Yeni yıla bir kala bizi öğüten 2023’e şöyle bir bakalım isterim. Cumhuriyetin 100. Yılı diye büyük heyecanlarla başladığımız sene resmen elimizde infilak etti. Neresine uzansak erozyona uğramış, ahlak zaaflarıyla, şiddetle dolu ülkemde isabet almadan yaşayabilenlerle yola devam ediyoruz.
Bu sayfada önceliğim tiyatro olsa da bu hafta doğaçlama yapayım diyorum. Ülke çok acayip. Yazımı yazıyorum yeniliği bir günden kısa sürüyor. Lakin artık yayına yirmi dört saatten az kaldığından flaş gelişmeler için lütfen manşetlere bakınız.
Aklımızdan, kalbimizden asla çıkartamayacağımız 6 Şubat sarsıntısı ile başımızdaki çatıların altında fiziken ve fikren un ufak olduk. Soğumayan acıyı, öfkeyi ve isyanı anlatmanın yollarını ararken cümleler çok cılız kalıyor. Gerçekliği o kadar sert ve tanım edilemez ki yılı dolmak üzereyken o bölgenin ve insanlarının hala el değmemiş, çözülmeyen yüzlerce sorun var. Barınma, beslenme, sıhhat, güvenlik, eğitim, hijyen üzere temel sıkıntıların hala sürüyor olması travmaların konuşulmasına imkân vermiyor. Hayatta kalıp, zelzele bölgesinden çıkamamış olmak onlar için bitmeyen azap olsa gerek.
Kendimizi inançta hissediyor muyuz?
Sağlık sisteminin altındaki dinamit covid ile birlikte patlamadıysa bu, sistemin kuvvetinden değil sıhhat çalışanlarının vicdanlarından ve sorumluluk hislerinden ötürüydü. Ancak sonra ne oldu? Ailelerimizi ve canımızı hiçe sayarak çalışmaya devam ettiğimiz o günlerde, akşam sekizde bizi meskenlerinde alkışlayan halk işler olağana dönünce tekrar tekme tokat daldılar bize. Öldürdüler. Ve her şey üzere vakit içinde bu da olağanlaştı. Hatta hak ettiğimiz söylendi. İlaç ve gereç ıstırabına ek olarak hekim problemi da böylelikle başladı. Mecburi çalıştırılma zorbalığı da tahlil olamadı. Büyük hizmet binaları ile övünen yüksek makamlar, talep görmeyen tabip takımları ile nasıl hasta iyileştirecekler bakalım derken onun da ithal yollarını buldular. Sonuçta kendi toprağımızda yetişebilen her şeyi ithal eder duruma düşmüşken; eserin kalitelisini ihraç ederken, bu sivri zekayla yetişmiş her türlü insan gücümüzü yollar, yerine ucuzundan, kalitesizinden insanları hizmet dalına sunarlar. Ay çok uzun olmuş bu cümle özeti bu türlü davranmaya devam edersen ektiğini bile biçemezsin.
Kendimizi inançta hissediyor muyuz?
Eğitim sistemine kısa bir bakalım mı? Yalnızca hekim mu döveceğiz diyen halkın suratını alamayarak sınıf basıp öretmen dövmeye evrilen yetenekleri ile kime nerede ne sekeceğini bilemez olduk. Çocuklar aslında okul tuvaletlerinde, bahçelerinde birbirlerini dövüp çoktan eşkıya olmuşken, veliler de kendilerine akran olarak öteki velileri ya da öğretmenleri seçtiler. İş bulamadıkları için öğretmenlik yapan azımsanmayacak sayıdaki eğitimci devlete atansa dayak yiyecek, özel dalda çalışsa iliğine kadar sömürülecek. Al sana kırk katır mı kırk satır mı? Bu sistemin başındaki bakan beyefendi de tam bu ortalar STK’nın tarifini tekrar yazmakla meşgul. Zira ihale vermekten öteki hiç kaygısı kalmamış, 20 yılda beş yüz sefer değişmiş şahane bir eğitim sistemimiz var. Böylelikle çocuklarımız Anadolu lisesi diye başladıkları okullarından imam hatip diplomasıyla mezun olabiliyorlar. Burası Alice Mükemmeller Diyarı olduğu için üniversitelerde de değişik sürprizler bekliyor onları. YÖK de kötü değil yani. Yüksek puanla akıllı çocukların gittiği okulların toplumda uyanma yaratacağı telaşıyla bedelli hocalarını yerleşkeye sokmuyorlar mesela. Öğrenci var lakin hoca yok. Neyse ki üniversite kontenjanı kadar polis ya da jandarma oluyor içeride de devlet garantisinde bilimin getireceği tehlikelerden korunuyor çocuklarımız. Yurt problemlerini unuttum sanmayın, siz de unutmayın.
