Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Lideri Hafize Gaye Erkan, Hürriyet Gazetesi’nden Ahmet Hakan’a konuştu. Türkiye iktisadının bulunduğu noktayı pahalandıran Erkan, kısa ve uzun vadedeki yol haritasını anlattı. İşte o röportaj;

Enflasyondaki düşüşü hangi alanlarda, ne vakit göreceğiz?

İlk geldiğimizde enflasyon konusunda bırakın beklentilerin çıpalanmasını bir dağılım bile yoktu. Beklenti her yerdeydi. Artık enflasyonla kesin bir çaba içindeyiz. O kesin. Bizim grubumuzun en büyük başarılarından biri de bu. Şu an hangi yatırımcı raporuna bakarsanız bakın beklenti makul bir aralıkta. Hepsi yüzde 36 ila yüzde 40 ortasına çıpaladı beklentiyi 2024 sonu için. Bu yıl sonunda yüzde 65’in gerçekleşmesi ile yüzde 36’ya olan inanç daha da artacak.

Tek hane ne vakit?

Şu an atılan adımlarla muhakkak bir siyaset çerçevesinde ilerliyoruz. Bu adımlar sonucunda para siyasetinden en fazla etkilenen araba, beyaz eşya ve mobilya üzere eserlerde bir gerileme görüyoruz. Ve 2024’ün birinci çeyreğinden itibaren bunun daha genele yayılmasını bekliyoruz. Ayrıyeten kiralarda da fiyat artışının yavaşladığını görüyoruz. Lakin kiraların enflasyonun daha gerisinde kalması için vakte muhtaçlığımız var. Tüm bunlar para siyasetinin çalışmaya başladığını gösteriyor. Ulaşım ve yemek üzere hizmet kümelerinde fiyat artışlarının yavaşlamasını 2024 sonunda göreceğiz. Kira ve eğitim üzere kümelerde ise biraz daha yavaş olacak. Enflasyonda tek haneli sayıları 2026’da göreceğiz. 2025 sonu maksadımız ise
yüzde 14.

İSTANBUL’DA KONUT BULAMADIK HARİKULADE DEĞERLİ ANNEMLERE YERLEŞTİK

Peki kira sorunu nasıl çözülecek?

Arz eksikliği ve ucuz finansman olduğu vakit bazen istikrarlar bozulabiliyor. İşte burada bizde de en değerli sorun toplumsal konut arzı. Zira toplumsal konut eksikliğinden ötürü kiralarda artış var. Ayrıyeten kiralarda Türkiye’ye has bir artış kelam konusu. Cumhurbaşkanımız ve Cumhurbaşkanı Yardımcımız da bu bahsin üzerinde çok duruyorlar. Bir insanın 10 konutu olmamalı, 10 insanın bir meskeni olmalı. Mesken ve besin çok kıymetli. Sıhhat konusunu devletimiz çok oldu çözeli. İstanbul, Manhattan’dan değerli olur mu? Biz İstanbul’da konut bulamadık. Harikulade kıymetli. Annemlere yerleştik, onların yanında kalıyoruz.

YABANCI DAHA SONRA DÜŞÜK GETİRİ GÖRECEK

Kredi faizleri ne vakit düşmeye başlar?

Onu konuşmak için biraz erken. Biz mali sıkılaştırma adımlarının sonuna hakikat geldiğimizi belirttik. Önümüzdeki seneye bu vakitler daha ölçülü bir ortamda olacağımızı düşünüyorum. Bunu hem enflasyon hem nakdî sıkılaşma için söylüyorum. O vakit öbür adımlar atacağız diye söylemiyorum lakin. Yabancı yatırımcı da girecekse artık girecek. Daha sonra çok daha düşük bir getiriden gireceği şu an muhakkak. Fakat dezenflasyona ne kadar süratli girersek ve o siyasette başarılı olabilirsek sıkılaştırma siyasetinde ne istikamette hareket edeceğimiz de o ölçüde şekillenecek. Ayrıyeten çok fazla bilinmeyen var. Ocak ayında fiyat artışları ne olacak? Mayıs ayında doğalgaz ne olacak? Bunları da görmemiz gerekiyor.

