İşte Uğur Cebeci’nin yazısı:
Dünya iki uçak kazasında yaşanan iki dayanılmaz tahliyeye şahitlik etti. İki kıymetli kazada da can kaybı olmadı. Yolcuların hayatta kalmasını uçaktaki gruplar sağladı. Pilotların başarılı idareleri ve kabin gruplarının paniksiz organize olmaları, yolcuların talimatlara tam ahengi hayata tutunmalarını sağladı. İki olayda da bilhassa kabin takımlarının çok önemli eğitim aldıkları, yaşları ile deneyimlerinin değeri ortaya çıktı. Elbette sözün tam manasıyla kelam dinleyen, kurallara uyan, birbirlerini itip kakmayan ‘çantamı alacağım’ diye tutturmayan yolcular tahliyeyi kolaylaştırdı.
Dünya havacılık tarihinde birçok uçak kazasında başarılı tahliyeler yaşandı. Ancak birçoklarında can kayıpları da oldu. Bu tahliyeler özel olarak incelenmeli. Zira neredeyse kusursuz iki tahliye de havacılık tarihine geçti. Bunun nedenleri var.
ÖNE çıkan iki ana neden var. Birincisi uygun eğitimli kabin grupları, ikincisi de bütün talimatlara uyan paniksiz yolcular. Elbette pilotların kabini vaktinde uyarıp yönlendirmesi de tahliyelerde bir bütün halinde çalışmanın başarısıydı.
KABİN gruplarının eğitimleri incelendiğinde ders niteliğinde yönlendirmeler dikkat çekiyor. Hükmeden yönlendirmedeki kararlılıkları, kabinde koridorlara uygun biçimde dağılmaları, yüksek sesle bağırmalarına karşın ses tonlarında panik olmaması, sık sık can yeleklerinin kapıdan çıkışta patlatılmasını istemeleri, hiçbir biçimde yolcunun başüstü dolaplarını açarak çantalarını almalarına müsaade vermemeleri, kabin memurlarının birbirleri ile gözleriyle işaretleşerek sakin kalmaya çalışmaları sistemi gerçek yönetmelerini sağladı.
Özellikle Tokyo-Haneda Havalimanı’ndaki olayda yangın çıkan JAL 516 uçağında, vaktinde alev uzamasının düşük olduğu taraftaki kapıların açılıp slide’ların patlatılması, değerli bir rol oynadı. Kayan yolcuların yerdeki takımlarca süratle uçaktan uzaklaştırılması ve 10’ar kişilik kümeler halinde el ele tutuşarak onları terminale götürecek otobüsleri beklemeleri inanılmaz bir tertibin modülü oldu.
NEHRE İNİŞTEKİ TAHLİYE ÖYKÜSÜ
TARİH 15 Ocak 2009. US Airways Airbus A320, 1549 sefer sayılı New York LaGuardia-Charlotte uçuşu. Kalkıştan 6 dakika sonra uçağın iki motoruna da Kanada kazları çarptı. En kalın kemikli bu kuşların çarpması sonucu motorlar durdu. Kaptan Chesley “Sully” Sullenberger, bir havalimanına ulaşmaya çalışırken ağır nüfuslu gökdelenlerin yüklü olduğu bir bölgede kaza yapma riskini almak yerine, içinde 155 kişi bulunan uçağı Hudson ırmağına hakikat kaydırmak üzere anlık bir karar verdi. Çocukluğunda Planör dersleri aldığı için motorsuz bir hava taşıtına hakim olma yeteneği yüksek olan Kaptan, Hudson Nehri’ne kusursuz bir iniş yaptı. Mecburî inişte uçak suya çarptığında, kuyruk kısmına yakın bir yerde gövdede bir yırtılma meydana geldi ve içeri su fışkırdı. Sinemalara mevzu olan Kaptan Sully suya çarpmadan evvel kabin takımları aracılığı ile herkesi çarpma konumuna getirtmişti. Ne yazık ki Airbus uçağında bulunan ve suya inişte işleri kolaylaştıran Ditching düğmesine basılacak vakit olmamıştı. Hepsi de 50 yaşın üstünde üç kabin memuru çarpmanın akabinde çabucak koridora dağıldılar ve süratli tahliyeyi başlattılar. Acil çıkış kapıları açıldı. Slide’lar patlatıldı. Uçağın gerisi suya girdiği için oradaki kapılarda bulunan lide’lar bir işe yaramadı.
