Türkiye’nin savunma endüstrisinde yerli atılımlar her geçen gün artıyor. Havacılık alanında birçok prensip imza atan teşebbüsçüler, yeni muştular vermeye de devam ediyor.
TUSAŞ Motor Sanayi AŞ (TEI) Genel Müdürü Mahmut Faruk Akşit, şirketin sürdürdüğü çeşitli motor projeleri hakkında yeni bilgiler paylaştı.
Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı himayesinde geliştirdikleri TEI-TS1400 turboşaft motorunun GÖKBEY helikopteri ile gerçekleştirdiği birinci uçuşun akabinde, elde ettikleri değerli tecrübelerle ilgili açıklamalarda bulunan Akşit, uçuş sonrasında helikopter üzerinde çeşitli testler gerçekleştirdiklerini belirtti.
“Sırada seri imalat ve sertifikasyon var”
Motorları daha sonra Eskişehir’deki TEI tesislerine getirip çeşitli incelemeler ve testler gerçekleştirdiklerini anlatan Akşit, şöyle konuştu:
Bu süreç devam ediyor. Neye hakikat devam ediyor? Artık sırada seri imalat ve sertifikasyon var. Seri imalat kademesine artık geldik. Hatta ham gereçleri birinci parti için sipariş verdik. Gelir gelmez de imalat faaliyetleri başlayacak. Bu biraz uzun bir süreç. Halkımızın da biraz sabırlı olması lazım. Daima üretilen, seri imalatta olan bir motoru bile dünyada şu anda sipariş verseniz size 2-3 yıla teslimat mühleti veriyorlar. Zira sipariş alındıktan sonra biz ham gereç siparişi geçtiğimizde diyelim ki dövme, birinci evvel gereci üretiliyor, sonra dövmeciye gidiyor, o kalıp yapıyor dövüyor, size geliyor. Bir yılı geçiyor bu süreçler. Kimi kritik kesimlerde 1,5 yıla varabiliyor. Ondan sonra imalat ve montaj süreçleri var. Yani çok süratli olmuyor. Elimizden geldiği kadar süratli yapıp 1 yıl yahut 15-16 ay içinde birinci seri imalat eserleri ortaya çıkarmaya çalışacağız. Sonra kalifikasyon testinden geçecek, sertifikasyon ise daha uzun bir süreç.
İlk sertifikasyon için son viraj
Bu çalışma tamamlanınca Avrupa Havacılık Emniyet Ajansının (EASA) onay sürecinin gerçekleşeceğini lisana getiren Akşit, şunları kaydetti:
Bu süreç iki kademeli. Birinci evvel tertibin onayı. TEI olarak birinci kere Türkiye’de bir havacılık motoru tasarım tertibi; mühendislik grubunu ve yeteneklerini onaylattırıyor: ‘Bu takım sivil yolcu taşıyacak bir motor tasarlayabilir. Bütün her şeyiyle denetim ettik. Her şey uyumlu mu diye.’ Bu süreçte artık sona geldik. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü sağ olsun birinci kez yapmış olmalarına karşın önemli olarak takviye veriyorlar. Beraberce, grup olarak çalışıyoruz. Bu onayı almak için artık çok az mühlet kaldı. Birkaç ay, tahminen daha az.
Hemen peşinden bu sefer bu tertibin tasarlamış olduğu motoru tip sertifikası sürecine sokuyorsunuz. Motorun kendisi testlere girmeye başlıyor. Bu süreçten evvel motoru tekraren test ettik, hatta uçurduk. Hem bizim hem TUSAŞ’ın uçuş güvenliği komitelerinden onay alıp o denli uçtu. Motorun belirli testleri muvaffakiyetle geçmiş olması otomatik olarak sertifika verileceği manasına gelmiyor. Sertifika otoritesi ‘Her şey bürokratik sürece uygun olacak’ diyor. Her şeye teker teker bakıyorlar. Dizayn tertip onayını alır almaz tip sertifikasyon süreci başlayacak. Sertifikasyon denetçisi huzurunda daha evvel yaptığımız testleri bir daha yapacağız. Gayemiz 2025 sonuna bunu yetiştirmek. Bu süreç tamamlandığında artık dünyada sivil rastgele bir helikoptere motoru satabilecek duruma geleceğiz.
TUSAŞ’ın GÖKBEY ile ilgili sertifikasyon ve seri üretim çalışmaları yürüttüğünü söz eden Akşit, TEI-TS1400 hazır olduğunda ithal motorla yapılan tüm testlerin tekrarlanmayacağını, motora bağlı bir kısım testin yenileneceğini belirtti.
Milli uçak motoru da yakında hazır
Orada da halkımıza biraz sabır telkin ediyoruz. Zira çok uzun müddette yapılan işleri çok kısa müddette yapmaya çalışıyoruz lakin birtakım süreçleri ne kadar da olsa kısaltamıyorsunuz fakat sona geldik. Birinci motorumuzun çalıştığını inşallah yakında anons etmeyi Allah nasip eder. Bunu duyurduğumuz vakit da çabucak 1-2 ay sonra rastgele bir araçta uçacak diye beklememek lazım. Bu yeniden bir sürü testlere girecek. Uzun bir maratondayız. 3-5 yılda yaparız dediğimizde teknoloji kazanımını kastediyoruz. 3-5 yıl sürmeden birinci motorumuzu çalıştırıyoruz, TEI-TF6000’de de bu türlü oldu. Birinci motoru çalıştırmamız inşallah 5 yılı bulmayacak. Bu sürecin yeterli bir yerindeyiz TEI-TF6000’de. Birinci motorumuzu çalıştırmaya bayağı yaklaştık.