Kur Muhafazalı Mevduat’tan (KKM) TL mevduata geçiş şu an kâfi mi?

Zaten benim maksadım Türk Lirası’na geçişi gerçekleştirmek. Zira bu en büyük göstergelerden biri. Kıymetlendirme kuruluşlarıyla konuşuyoruz. Geldiğimizde ulusal mevduat oranı yüzde 30’un altındaydı.
Ve bunun üst çekilmesi gerekiyordu. Düzenlemeleri çevirdik. Artık Türk Lirası+KKM bölü toplam mevduat değil, Türk Lirası mevduata bakacağız. Türk Lirası mevduat bölü toplam mevduat bizim maksadımız dedik. Biz çıkarın dediğimiz için bankalar mevduata verilen faizleri arttırdı. Türk Lirası’na geçiş hızlandı. Eylül başından bugüne kadar Türk Lirası mevduat 1.5 trilyon arttı. Tıpkı vakitte KKM 650 milyar TL azaldı. Bunun üstüne döviz hesapları yani DTH dedikleri, 4 milyar dolar küçüldü. Bu büyük bir muvaffakiyet. Birebir vakitte rezervler 98 milyar dolardan bügün141.4 milyar dolara geldi. Rekor üstüne rekor kırıyoruz.

MİLYAR DOLARLIK TEKLİFİN REZERVE OLUMLU TESİRİ OLMAYACAKTI

Milyar dolarlık yatırım teklifleri konusu ne oldu?

Biz makro ihtiyati adımları sadeleştirdikçe, bankaların elini rahatlattıkça getiri eğrisi olması gereken yere geldi. Hasebiyle yatırımcı da tahvillere girmeye başladı. Meclis’te plan bütçe görüşmelerinde bana “Para geliyor mu, daima Körfez’den mi geliyor?” dediler. Ben de “ABD’den de fonlar var” dedim. Sonra “Masamda teklif var” diye yazıldı. Ayrıyeten palavra söylemedim doğruyu söyledim. Zira teklifler var.

Neden bunu açmadık? Artık ABD’li fon gelip hesap açmamızı istedi ve “Dolarları verip kur riskini alıyoruz. 20 milyar dolar bir yıl sizde dursun” dedi. Lakin biz ona hesap açsak Asyalılar bize neden bunu yapmadınız diyecekler. Bir sefer adil bir sistem olması gerekiyor. Çabucak ardımdan yazarlardı. Merkez Bankası lideri işte gitti fonlara hesap açıyor, faiz yediriyor diye. Fakat biz onlardan beklemelerini istedik. Bunu düşünelim dedik. Zira SWAP üzerinden girecekler ve bunun bizim rezervlerimize tesiri yok. Onlar TL’den para kazanacaktı lakin rezervlere tesiri olmayacaktı.

‘1.5 MİLYAR DOLARI GÖRDÜN MÜ?’

Onların devlet tahvillerine girmeleri gerekiyordu. O yüzden biraz bekleyin dedik. Olağanlaştıkça devlet tahvillerine girmelerini istedik. TCMB’nin prestijini zedeleyemeyiz. O yüzden fonlara hesap açamayız. Ve niketim tahvillere girdiler. Son dört haftadır Hazine’nin ihraçlarında yabancı yatırımcıdan, bilhassa de ABD’den çok önemli ve artan bir talep var. Hatta bir tanesi beni aradı. “Bak rezervlerindeki artışı gördün mü? 1.5 milyar doları benden. SWAP’a girmedim devlet tahvillerine girdim. Bir de 1.5 milyar direkt TL aldım doları bozup” dedi. Kıymetli olan bu… TCMB’yi fonların ayağına götürmektense gelsinler tahvil piyasasına herkes üzere adaletli bir formda girsinler dedik.

