İyi makus her ülkeden bir ses çıktı Gazze faciasıyla ilgili olarak. En çok destekleyenler bile İsrail’e “artık durması gerektiğini” söyledi en azından. Avrupa’nın neredeyse her kentinde Filistin ile dayanışma şovları, İsrail protestoları yapılıyor daima. Güney Afrika ile Namibya bile dahil oldular sıkıntıya. Yani dünya oldukça hareketli.
Bu kadar hareketli bir ortamda Azerbaycan’ın hiçbir şey olmamış üzere sessiz kalması dikkat cazibeli oluyor olağan ister istemez. Hem meslek gereği hem de ilgilendiğim alan olduğu için dünyadaki gelişmeleri daima izleyen biri olsam da dikkatimden kaçmış olabilir, tahminen de Azerbaycan’ın İsrail’in Gazze’deki kıyımına ses çıkarmadığını sanmış olabilirim. Şayet öyleyse yazımı yok sayabilirsiniz.
Bu ortada Gazze’de olan bitene ses çıkarması mı gerekiyor Azerbaycan’ın? Gerekmiyor tahminen ancak bir devletin tavrı da halsızlık olmamalı. Âlâ makus bir iki tavır alabilir pek ala. Fakat Azerbaycan’da yaprak kımıldamıyor. İsrail’le bağlarının güçlü olmasıdır tahminen de sessizliğinin nedeni. Dünya diplomasisi Azerbaycan’ın İsrail’le sıkı fıkılığının bu ülkeyle alakalarını olağanlaştıran BAE’den de, Sudan’dan da Bahreyn’den de daha uzun ömürlü olduğunu bilir. Bu ülkelerle kıyaslanabilecek bir yakınlık değil yani. Daha fazlası.
Aklıma glenleri aktarayım; Azerbaycan ile Ermenistan ortasındaki son savaşta Türkiye kadar İsrail de askeri takviye sağladı Azerbaycan’a, İsrail medyasına sızdı bu mevzuda haberler. Hal bu türlü olunca Bakü’nün İsrail tersi bir tavır alması güç alışılmış.
Sadece bu değil. Azerbaycan devletine dışarıda çok büyük bir muhalif kesim mevcut. Gün geçtikçe de Avrupa’da İlham Aliyev idaresine karşı kamuoyu yaratmada tesirli oluyorlar. Bu nedenle Bakü’nün İsrail’in dayanağına gereksinimi var Avrupa ile ABD’de. Azerbaycan iç muhalefetinde İslamcılar faal. İslamcılığa karşı olma konusunda Azerbaycan ile İsrail’in anlaştığı da ortada. Bu, güvenlik konusunda kapsamlı bir işbirliği içindeki iki ülkenin karşılıklı istihbarat paylaşımını da beraberinde getiriyor doğal olarak.
İki ülke ortasındaki ekonomik alakalar de Azerbaycan’ın sessiz kalmasının nedenlerinden biri olabilir. İsrail, ham petrol muhtaçlığının yüzde 40’ını Bakü-Ceyhan boru çizgisi aracılığıyla tedarik ediyor. Bunun karşılığında Azerbaycan’a silah satıyor. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin ordudaki silahlarının yüzde 60’ı İsrail fabrikalarından gelme. Ortasında insansız hava araçları, füzeler, radar sistemleri ile mühimmatın da olduğu bu silahlar Azerbaycan’ın Ermenistan ile son savaşında askeri üstünlük sağlamasında değerli rol oynadı.
İran’ın Ermenistan yanlısı tavrından dolayı, Hamas’a takviye vermesi de mümkün değil Azerbaycan‘ın. İran’ın, mezhebi farklılığa karşın takviye verdiği Hamas’ın yanında durmak Bakü için İsrail’i karşısına almak olur ki, bunu yapamaz.
Azerbaycan’ın, çıkarları gereği, İsrail’e büsbütün karşı olmasa bile eleştirel tavır almaması elbette anlaşılabilir bir durum. Bakü‘nün İslam dünyasıyla çok da derin muhabbeti yok. Fakat buna rağmen İsrail’in Gazze kıyımı karşısında sessiz kalışının utanç verci bir tarafı var. Aliyev Ermenistan’la tutuştuğu savaşta mescitlerinin akına uğradığını söyleyerek o pek de muhabbet göstermediği İslam dünyasından dayanak istemişti. Mescidi yıkılan, hastanesi, okulu bombalanan Gazze’yle empati yapabilecek bir ülkedir halbuki. Sessziliğini çirkinleştiren de bu esasen.
Azerbaycan halkı nazik bir halk elbette. 7 Ekim 2023’de gerçekleştirilen Hamas atakları sonucu ölen İsrailli siviller için 9 Ekim’de İsrail’in Bakü Büyükelçiliği’nin önüne çiçeklerle, oyuncaklar bıraktılar. Gerçek yaptılar. Elbette kınanmalıydı o hücum. Nerede ölen varsa anılmalı, öldüren lanetlenmeliydi alışılmış.
Gazze’de binlercesi çocuk 25 bine yakın Filistinli öldü. İsrailli sivilerin katline ait takdir edilesi o inceliği gösteren Azerbaycan halkı, tıpkı Büyükelçiliğin önüne gidip bu sefer de Filistinliler için çiçekler, oyuncaklar bıraksaydı olmaz mıydı?
Bilmez misin ey can Azerbaycan?
Nereye ilişkin olduğu fark etmez, kurban her yerde kurban.
