Derin Bir Tarih
Güzel olma dileği tarih kadar eskidir. Japonya’da hoşluk uzun vakittir açık deri tonuyla ilişkilendiriliyor. Nara Devri’nde bayanlar yüzlerini oshiroi ismi verilen beyaz bir pudrayla boyarken, Heian Devri’nde beyaz yüz rengi hoşluğun sembolü olarak ayakta kalmaya devam etti. Açık cilt tonunun hoşluğuna ait atıflar Leydi Murasaki’nin Günlüğü ve Genji’nin Kıssası. Bin yılı aşkın bir mühlet evvel cildi beyazlatmaya yönelik kozmetikler aristokrasi ortasında zati bir statü sembolü haline gelmişti.
Sōshi arai (Kitap yıkayan Ono no Komachi),
Utagawa’nın Yedi Komachi serisi’nden Kunisada II (1857). Bu tahta baskı, sabah abdesti alan fahişeleri tasvir ediyor. Soldaki bayan, yüzünü temizlemek için kullanılan pirinç kepeği kesesini tutuyor.
Günümüzde bile pirinç, kozmetik üretiminde hammadde olarak kullanılmaktadır.
Edo Devri’nde (1603–1868), açık cilt kültürü halk ortasında yaygınlık kazandı. Lakin o devirde aranan görünüm doğaldı. Ukkiri, nemli, doğal renkli cilt için kullanılan bir tabirdir ve Miyako fūzoku kewaidenbaşlıklı hoşluk kılavuzunda yer almıştır. (Başkentteki Kozmetik El Kitabı), 1813’te basıldı ve sonraki yüzyıl boyunca hoşluğun kutsal kitabı olarak kaldı. Çalışma, cildi “güzel beyaz” hale getirmek için yüz temizleme, kurşun oksitin doğal mineral formundan yapılan yüz maskeleri ve sivilce için bitkisel tedaviler dahil olmak üzere çeşitli teknikleri tanıtıyor.
Tomizawa’nın çağdaş kozmetik alanındaki çalışmaları onun klasikleri de incelemesini gerektiriyor.
Pola Hoşluk ve Kültür Araştırma Enstitüsü’nde araştırmacı olan Tomizawa Yōko, doğal renkli beyaza olan ilginin kökenlerini anlatıyor. “Japonların elde etmeye çalıştığı ton süt beyazı değil, cilalı bir taş üzere yarı saydamdır. Edo periyodundan beri bayanlar bunu başarmak için büyük acılar çektiler.” Kayıtlar, bayanların makyaj yapmak için çok fazla vakit harcadığını ve kozmetiklerin cildin doğal hoşluğunu vurgulamaya yönelik olduğunu gösteriyor. Örneğin Miyako fūzoku kewaiden, oshiroi’nin tekrar tekrar nasıl uygulanması gerektiğini açıklar derinin porselen üzere görünmesi için çıkarılıp yanakları havluyla ovulur.
Makyaj yapmak yeterli görgü kuralları ve biçim olarak kabul edildi. Bayanların sabahın erken saatlerinden gece geç saatlere kadar, hatta banyodayken bile makyaj yapmaları bekleniyordu. Makyaj yapmak diğerleri tarafından görülmeyecek özel bir hareketti. Tomizawa’ya nazaran, bugün pek çok bayanın, örneğin trene binerken, toplum içinde makyaj yapmaktan kaçınmasının nedeni muhtemelen budur.
Bir bayan yüzüne sürdüğü beyaz pudranın kimonosunu lekelemesini önlemek için beline kadar soyunuyor. Klasik olarak bayanlar yalnızca yüzlerine değil kulaklarına, ense ve göğüslerine de makyaj yaparlar.
Edo devrinin sonunda tanınan olan bir oshiroi markasıydı. Bu baskı, beyazlatıcıyı bir fırçayla uygulayan bir fahişeyi tasvir ediyor.
Siyah, hoşluğun ve ihtişamın tabirinde kıymetli bir renkti. Japon bayanlarının kendine mahsus siyah saçları ve lekeli dişleriyle ilişkilendirildi. Bayanlar evlendikten sonra dişlerini boyar, çocuk sahibi olduktan sonra kaşlarını tıraş ederlerdi. Bu geleneklerin her ikisi de, tabirde alçakgönüllülüğün bir fazilet ve bir bayanın uygun davranışının bir kesimi olduğu inancını yansıtıyordu. 1870 yılında dişlerin karartılması uygulaması soylular ortasında yasaklandı, lakin Shōwa devrinin (1926-89) başlarına kadar başka sınıflardaki beşerler tarafından da takip edilmeye devam edildi.
