Faizin yüzde 8,5’tan yüzde 42,5 çıkarılmasına karşın enflasyon dizginlenemedi.
Aylık artışlar sürat kesmeden sürüyor. Avrupa ülkelerinin bir yılda yaşadığı fiyat artışını biz bir ayda yaşıyoruz…
Dün akşam akaryakıta 1 lira 46 kuruş artırım geldi; duydunuz mu?
Yüksek enflasyon her türlü toplumsal ahlaksızlığı beraberinde getirir. Her türlü hileyi hurdayı, üçkağıdı, rüşveti, yolsuzluğu yaygınlaştırır…
Meşru hale getirir!…
En makus durum enflasyonun düşmeye direnç göstermesi; katılaşmasıdır… Belini bir türlü kıramazsın. Ekonomistler bu duruma enflasyon ataleti diyor.
Hele o enflasyon yanlış hükümetten (bizde tek kişi) kaynaklanıyorsa değiştirmeden baş edemezsin!…
Enflasyon deyip geçmeyin çeşit çeşit enflasyon var…
TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon var… Bilim insanlarının kendi ölçümleriyle açıkladığı enflasyon var. İstanbul Ticaret Odası’nın İstanbul için açıkladığı enflasyon var…
Bunun dışında daha üç farklı enflasyon daha var…
En yaygını, şu günlerde en çok dillendirilen hissedilen enflasyon. TÜİK ‘enflasyon yüzde 60’lar civarında’ diyor ancak markete giriyorsun diğer, akaryakıt istasyonuna giriyorsun öteki, kasaba giriyorsun öteki, pazara çıkıyorsun öteki, zeytinyağı alıyorsun öbür, peynir alıyorsun başka…
Yani resmi enflasyonla şahısların hissettiği enflasyon ortasında dağlar var… Taban fiyatlı, emeklilerin birçok uç kuruşla geçiniyor. Onlar için değerli olan besin enflasyonu. O da yüzde yüzün üzerinde… Çocuğu olan servis fiyatı veriyorsa onun hissettiği enflasyon TÜİK’i katlar. Hele bir de çocuğu özel okuldaysa onun hissettiği enflasyon yüzde 200’leri bulmuştur.
Ha bir de kiracıysa… Bakmayın hükümetin kira artışı yüzde 25 geçmeyecek diye propaganda yapmasına. Kiralar üçe katlandı. Dörde katlandı…
Yazının başında yüksek enflasyon her türlü hileyi, hurdayı, üçkağıdı yaygınlaştırır, vakit içinde legal hale getirir dedim ya bunun bilimsel açıklaması varmış…
Mahfi Eğilmez’in makalesinden öğrendim…
Enflasyonun ne olduğunu aslında biliyoruz…
Hissedilen enflasyonu da Tayyip Beyefendi sayesinde öğrendik… (1990’lı yıllarda da enflasyon vardı ancak resmi sayıyla çarşı pazar ortasında bu kadar büyük fark olmazdı. Hatta hiç olmazdı)
Gelelim enflasyonun öteki türlerine…
Biri; skimpflasyon…
Diğeri; shrinkflasyon…
Bu da ne demek demeyin… Her gün yaşıyoruz, her gün karşılaşıyoruz lakin iktisat literatüründeki ismini bilmiyorduk…
Ben de yeni öğrendim…
Skimpflasyon şu: Eserin fiyatı tıpkı kalıyor lakin içeri değişiyor. Kalitesi düşürülüyor. Örneğin kaşar peynir alıyorsunuz içine patates ezmesi katılmış. Tereyağı alıyorsunuz margarin ile harmanlanmış… Siz aslında birebir parayı vererek tereyağı aldığınızı zannediyorsunuz ancak almıyorsunuz!…
Bunun ismi skimpflasyonmuş…
En çok hile de dönerde yapılıyormuş. Et dönere soya katıyorlarmış, tavuk dönere hayvanın artık kesimleri ek ediliyormuş…
Gelelim Shrinkflasyona…
O da şu: Malın fiyatı birebir kalıyor ancak boyutu yükü, gramajı, hacmi küçültülüyor. En çok şahit olduğumuz durum da bu… Mesela marketten poşet içinde bir kilo diye pirinç alıyorsun ardını çevir minnacık harflerle 900 gram yazıyor.
O ne hoş fiyat artmadı diye seviniyorsun fakat aldığın eser azalıyor…
Üretici tüketiciyi aldatıyor…
Yüksek enflasyon toplumsal ahlaksızlığı teşvik eder demem bundan…
Bizim durumumuz daha da felaket…
Neden mi?
Hem yüksek enflasyon var…
Hem resmi enflasyonun iki katı olan hissedilen enflasyon var…
Hem skimpflasyon var…
Hem shrinkflasyon var…
Var oğlu var…
Özetle deniliyor ki; fiyat artırmamak için eserin içeriğinin değiştirilmesi ve kalitesinin düşürülmesi skimpflasyondur. Fiyatı sabit tutmak için hacmin, gramajın yahut boyutun küçültülmesi de shrinkflasyondur…
Peki hepsi bir adada olursa bunun ismi ne oluyor?
Yani ürünün…
Hem içeri değiştirilip kalitesi düşürülürse…
Hem boyutu, yükü, hacmi azaltılırsa…
Hem de fiyatı artırılırsa…
Yani üçü birada yapılırsa bunun ismi ne olur?
Sosyoloji biliminde ismi toplumun ahlaken çürümesidir…
Ekonomi lisanında ismi nedir?