Dönemin Sovyet askerleri, 20 Ocak 1990’da Azerbaycan’ın başşehri ve başka vilayetlerinde sivil katliamına imza attı.
Kadınlar ve çocuklar, ayırt edilmeden öldürüldü. Bu katliam, tarihe “Kanlı Ocak” ismiyle geçti.
Katliamın acısı, ortadan 34 yıl geçmiş olmasına karşın tüm Azerbaycanlıların hafızasında tazeliğini koruyor.
Bağımsızlığın kazanılmasında dönüm noktası
Azerbaycan’da birebir vakitte bir kahramanlık destanı olarak da hafızalara kazınan Kanlı Ocak olayları, 70 yıl süren eski Sovyet esaretinden sonra bağımsızlığın kazanılmasında dönüm noktası kabul ediliyor.
Kanlı Ocak olayları, eski Sovyetler Birliği’nin çöküşünü hızlandırdı, Azerbaycanlılarda bağımsızlık hissini alevlendirdi. Olayların temelinde Karabağ sorunu bulunuyordu.
Karabağ’ın Ermenistan’la birleştirilmesi kararı
Ermeniler, 1980’li yılların sonlarında Karabağ’ın Azerbaycan’dan koparılması için faaliyetlerini artırdı ve Aralık 1989’da Ermenistan Sovyet Cumhuriyeti Yüksek Kurulu, Karabağ’ın Ermenistan’la birleştirilmesi tarafında karar aldı.
Bakü’de mitingler düzenlendi
Azerbaycanlılar, bu kararı reaksiyonla karşıladı ve Bakü’de yüz binlerce kişinin katıldığı mitingler düzenlendi. Halk, Ermenilerin artan toprak taleplerine ve Sovyet idaresine yansılarını göstermek için Bakü’nün Azadlık Meydanı’na akın etti.
Aralıksız süren mitingler Sovyet idaresini huzursuz etti ve Bakü’ye asker gönderilmesi istikametinde karar alındı. Halk ise kentin giriş yollarını ve Bakü’deki askeri birliklerin önünü kapattı.
26 bin kişilik Sovyet ordusu Bakü’ye girdi
İlk evvel 19 Ocak 1990’da Sovyet istihbaratınca televizyonunun güç sağlayıcısı patlatıldı. Akşam saatlerinde ise 26 bin kişilik Sovyet ordusu zırhlı araçlarla 5 istikametten Bakü’ye girdi.
147 Azerbaycanlı sivil katledildi
Sovyet ordusu, onları engellemeye çalışan silahsız sivillere mermi yağdırarak kente ulaştı. Tanklar ve ağır zırhlı araçlar insanların üzerlerine sürüldü, ambulanslara ve yolcu otobüslerine ateş açıldı. O gece Bakü’de 130 sivil hayatını kaybetti.
Sovyet ordusu, katliamını Neftçala ve Lenkeran üzere öbür vilayetlerde de sürdürdü ve toplam 147 Azerbaycanlı sivil, 20 Ocak katliamının kurbanı oldu. Olaylarda 744 kişi yaralandı, yaklaşık 400 kişi Sovyet ordusunca gözaltına alındı.
Bakü’de Sovyet idaresinin harika hal ilan etmesine ve kentin büsbütün Sovyet ordusu tarafından denetim altına alınmasına karşın halk tekrar sokaklara çıktı ve şehitlerin defni için çalışma başlatıldı.
Şehitlerin naaşları, 31 Mart 1918’de Ermenilerin atakları sonucu hayatını kaybeden Azerbaycanlıların cenazelerinin toprağa verildiği, daha sonra Sovyet devrinde park haline getirilen Dağüstü Park’ta defnedildi.
Cenazelere 1 milyon kişi eşlik etti
Cenazeler, Azadlık Meydanı’nda toplandı ve buradan insanların omzunda, daha sonra Şehitler Hıyabanı ismi verilen şehitliğe getirilerek yan yana defnedildi. Cenazelere yaklaşık 1 milyon kişi eşlik etti.
Kanlı Ocak Katliamı, Azerbaycanlıların eski Sovyet idaresine inancını büsbütün sarstı ve ülkenin bağımsızlığına giden süreç başladı.
Azerbaycanlılar 34 yıldır her 20 Ocak’ta, o günün kurbanlarının simgesi haline gelen karanfillerle şehitliğe akın ediyor, bağımsızlık ateşini yakanlara minnettarlığını gösteriyor.
Tüm halk tek yumruk oldu
20 Ocak Katliamı’nın şahitlerinden 68 yaşındaki Nizami Rızaşuvari, o günlerde yaşadıklarını anlattı.
Rızaşuvari, o periyotta her bir Azerbaycanlı üzere kendisinin de bağımsızlık talebiyle yapılan şovlarda yer aldığını söyledi.
Sovyet Rusya idaresine karşı milyonlarca Azerbaycanlının “özgürlük” diye bağırdığını vurgulayan Rızaşuvari, bağımsızlık için tüm halkın tek yumruk olduğunu belirtti.
Rızaşuvari, bağımsızlık yanlılarının oluşturduğu Azerbaycan Halk Cephesi’nin (AHC) aktivistlerinden olduğunu belirterek AHC’nin birtakım kapalı evraklarının saklanması için kendisine emanet edildiğini kaydetti.
“7 gün azap gördüm”
20 Ocak Katliamı sonrasında Devlet Güvenlik Servisi (KGB) çalışanlarının bu bilgiyi öğrendikten sonra meskenlerine gelerek babasını darbettiğini, kendisini de gözaltına aldığını anlatan Rızaşuvari, şöyle dedi:
KGB’nin nezarethanesinde 7 gün azap gördüm. Dokümanların yerini ve öbür aktivistlerin isimlerini söylememi istediler. En ağır azaplara maruz kaldım. Tüm dişlerimi söktüler.
Kafama aldığım darbeler nedeniyle sol gözüm görme yetisini kaybetti. Bir hafta sonra beni bıraktılar. Konuta döndüğümde babamın aldığı darbeler nedeniyle ömrünü yitirdiğini öğrendim.
“Öf bile demeden canlarını feda etti”
Rızaşuvari, babasının ve öteki çok sayıda insanın vefatından büyük ıstırap duyduğunu lisana getirerek şöyle konuştu:
Öf bile demeden canlarını feda etti. Tıpkı vakitte sevinçliyim. Zira Azerbaycan bugün tam bağımsız bir ülkedir. En büyük dileğimiz hayata geçti.
Haber Kaynağı: Anadolu Ajansı (AA)