Bu açılardan makyaj, alçakgönüllülüğün, kendini geri planda tutmanın ve sağduyunun bir tabiri olarak kullanıldı. Lakin bayanların kabuki gösterisine, çiçek izleme seyahatine yahut öbür bir aktifliğe gitmek için giyindikleri Osaka, Kyoto ve Edo (bugünkü Tokyo) kentlerinde yeni bir trend şekilleniyordu. Periyodun moda öncüleri olan kabuki oyuncularının ve hoş fahişelerin giydiği kıyafetler kopyalanmaya, çiçekli, göz alıcı stiller moda olmaya başladı. Bayanlar allık ve ruj kullanmaya, kulaklarını ve gözlerinin dış köşelerini kırmızıyla vurgulamaya başladılar.
O vakitler makyajda kullanılan tek renkler kırmızı, beyaz ve siyahtı; Tonal üçlü bugüne kadar kabuki oyuncularının makyajında görülebilmektedir. Batı kültürel tesirlerinin güçlendiği Meiji periyodunun sonlarına (1868-1912) kadar Japon bayanları tam bir renk paleti kullanmaya başlamadı.
Devrimci “Ten Rengi” Fikri
Sonraki yıllarda Japonya’da kozmetik dünyasında meydana gelen en büyük değişiklik, daha doğal cilt rengi arayışının artması oldu. Meiji periyodunun ikinci yarısında renkli oshiroi ortaya çıktığında, Japon bayanları kendi cilt tonlarını tamamlayan kozmetiklerin bulunabileceğini fark etti. Showa periyodunda cilde uygulanacak kademeli renkler piyasaya çıktı ve bayanlar kendilerine en yakın renk tonunu seçebildiler. Temel hâlâ oshiroi’ten yapılmıştı.
Yamaguchi Sayoko’nun çarpıcı Asyalı özellikleri onu 1970’lerin ve 1980’lerin en tanınan modellerinden biri yaptı.
İkinci Dünya Savaşı’nın sonundan 1960’lara kadar Batı biçimi makyaj popülerlik kazandı ve göz farı, yağ bazlı fondötenler, takma kirpikler, maskara ve öteki çeşitli eserler Japonya’daki mağazalara ulaştı. Tomizawa, 1960’lardan itibaren renkli televizyonların yaygınlaşmasının da bu eğilimi körüklediğini belirtiyor. Sinemalarda gösterilen sinemaların pembemsi bir tona sahip olması bilhassa pembe makyajın popülaritesini artırdı.
1980’lerde Batı’yı taklit etmekten besbelli bir uzaklaşma görüldü; giderek daha fazla bayan hayatlarının çeşitli alanlarında Japon olarak kendi kimliklerini söz etmeye çalıştı. Kozmetikler bir istisna değildi. Milletlerarası sahneye çıkan Japon model ve oyuncu Yamaguchi Sayoko, simsiyah düz saçları ve badem halindeki gözleriyle bu yeni niyet biçiminin bir simgesi ve memleketindeki genç bayanlara ilham kaynağı oldu.
Japon bayanlarının makyaja yönelik tavırlarındaki dönüşüm, eserlerin kendisinde de kıymetli değişikliklere yol açtı. 1980’lerden bu yana tüketiciler, eserlerin neyden yapıldığı, nasıl çalıştığı ve neden tesirli olduğuyla ilgilenmeye başladı. Zihniyetteki değişim, 1980’lerin sonlarına ilişkin yeterli bilinen bir reklam metniyle özetlenebilir: “Kozmetik bilimin lisanını konuşmaya başlıyor.” Mevcut yaşlanma tersi modanın da emsal biçimde sağlam bilimsel kökleri olduğu kabul ediliyor.
Ancak Tomizawa, Japonların âlâ bakımlı cildin hoşluğun anahtarı olduğuna dair inancının (Heian periyodundan bu yana değişmeden kalan bir inanç) çağdaş trendler ne olursa olsun hoşluğa yönelik tavırların temelinde kalacağını düşünüyor.
“Genç Japonlar, ganguro [“siyah yüz”] ve küçük yüz görünümü de dahil olmak üzere çeşitli trendlere kapılmaya devam ediyor. Lakin bayanlar tekrar de pürüzsüz dokuya sahip bir cilde sahip olmak isterler; cam üzere bir cilt. Son vakitlerde “güzel beyaz”da yaşanan patlama, başlangıç noktamıza, yani Japonların açık deri hayranlığına geri döndüğümüzün bir göstergesi.”
