Sevmem hiç bu tıp tabirleri fakat sahiden şu “aklı selim” dedikleri galip gelse de Pakistan ile İran ortasındaki gitgide ısınan gerginlik bir an evvel bitse. Yoksa işin sonu önemli manada bir Şii-Sünni çatışmasına evrilebilir rahatlıkla. Zira İran’ın Pakistan topraklarında kendisine karşı savaşan Sünni Ceyş el Adil örgütünün karargahını, Pakistan’ın da kendisine karşı İran topraklarında savaşan Beluc etnik örgütlerinin bulunduğu alanları vurması, hafif çapta bir mezhep savaşından öbür ne olabilir ki?
Pakistan Dışişleri Bakanlığı, son birkaç yıldır İran’ı “Sarmachar” olarak bilinen Pakistan kökenli kümelerin İran’da “yönetimin hükümran olmadığı” alanlarda inançlı sığınaklara sahip olduğu konusunda uyardıklarını açıkladı. Pakistan’ın İran’a düzenlediği füze saldırısına verdiği ismin “Marg Bar Sarmachar” olması dikkat cazibeli. Bu da, topraklarında Pakistan aksisi örgütler bulunduğunu reddeden İran’a bir tıp bildiri alışılmış.
Aslında Pakistan’ın İran’a yönelik askeri aksiyonunun ülke iç siyasetine dönük bir yanı da var. Pakistan halkı, eski Başbakan İmran Han ile partisine yaptığı baskılar yüzünden orduya eskisi kadar sempatik bakmıyor. Pakistan ordusunun İran’a karşı bu misillemeden elde edebileceği halk dayanağını de hesaba katmalı.
DURUM SAKİN FAKAT AŞİKÂR OLMAZ
Pakistan’ın İran’a saldırdıktan sonra yaptığı resmi açıklama son derece itidalliydi. Pakistan halkının İran halkını sevdiği, iki ülkenin kardeş olduğu belirtiliyordu açıklamada. İran da tansiyon sürmesinden yana değil. Fakat gelişmenin daha sonra nasıl bir hal alacağı kestirilemez. Gerçi İran’ın Pakistan’ı daima gaye alması gerçekçi olmaz, zira bütün dikkatini Basra Körfezi ile Batı Asya’ya vermiş durumda.
Gerginliğin tek nedeni iki ülkenin topraklarında birbirlerine karşı savaşan örgütlerin varlığı değil yalnızca. Asıl gerginliğin çok uzun bir geçmişi var. İran’ın, Pakistan’ın “geleneksel düşmanı” Hindistan’la çok düzgün dostluğunun olması sorun bir sefer. Yakın bir vakitte Hindistan Dışişleri Bakanı S. Jaiankar İran’ı ziyaret etmişti. Bu yakın işbirliği Keşmir konusunda (da) Pakistan’la sık sık gerilen Hindistan için epey faydalı. İran’ın Keşmir problemine bakışı siyasi liderliğin haline nazaran farklılıklar arzediyor. Lakin ekseriyetle mevzuya ait tavrından Hindistan’ın bir yakınması yok. İran’ın sıkıntılara “din kardeşliği” çerçevesinden bakmadığının bir öbür örneğidir bu. İran’ın Ermenistan-Azerbaycan savaşında da Ermenistan’a takviye verdiğini anımsanmalı.
Pakistan-İran uyuşmazlığının, İran’ın bölgede rol oynamasını istemeyenleri mutlu ettiği ortada. Bu durum, Pakistan’ı İran aksisi İslam dünyasının başkanı yapar mı diye sorulursa, karşılığım hayır olur. Zira rastgele bir Arap ülkesinin, nükleer bir güç de olsa, Pakistan’ın liderliğine evet demesi kuşkulu. Pakistan’a her türlü takviyesi veren, mali açıdan paraya boğan Suudi Arabistan’ın bunu kabul etmesi düşünülemez bile. Ancak İran zıtlığını kendi lehine kullanacağı biliniyor Riyad’ın.
ÇİN’DEN DAHA UYGUN ARABULUCU OLMAZ
Krizin nitekim bitmesi ya da düşük tonda tutulması gerekiyor. Bir arabulucuya muhtaçlık var doğal ki bunun için. Krizin denetimden çıkmamasını sağlayacak tek güç de Çin’dir katiyen. İki ülkeyle de âlâ ilişkleri olan Çin’in büyük projesi Nesil – Yol teşebbüsünün en kıymetli ayağını, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) oluşturuyor. Bu koridorla birlikte iki ülke ortasında askeri işbirliği arttı. Çin, İran’la da 2021’de İran ın Nesil – Yol projesine iştirakini öngören 25 yıllık iş birliği muahedesini imzaladı. Yani iki ülke de Çin’le hem ekonomik hem de jeopolitik manada işlerine yarayacak uygun bir işbirliği içinde.
Çin’in her iki ülkeye de tekliflerini dinletecek tek güç olduğu ortada. Pekin’in bunu başaracak kapasitesi elbette var.
Bölgede hakim olan sakinlik aldatıcı olmasın. Büyük fırtınaların büyük sessizliklerden sonra geldiği bilinir.
Kış gelmeden evvel hava “kar topluyor” olabilir.
Aman olmasın.