Tecrübeli ve düzgün eğitim almış kabin memurları yolcuların büyük kısmını iki tarafta kanat üzerine çıkardılar. Başkaları sal haline gelebilen slide’lara alındı. Bağırış çağırış olmadı. Can yelekleri çıkış yerlerinde yani kapı önlerinde patlatıldığı için herkes zorlanmadan dışarı çıkabildi. Üç kabin memuru eksiksiz bir tahliye yaptı. En son uçaktan Kaptan Sully ve yardımcı pilot çıktı. Gelen yardım grupları yolcuları teknelere aldı. Kıyıda ambulanslar hazırdı.
Hava buz üzereydi. Su çok soğuktu. Lakin kimsenin burnu kanamadı. Tarihi bir tahliye yapıldı.
NTSB (National Transportation Safety Board-Amerika Ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulu) Lideri Deborah Hersman uçuş mürettebatının süratli düşünmesi ve grup çalışması, suya inişte hayatta kalmayı sağlayacak uçak içi ekipmanlar ve süratli kurtarma çalışmaları da dahil olmak üzere kazada her şeyin yanlışsız gittiğini söyledi Ayrıyeten kaptanın suya inme kararının herkesin hayatta kalmasını sağladığını vurguladı.
SONUÇ: O BİR KAHRAMAN
Pilot ve kabin takımlarının başarısı değerli faktör. Amerikan Hava Kuvvetlerinde F-4 pilotu olarak misyon yaptıktan sonra emekli olan ve 1980 yılından itibaren sivil havacılıkta misyon yapan kaptan pilot Chesly B. Sullenberger, Amerika’da kahraman ilan edildi. Kendisine senatörlük teklifi bile yapıldı. İkinci pilotun, çarpmadan biraz evvel kaz sürüsünü fark ederek, “Ne harika bir V uçuşu değil mi?” dediği öğrenildi. Kaptan’ın 19 bin 663, ikinci pilotun 15 bin 643 saatlik uçuş deneyimi vardı. Toplam uçuş tecrübeleri 92 yıl olan üç kişilik kabin takımı ise soğukkanlılıkla yolcuların can yeleği giymesine yardımcı oldu, uçak suya ininceye kadar BRACE Pozisyonu’nda (baş kollar ortasına alınıp dizlerinin üstüne eğilme) kalmalarını sağladı ve kapılar açılınca yolcuların panikle birbirlerini ezmeden tahliyelerine yardım etti. Kabin memurlarının yaşlarına bakıldığında, deneyimlilerin erken emekli edilmelerinin ne de büyük yanılgı olduğu ortaya çıktı.
İKİNCİ OLAĞANÜSTÜ TAHLİYE-JAL 156
Hepimizin hâlâ gözünün önünde. Alev alev yanan Japon Hava Yolları’nın Airbus A350-900 uçağı. 2 Ocak 2024’de Tokyo’daki Haneda Havalimanı’nda piste çıkan kıyı güvenliğe ilişkin Dash 8 uçağı ile bu sırada planlı-izinli mutabakat sağlanmış iniş yapan Japon Hava Yolları’nın A350 yolcu uçağı ile çarpıştı. JAL-516 sefer sayılı uçakta 379 kişi vardı. Çarpışmasının akabinde uçak ateş topu haline geldi. Lakin yolcuların patlamadan evvel inançlı bir biçimde tahliye edilmesi mucizeden öteki bir şey değildi. Bunu mümkün kılanlar, böylesine paniğe yol açan bir durumda, kaptanın onların talimatlarına uyan 12 mürettebat ve Japon disiplini ile büyümüş yolculardı.
İki uçağın tıpkı anda piste nasıl çıktığını öğrenmek biraz vakit alacak. Fakat büyük bir kusur olduğu da ortada. Biz artık kabin takımlarının bu tahliyeyi nasıl başardıklarına bakalım.
Geçmişe gidelim… 12 Ağustos 1987’de Japon Hava Yoları’nın Tokyo-Osaka seferi sırasında 747 Jumbo uçağı Osutaka dağına çarptı. JAL 123 seferinde 520 yolcu hayatını kaybetti. Bu kazadan sonra kokpit ve kabin eğitimi çok önemli bir bicimde ağırlaştırıldı. Paniksiz sistem idaresi öne çıktı. Ayrıyeten kabin memurlarının hükmedici talimatları verirken bile bağırmadan bunu yapmaları sağlandı.
