiz şeyin hatasını büyük oranda kurbanların omuzlarına yüklüyor.
Burada aslında diğerlerinin sizden yararlanamaması için kendinizi güçlü tutmanız gerektiğini söylüyor.
Güçlü insanların zayıf insanları kullanmasının ve onlardan faydalanmasının doğal olduğunu düşünüyordu.
Yani sömürülmeye karşı tek muhafaza, kendinizi sömürülmez kılmaktır.
Bu, diğerlerinin tesirine direnebilmenize ve kendi kişiliğiniz olmanıza yardımcı olacak zekayı, gücü ve öz disiplini geliştirmeyi içerir.
5) “İnsanlar, ömrü için epey ferdî standartlar seçen şahıslara her vakit öfkelenirler; O adamın kendine gösterdiği harika muameleden ötürü kendilerini sıradan beşerler üzere aşağılanmış hissediyorlar.”
Farklı olduğunuz ve kendi işinizi yaptığınız için çok fazla sürtüşmeyi bekleyin.
Kendinizi diğerlerinin tesirinden uzaklaşıp kendi kurallarınızı koyabilecek halde geliştirebilirseniz, bunu yapamayan öteki beşerler da size kızacaktır.
Sizin neler yapabildiğinizi görünce kendi yetersizliklerini daha derinden hissederler.
Örneğin, birinin keşmekeşten çıkış yolunu bulduğunu gördüğümüzde , sadece etkilenmek ve başarabildiklerini takdir etmek yerine, şayet hâlâ bu yarışta sıkışıp kalmışsak, çoklukla kıskançlık ve kızgınlık hissederiz.
6) “Bize apansız bir husus sorulduğunda aklımıza gelen birinci görüş çoklukla bize ilişkin olmayıp sırf kastımıza, pozisyonumuza yahut ebeveynliğimize uygun olan klâsik görüştür; kendi fikirlerimiz nadiren yüzeye çıkar.
Nietzsche’nin kendimizi köleleştirirken gördüğü yollardan biri, diğerlerinin fikir ve görüşlerine körü körüne bağlılıktır.
Pek çok insan, mevzular hakkında derinlemesine düşünmek ve kendi fikirlerini oluşturmak için vakit ayırmak yerine, haberlerde duyduklarını yahut oburlarının konuştuklarını basitçe tekrarlıyor.
Ayrıca, gerçekte hissettiklerimize karşıt olsa bile, çoğunluğa uymamız ve akıntıya karşı yüzmememiz konusunda büyük bir baskıyla karşı karşıyayız.
7) “Kendini alçaltan, yücelmek ister.”
Nietzsche bu satırı yazdığında, bunun Avrupa kültürünün Hristiyan temellerine yönelik bir tenkit olmasını amaçlamıştı.
O vakitler kilise “alçakgönüllülerin dünyayı miras alacağını” öğretiyordu ve onun kastettiği de buydu.Ama bu uysallığı sahtekarlık olarak görüyordu.
Dolayısıyla bu alıntı, iki yüzlü insanlara , görünüşte mütevazı olan yeterliliklerini aslında itibar ve hürmet kazanmak için öne çıkaran insanlara karşı bir ihtardır.
8) “Güçlü ve yeterli yapıya sahip bir adam, yutması güç lokmalar olsa bile, etlerini sindirdiği üzere, tecrübelerini de (hareketler ve berbatlıklar dahil) sindirir.”
Bu, tam bir insan olabilmek için sizi olduğunuz kişi yapan tüm tecrübeleri hem anlamanız hem de kabul etmeniz gerektiğine dair bir tanınma sözüdür.
Hatalarınızı unutmak ya da geride bırakmak yerine, onlardan ders almalı ve başarılarınız kadar onların da sizi şekillendirmeye yardımcı olduğunu anlamalısınız.
9) “Bedeninizde en derin ideolojinizden daha fazla bilgelik var.”
Bizi neyin oluşturduğundan bahseden Nietzsche, tabiat mükemmeline örnek olarak insan vücudunu kullanmıştır.
Belirli bir bilimsel geçmişi olmamasına karşın, biyolojik varlıklar olarak ne kadar karmaşık, gelişmiş, verimli ve ilerlemiş olduğumuzu haklı olarak fark etti.
Ayrıca zihinlerimizin ve muhakeme yeteneğimizin çok geride kaldığını ve en akıllılarımızın bile tabiatın dehasıyla karşılaştırıldığında aptal olduğumuzu hissetti.
10) “Hayat kendimizden sıkılmamız için bin kat kısa değil mi?”
Nihilizm ve varoluşsal kriz kavramlarıyla ilişkilendirilen bir filozof için bu alıntı şaşırtan derecede parlak. Ancak dünyanın öğrenilecek ve araştırılacak sonsuz olağanüstülerle dolu olduğu konusunda katiyetle haklı değil mi?
Bu bize Nietzsche’nin yalnızca bir toplumsal yorumcudan daha karmaşık, derin ilgileri olan ve dünyayla gerçek bir teması olan bir kişi olduğunu gösteriyor.
Son niyetler:
Nietzsche’nin on görüşü onun ideolojisine yalnızca kısa bir penceredir.