NE VAKİT NEFES ALACAĞIZ

Daha kemer sıkmamız gerekecek mi?

Vatandaş aslında daha ne kadar kemer sıkacak ki? Sıktık, gereğince de sıkı olduğumuzu düşünüyoruz bu bahiste. Mali sıkılaşmanın sonuna geldiğimizi belirtmiştik. Bu sıkılığın bir lokma, bir süre korunması lazım. O geçiş devrinde de işte bütün paydaşların, toplumun, milletin maliyetini en aza düşürecek formda, ihracatçıya ve yatırımcıya dayanak gerekiyor. Artık hiçbir Merkez Bankası duydunuz mu? Saat 14:00’da PPK kararını açıklıyoruz. 14:01’de çabucak reeskont kredilerinde yüzde 25.93’le sabitledik diyoruz. Yatırım taahhütlü avans kredilerinde 300 milyar liralık kredi limiti açtık diyoruz. Emel emekçiyi, işgücünü korumak. İhracatçı ve yatırımcı üzerinden endüstrici üzerinden işgücünü korumak. O yüzden buluşmalarımın temel nedeni bu. Olağanda niçin, bizim işimiz değil ki. İkincisi dediğim üzere toplumsal yatırım notuyla dar gelirliye de bizim çok fazla bir aracımız yok, halkın kesitlerine inebilmek için TCMB olarak. Endüstriye vesaire dayanak verecek araçlar var. Toplumsal yatırım notunu biz o çerçeve olarak geliştiriyoruz artık toplumsal yardımlaşma olarak. Orada dayanak vermek istiyoruz. Yani bunu daima bir arada herkesin ortak Türkiye’sini ortak tahlil kümesini maksimize edecek halde dezenflasyona en süratli biçimde götürmemiz lazım. Aslında önümüzdeki yıl bu vakitler bunları konuşmuyor olacağız.

‘MÜDAHALE YOK, BU 3 AYAKTA PİYASAYA DÖVİZ SATIYORUZ’

Dolarda yatay bir seyir var. Bir müdahale kelam konusu mu?

Hayır. Dolara bir müdahale yok. Hatta bir müdahale olsa rezerv bu kadar artmaz. Artık biz üç nedenden ötürü piyasadayız. Birinci döviz cinsinden olan KKM. Mesela ABC bankasında Fırat beyin hesabı var. Artık ekseriyetle bunların yüzde 75-80’i yenileniyor. Yüzde 15 üzeri TL’ye geçiyor. Yüzde 5’lik kesim hâlâ anlayamadığım sebeplerden ötürü dövize gidiyor. Zira bu türlü bir faizle dövize geçmesi matematiksel olarak saçma. Burada üç ayda bir yenileme devirleri geliyor. Ve yüzde 5 için TCMB’nin piyasaya döviz sürmesi gerekiyor. Biz de direkt ABC bankasına satış yapıyoruz. Yani bundan ötürü çok küçük satışlar var. Ocakta bunu yeniden yapacağız mesela.

YANLIŞ ANLAŞILIYORUZ

İki, ihracatçısınız 100 dolarlık ihracat yaptınız. Bunun 40 dolarını bana satmak zorundasınız. Mevzuat gereği. Ben de dönüyorum sonraki gün ne yapıyorsunuz? İthalat yapıyorsunuz, devamı için ben sizden alıyorum sonra bir daha satıyorum size sonraki gün. Burada da biz yanlış anlaşılıyoruz müdahale diye. Bir de bunun dışında limitlerden ötürü sığlaşabiliyor piyasa. Orada çok cüzi satış ve alışlarda ufak bir oyuncu kuru oynatabiliyor. Biz de her merkez bankası üzere küçük müdahalelerde bulunuyoruz.

