TÜİK, hissedilen enflasyonun açıklanan enflasyondan 2 kat yüksek olduğunu hesaplıyor. Kurum, halkın resmi istatistiklere, bilhassa enflasyon üzere şahısların hayatını direkt etkilemekte olan datalara güvensizlik duymasını, tüm ülkeler için geçerli olan bir sorun olarak görüyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) açıkladığı enflasyon bilgilerinin vatandaşlarca 2 kat daha yüksek hissedildiğini hesapladı. Yüksek enflasyon süreci önde gelen merkez bankalarının yaptığı üzere (FED, ECB, BOJ vb) Türkiye İstatistik Kurumu’nu da vatandaşların hissettiği enflasyonu düşünmeye yöneltti. TÜİK’in hesaplamalarına nazaran yüzde 64,7 olarak 2023 yılı tüketici enflasyonu vatandaşlarca yüzde 129,4 dolayında hissedilebiliyor. TÜİK’e nazaran TÜFE bilgilerini 2023 yıllı enflasyonunu yüzde 127 olarak açıklayan ve bilgi serilerine erişilemeyen Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) bilgileriyle karşılaştırmak mümkün değil.
Ekonomim’den Maruf Buzcugil’in haberine nazaran, TÜİK ve İTO endeksleri ortasındaki yapısal fark ölçümlerde de yıllardır farklılık yaratıyor, yüksek enflasyon bu farkı daha bariz hale getirmiş bulunuyor.
Kurum, ECB üzere resmen açıklamasa da vatandaşların tüketim alışkanlıkları ve harcama kalıplarını dikkate alarak hissedilen enflasyonun açıklanan enflasyondan 2 kat yüksek olduğunu hesaplamış durumda. TÜİK artık halkın resmi istatistiklere, bilhassa enflasyon üzere bireylerin hayatını direkt etkilemekte olan resmi bilgilere güvensizlik duymasını, tüm ülkeler için geçerli olan bir sorun olarak görüyor. TÜİK’in hissedilen enflasyon hesabındaki temel desteğini ise yıllardır yapılmakta olan Tüketici Eğilim Anketi’ndeki sorulara verilen karşılıklar oluşturuyor.
AVRUPA’DA HİSSEDİLEN ENFLASYON DAHA YÜKSEK
TÜİK’in derlediği bilgilere nazaran AB Euro Bölgesinde 2004 yılından itibaren hesaplanan halkın algıladığı enflasyon, ölçülen enflasyondan her vakit üstte seyrediyor. 2008 global krizinde bu fark daha da açılmış ve bireyler enflasyonu, ölçülen enflasyonun çok üzerinde hissetmiş. Birebir halde COVID-19 salgını nedeniyle 2020 yılının başlangıcından itibaren algılanan ve ölçülen enflasyon ortasındaki fark daha da açılmaya başlamış. ECB bilgileri ülkelere nazaran değişmekle birlikte hissedilen en enflasyonun resmi enflasyondan 5 kat daha yüksek çıkabildiğini gösteriyor.
ALGILANAN İLE RESMİ ENFLASYON ORTASINDAKİ FARKIN NEDENLERİ
Yapılan çalışmalara nazaran algılanan enflasyonun, ölçülen enflasyondan yüksek olmasının çeşitli nedenleri şöyle sıralanıyor:
Tüketicilerin gelir düzeylerinin, harcama kalıplarının ve tüketim alışkanlıklarının şahıstan şahsa farklılık göstermesi, TÜFE oranının tespitinde kullanılan en çok kullanılan mal ve hizmet sepetinin bireylere nazaran değişmesi
TÜFE sepetinde yer alan tüm eserler aylık ve yıllık olarak farklı fi yat hareketleri göstermekle birlikte bireylerin kendilerinin sıklıkla tükettikleri mal ve hizmet fi yatlarına odaklanmaları (Örneğin; sigara içen bireyler sigaraya gelen artırımları; bebeği olan bireyler ise bebek bezi ve bebek maması fi yatlarını yakından takip etmekte ve genel enflasyon algılarını bu eserlerin fi yat artışını dikkate alarak oluşturmaları).