Kendimizi inançta hissediyor muyuz?
Ekonomiye baksak tabanı hayli delik. Fakirlikte bile değil baya açlıkta eşitleme uğraşları başarılı gidiyor. Şayet gaye buyduysa hayli düzgün bir sene geçirdik. Valla yeterli fakirledik helal. Aç insanın adaletle, özgürlüklerle, sanatla, eğitimle bir işi olmaz. Sadakayı veren düdüğü çalar, oyları toplar. Ki 2023 bize öğretti ki oy da versek olmuyor, uzunluk da versek olmuyor. Muhalefet de yerine çok alıştı, iktidara gelip bu denli meseleyle uğraşmak istemiyor. Kendileri bozdular, evvel orada boğulsunlar sonra bakarız diyorlar. Bakalım bu sene mart kime kapıdan baktıracak? Her gün pazarda, markette uzatılan bir sürü mikrofona herkes uzaylı üzere yanıtlar veriyor. Bizde toplumsal medya sayesinde bu oyları kim veriyor merakımızı gideriyoruz. Zaytung sanıp gülüyoruz ancak epey gerçekler.
Kendimizi inançta hissediyor muyuz?
Barınma bir sorun, barınamama daha büyük bir sorun. Ne yaman çelişki. Yaşadığımız yerler üstümüze çökecek diye korkarken, dışarıda kalmamak için saçma sapan sayılar istenen meskenler yüzünden birbirimize giriyoruz. Bak üstün taktik. Her şeyi boz fakat sorumluluk alma; kiracı ile konut sahibi birbirini yesin, hasta doktora, veli öğretmene, davalı davacıya, taksi sürücüleri hepimize derken… Neyse işte anladınız siz. Meskenim var, yeterli semte bana bir şey olmaz deme oralara da iki gün sonra rezerv alan derler donunla kalıverirsin sokakta.
Kendimizi inançta hissediyor muyuz?
Davalı deyince aklıma hukuk sistemimiz geldi. Bir de gülme geliyor olağan herhalde, saatim huniye çeyrek var. Uygulanmayan yasalar, vicdanları darmaduman eden aflar, var olan maddeleri tanımamamlar… İtirafçılık, aktif pişmanlık, güzel halde olsunlar bunların hepsinin hatalılar faydasına işlemesi de çok tuhaf değil mi? Bayanları öldürmekte beis yok kâfi ki dolapta ütülü bir grup elbisen olsun. Küçük çocuklara taciz, tecavüz konusunda bizim kanımız donsun bunları yakalamaya, ceza vermeye gelince basın yasakları, kapalı duruşmalar yapılsın. İşine gelmeyen telaffuzlara his uçları son derece hassas toplum, mevzu bayanlar, çocuklar olunca hayli nasır tutmuş durumda. Artık ben bunları düşündüm, sonra üşenmedim yazdım diye ağzıma biber süren kurumlar olabilir. Sonuçta malum gazetemizin aylık ceza abonmanlığı var. Lakin sanırım aralık ayı kotası tamamdı, devam edebilirim.
Kendimizi inançta hissediyor muyuz?