BU STİLİMLE BENİ MARKETTE ASLA TANIYAMAZLAR

Siz bir markete gidip alışveriş yapma fırsatı bulabiliyor musunuz?

Tabi, çok sık gidiyorum. Ancak beni tanıyamazlar. Saçımı topluyorum, at kuyruğu yapıyorum. Eşofmanlarımı da giyiyorum. Kimse tanımıyor. Hem ‘ucuz’ eser satmasıyla bilinen marketleri hem orta halli marketleri hem de sayıları daha az olan özel eserler satan ve ‘pahalı’ olan marketleri geziyorum.

APARTMAN GÖREVLİMİZİ SORGUYA ÇEKİYORUM

Bir Merkez Bankası lideri markette birinci neye bakar?

Ben markette patatesin, kırmızı etin ve sütün fiyatına bakıyorum. Ekmek, süt ve akaryakıtın enflasyonda önemli bir tesiri var. Tıpkı eseri farklı fiyata satan market gördüğüm vakit bunu onlara soruyorum. Sonuçta iki adım ötedesin. Biz olağan dışarıdan alınan yoğurt yemiyoruz, mayalıyoruz. Süt fiyatları bazen markette artmıyor lakin TÜİK istatistiklerinde arttığını görüyorum. Apartman görevlimiz olan Sadık Abi’ye de birçok vakit fiyatları soruyorum. Onu sorguya çekiyorum. Ben ‘indi’ diyorum. O ‘inmedi’ diyor. Daima “Fiyatlar inmedi, istersen git şu soğanın fiyatına bir bak” diyor.

‘ARKADAŞLAR LÜTFEN BANA GRİ YANITLAR VERMEYİN’

Yıllarca ABD’de yaşadıktan sonra buraya dönünce bir nizam kurmak, ahenk sağlamak sıkıntı oldu mu?

Buraya geldiğimde arkadaşlardan bilhassa rica ettim. “Bakın bu kurumda yeniyim. 22 yıldır burada değilim. Sizden bir ricam olacak. Artık vaktimiz az lakin işimiz çok. Size bir soru sorduğum vakit ne olur bana ‘gri’ karşılıklar vermeyin. Beyazsa beyaz, siyahsa siyah” dedim. Şunu da belirteyim. ABD’de çalışırken de Türkiye için danışmanlık yapıyordum. Goldman’da çalışırken burada birkaç organize sanayi bölgesini ziyaret etmişliğim de var. Çok uzak değildim. Türkiye’ye geldiğim birinci vakitler paramız yoktu tabi, her vakit gelemiyorduk anca annemi getirttirirdim. Hele Princeton’dayken, hiç yoktu. Uçak biletleri de gittikçe kıymetlendi, bulunmuyordu. Sonra Allah nasip etti sağ olsun Goldman’da muhakkak bir yerden sonra senede bir ya da iki kere gelip gidiyordum. Hem aileyi ziyaret edebiliyorum hem de ne olup bitiyor görebiliyordum.

‘CUMHURBAŞKANIMIZ İLE TÜM AYRINTILARI KONUŞTUK’

Cumhurbaşkanıyla misyona başladıktan sonra sık görüşüyor musunuz? Nasıl bir süreç işliyor?

Atanma sürecinde genel olarak bütün ayrıntıları konuştuk Cumhurbaşkanımızla. Neyi nasıl gördüğümüzü, neler yapmamız gerektiğini, faiz piyasasına nasıl baktığımızı, sürecin nasıl işleyeceğini uygun gördüğümüzü… Benim burada en büyük maksadım de olayın paydaşlarının bir sürpriz yaşamaması. Cumhurbaşkanımız ile bilgilendirme toplantılarımız da oluyor. Kendisine “Bize üç alan söyleyin, biz şahlandıralım. Sizin stratejik gördüğünüz nasıl savunma sanayiinde önümüzü açtınız, stratejik gördüğünüz alanları söyleyin, destekleyelim..” dedim.

patronlardunyasi.com