TÜFE oranının tespiti için oluşturulan sepetteki mal ve hizmetlerden kimilerinin fi yatı bir devirden başkasına artarken, kimileri sabit kalıyor. Birtakım mal ve hizmet fi yatları ise mevsimsel ve konjonktürel tesirlerle düşüyor. Bireyler düşen ve sabit kalan fi yatları değil, yalnızca ilgili devirde yüksek artış gösteren sonlu sayıdaki eser fi yatını (ortalama beş ürün) dikkate alarak bir kıymetlendirme yapıyor. Hissettikleri enflasyonu bu doğrultuda oluşturuyorlar (örneğin ekmek üzere temel tüketim hususlarının yanı sıra tüketicilerin kiraları, internet, cep telefonu irtibat fiyatları üzere çok sayıda husus fi yatı her ay artış göstermiyor).
TÜFE endeksi, fi yatların genel düzeyinde vakit içerisinde meydana gelen değişimi ölçüyor; yayınlanan datalar temel olarak aylık yahut yıllık artışları tabir ediyor. Meğer bireylerin mal ve hizmet fi yatlarıyla ilgili beklentileri oluşurken hafızaları ekseriyetle çok daha geriye gidiyor. Vatandaşlar eserlerin çok eski fi yatları ile cari devir fiyatlarını karşılaştırabiliyor.
TÜİK’E NAZARAN ENAG MAYIS SEÇİMLERİNDEN SONRA FONKSİYONUNU TAMAMLADI
TÜİK’in iktisat kamuoyunda ve vatandaşların başlarında soru işaretleri uyandıran ENAG datalarıyla ilgili kapsamlı değerlendirmeler yaptığını gösteriyor. TÜİK’e nazaran seçimden sonra yaşanan süratli kur ve petrol fi yatlarının tesirindeki yüksek enflasyon, TÜİK datalarının güvenilirliğini de gösterdi.
Ağustos ayında aylık bazda TÜİK’in ENAG’ı geçmesi bu kuruluşun seçimden evvel şişirdiği bilgileri daha fazla artırmak istememesinden kaynaklanıyor. Uzmanlar iktisat etraflarının aylık enflasyon varsayımları ile TÜİK tarafından açıklanan kestirimlerin birbirine epey yakın seyrettiğine dikkati çekerek “temel bir istatistiki usul olan “aykırı değer” yaklaşımıyla durum ele alındığında, ENAG sayılarının tüm iddialardan ve açıklanan resmi sayılardan üst istikametli ve kuvvetli bir biçimde ayrıştığı müşahede edilmektedir” değerlendirmesini yapıyorlar. ENAG hangi data serilerini açıklamıyor? TÜİK uzmanlarının ENAG datalarıyla ilgili tahlil ve tenkitleri iktisat idaresine yapılan sunumlara yansımış durumda. Edindiğimiz bilgiye nazaran uzmanlar “ENAG, enflasyon hesabı yayımına başladığı 2020 yılından bu yana, kendi bilgileriyle TÜFE’de kaydedilen artışları sitesinde gösteremiyor” saptamasına sunumlarında yer veriyor.
Ekonomi idaresine yapılan bir sunumda şöyle deniliyor: “ENAG’ın internet sayfasından erişim sağlanan bir sayfalık metodolojik dokümanda, Tüketici Fiyat Endeksi hesaplaması için geçerli olan sistem ve uygulamalara ait bilgiler paylaşılmamaktadır. Örnek olarak, bilgi derleme tekniğinin ne olduğu, eser tarifinin (marka, gramaj, ambalaj vb.) nasıl sabitlendiği, kaç işyerinden kaç fi yat derlendiği üzere bilgilere ulaşılamamaktadır. Yeniden tıpkı metinde “ENAG oluşturduğu sistem ile Türkiye genelinde ulaşılan tüm tüketim datalarını toplamayı emel edinmiştir” formunda bir tabir geçmekle birlikte bunun, bir merkezden faaliyetini sürdüren birkaç kişilik bir grupla nasıl mümkün olabildiği anlaşılamamaktadır. Yalnızca internet üzerinden satış yapan işyeri bilgileri kullanılarak elde edilen sonuçların önemli kapsam eksikliği sorunu içermekte olduğu, hasebiyle Türkiye genelini temsil etmeyeceği açıktır.”
patronlardunyasi.com
