15 Aralık’ta yayın hayatına başlayacak olan “Türk Dedektif” dizisi, fragmanı yayınlandıktan sonra filtre tartışmalarıyla gündeme geldi. Dizideki imajlarda kullanılan sarı tonlarının, Türkiye’yi “üçüncü dünya ülkesi” olarak gösterdiği tenkitleri yapıldı.
Yazar Barbara Nadel’ın Müfettiş Çetin İkmen karakterini husus alan polisiye roman serisinden uyarlanan dizi, İstanbul’da geçiyor. Fragmanda, İstanbul’un tarihi ve çağdaş yapıları, sarı tonlarının hakim olduğu bir filtreyle gösteriliyor. Bu filtre, kimi izleyiciler tarafından Türkiye’nin “üçüncü dünya ülkesi” olarak gösterildiği biçiminde yorumlandı.
Sosyal medyadaki tenkitlerde, “Dizi, Türkiye’yi geri kalmış bir ülke olarak gösteriyor”, “Bu filtre, Türkiye’nin potansiyelini yansıtmıyor” üzere yorumlar yapıldı. Kimileri ise, “Filtrenin yalnızca estetik bir tercih olduğunu” savundu.
Filtre tartışması, kısa müddette “Geceyarısı Ekspresi” sinemasına kadar uzandı. 2021 üretimi sinemada de İstanbul, sarı tonların hakim olduğu bir filtreyle gösterilmişti. Bu durum, kimi izleyiciler tarafından “Türk Dedektif” dizisindeki filtre tartışmasını hatırlattı.
Dizi imalcileri, filtre tartışmalarına ait şimdi bir açıklama yapmadı.
Akademisyen Dr. Işıl Acehan toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda kullanılan sarı filtreyi Kings College Üniversitesi Sinema Çalışmaları kısmı öğretim üyesi Dr. Victor Fan’ın tespitiyle eleştirdi:
“Hollywood’da ve dünyanın öteki ülkelerinde ana akım kesimin birçok sinema imalcisi kendilerini muhakkak bir topluluğun sosyo-politik korkularına karşı sorumlu hissetmiyor.
Bir imaj yahut sinema direktörü Afrika, Latin Amerika ve Güney Asya’da geçen sahnelerde sarı filtre kullanarak hedeflediği izleyicinin (yani kendisi üzere olan izleyicinin) bunu yoksulluğun, ‘modernite öncesi dönemin’, kanunsuzluğun hakim olduğu bir toplumla ilişkilendirmesini sağlayacak bir alan yaratmayı amaçlıyor.
Amaçlanan tesir olsun ya da olmasın, bu filtre Rio De Janiero’nun gecekondu mahallelerinde geçen City of God üzere sinemalarda görüldüğü üzere sıklıkla “üçüncü dünya” estetiği çağrıştırıyor. Renk teorisi açısından sarının tam aksisi olan mavi filtre ise fütüristik, canlı ve ilerici toplumları temsil ediyor.”
Dr. Işıl Acehan, King’s College’dan Dr. Victor Fan’ın filtre kullanımıyla ilgili tespitinden sonra “Filtresiz mavi olan İstanbul’a dizide uygulanan ‘Üçüncü Dünya ülkesi-geri kalmış toplum filtresi’ kullanılmasına bir Türk üretim şirketinin müsaade vermesi de hayli ironik. Fragmanda bile Türkiye için yıllardır süregelen steryotiplerin birden fazla görülüyor aslında. Sinemalarda hastalıklı, tehlikeli, ilkel ortam tesiri vermek için kullanılan sarı filtreye eklenmiş olan dumanlar bu etkiyi düzgünce pekiştirmiş. Netflix’in 2020 üretimi Extraction filminde
Bangladeş’te kullanılan sarı filtre Bangladeşlileri çok kızdırmıştı.
Netflix’in yayınladığı kamera gerisi imgesinin mavi olmasına ‘lensteki hardalı silmeyi unutmuşsunuz’ üzere yorumlar yapılmıştı” diyerek dizideki ışık ve filtre kullanımını eleştirdi.
‘GECEYARISI EKSPRESİ’ HATIRLATMASI
Dr. Işıl Acehan paylaşım serisinde bir periyot Türkiye’nin dünyadaki imajına büyük ziyan veren ‘Geceyarısı Ekspresi / Midnight Express’ sinemasını de hatırlattı. Dr. Acehan “En azından bir Türk yapımcının da ortağı olduğu ve dünya çapında bir aktörümüzün oynadığı bir işte daha dikkatli olunmalı diye
düşünüyorum” dedi.