JAPON EĞİTİMİNDEKİ ANA BAŞLIKLAR
– Sakin kalın-yolcuların eşya almalarını kesinlikle engelleyin.
– Uçakta bu türlü bir durumda kim nerede duracak evvelce bilin. Her uçuştan evvel bu senaryoyu tekrarlayın.
– Süratli emniyetli tahliye testlerini her üç ayda bir yapın ve süreyi rekora taşıyın.
– Standart emniyet kuralları ile hem yazılı hem kelamlı imtihanları iki ayda bir, online da olsa tekrarlatın.
– Kokpit ve kabin gruplarının sıhhat denetimleri hem hastanelerde hem de şirkette yapılmalı ve birbiri ile örtüşmeleri sağlanmalı. Deneyimli kabin memurlarının baş-orta ve uçağın en art tarafında istikrarın sağlamaya mutlak itina gösterilmeli. Grupların uçuşta denetimini yapacak şirket yetkililerini kimsenin tanımamasına ihtimam gösterilmeli.
– Alkol ve uyuşturucu testleri sık aralıklarla ve bilinmeyen vakitlerde tekrarlanmalı.
ALEVLER UÇAĞI SÜRATLE SARIYOR
Uçak alev aldığında, alevin az olduğu taraftan tahliye için anlık kararla acil çıkış kapıları açıldı. Kokpit sanki kuyruk kamerasını açıp yangını izleyerek mi karar verdi, bilmiyoruz. Yolcular sırayla koridorlara çıkıp süratle kapılara koştular. Kimse kimseyi itip kalkmadı. Kabin memurları tahliyeyi hızlandırılırken bile yolculara temas etmeden elleri ile işaret ederek yönlendirme yaptılar. Acil çıkış kapıları önünde kesinlikle bir kabin memuru durdu. Yaşlı ya da çocuklu olanlara temasla yardımcı olundu. Bütün grup bir orkestranın ahengi içinde çalıştı.
Uçaktan inenler yerdekilerin paniksiz yönlendirmeleriyle süratle uçaktan uzaklaştırıldılar. Sonra 10’ar kişilik kümeler el ele tutuşarak kendilerini terminale götürecek otobüslere bindi. Hey şey saniyeler içinde ya da daha yanlışsız tabirle 5-10 dakikada gerçekleşti. Ve akabinde uçak patladı. Enkaza döndü.
Sonuç… Kabin gruplarının üstün ve sık tekrarlanan eğitimi ile Japon yolcunun disiplinli ve saygılı-kurallara uyan yaşama bicimi bu fevkalâde tahliyenin gerçekleşmesini sağladı. Elbette kaptan ve 2. pilotun itidalli uçak hakimiyetleri tahliyenin yolun başında kusursuz yapılmasını sağladı.
BİZDE BU İŞ ÇOK ZOR
Elbette cümleye bu türlü başlıyorum. Allah göstermesin gibisi bir olay bizde yaşansa iki kıymetli sorun ortaya çıkardı:
1- Yolcu panikle tahliye için çabuk ederken birbirine ziyan verir. Tahliye uzar risk artardı.
2- Bütün ikazlara karşın başüstü dolaplarından çantalar alınmaya çalışılırdı. Evvel can da olsa, mal için de vakit harcanırdı. Bu durum tahliyeyi önemli tehdit ederdi.
3- Kabin takımlarının güzel eğitim almalarına karşın şirketlerimizin süratli büyümesi uçaklarda çaylakların sayısının artırıyor. Yani yeni başlamış ya da 10-20 saat uçmuş kabin memurları tahliyenin suratını düşürebilirler.
4- THY ve Pegasus üzere şirketlerin deneyimli kabin memurlarının emeklilikleri için süratli ve erken davranmalarının mantığı yok. Bence emeklilik yaşı yükseltilmeli. Deneyimlilerden yararlanılma. Ayrıyeten eğitimde uzmanlaşmış purser’ların çeşitli mazeretlerle sistem dışında kalmamaları için çok ihtimam gösterilmeli. Durup dururken eğitmenlere kırılmamalı, bu mevzuda azamî koruyuculuk ve itina gösterilmeli.
5- Pilotlara gelince süratli büyüme ile birçok pilot süratle büyük gövdelere geçiyor. Gerçi, seferler planlanırken yeni mesul kaptan pilotlar ile az deneyimliler ortasında bir istikrara itina gösteriliyor ancak tekrar de bazen sıkışıklıklarda gözden kaçmalar oluyor.
patronlardunyasi.com