Çete içinde çetecikler, örgüt içinde örgütçüklerle aklımıza gelmeyecek her köşeden lağım kokuları gelirken her gün bir operasyon haberine şahit oluyoruz. Tıpkı iktidarın yalnızca bakanı değişti, unutmazsak sevinirim. Yani işlenen tüm cürümler mevcut iktidarın vaktinde yapıldı, yapılıyor ve korkarım gelecek vakit kipi bu cümlenin sonuna yakışır.
Kendimizi inançta hissediyor muyuz?
Yüzüncü yıl dedik de bunları düşündükçe biz yüze baya yeterli gelmişiz. Cumhuriyet bence bizden daha sağlammış ki bize karşın bu yaşa gelebilmiş. Her türlü Ali cengiz oyununa karşın kötü da kutlanmadık hani. Hatta son dakikada sürpriz bir kutlama bile oldu. Maç oynanmadı ancak herkesi gol sevinci kapladı. Bana nazaran maça bir sıfır yenik başlanmıştı. Kendi kalemize golü Sudi Arabistan’a gitmeye tamam dediğimizde çoktan atmıştık. Oyunun içindeyken kural değişmez. Yani maç hala berabere.
Kısa muharrir bitiririm siz de rahat edersiniz diye başlamıştım lakin daha yarısına gelemedik olanların. Ki bunlar yalnızca ülke içi, daha başımızı kaldırıp komşularımıza, dünyaya bakamadık. Bakmayalım da. Çocukların, sivillerin katledildiği bir savaşa baksak ne deva. Kapısının önünde işlenen cürümler için çaresizlik hissettirtilen, baht işte deyip saçma sapan tevekkül cümleleri kuran bizlerin öbürleri için göstereceği hassasiyet ticaret anlaşmalarındaki sayılara kadar sürer.
Kendimizi inançta hissediyor muyuz?
Mağduriyetinin uzunluğuna ve vaktine nazaran gündem olunabilen bir ülkede popülist yaklaşımlar pansuman bile olamıyor problemlere. Mesela sokak köpekleri her gün birilerini ısırıyor. Bu çok önemli bir halk sorunu. 1910’da Hayırsız Ada’ya terkedilen 80 bin köpeğin ulumaları şuur dışımızla bize aktarılmışken bunun tahlil olmadığı artık bilinmeli. Ülkenin her yerinde tıpkı vakitlerde başlatılacak kısırlaştırma, yeterli şartlarda barınaklar, sahiplendirme, satışların yasaklanması, terklerin cezalandırılması üzere sistemli bir uygulamayla bu sorun 3 yılda cinayet işlemeden biter. Lakin pardon sistemli dedim ve 3 yıl dedim, olmaz tabi bu iş. Bir de aracıların para kazanabileceği ölçekte bir iş değil değmez yani. Gerçekte kimsenin aslında sıkıntıları çözmek üzere bir kederi yok.
Mültecilerin denetimsiz göçü sorucunda iki taraf içinde meseleler başladı. Ve 20 yıl sonrası çok daha karanlık. Kendi kasabasından, mahallesinden ayrılmak zorunda kalan yerleşik halka karşılık iş gücü sömürülen, bayanları ve çocukları makûs muamele gören beşerler var. Yeni düşmanlıklar için, milliyetçi damarla için taze kan. Şiddet toplumu için yeni arenalar.
Meclise halkın oylarıyla seçilmiş insanları mahpusta tutarak, mahpusa atarak siyaset yapmak çok kolay. Çift kale görünümlü tek kale maç adeta. Bu futbol metaforu da eğlenceliymiş.
Biz hangi mağduriyetin peşinde koşacağız bu sene?
Kendimizi inançta hissediyor muyuz?
Yazının başında demiştim ya bu kadar sorun varken bu hafta tiyatro yazmayayım diye. Fakat onsuz bitiremem. Tiyatronun içinde bulunduğu şartlardan, tüm zorluklara iki kalas bir hevesle tutunmaya devam etmesinden bahsetmeyeceğim. Çağlar uzunluğu, dünyanın çeşitli yerlerinde buna benzeri şeyler yaşanmış ki klasikler hala güya bugün için yazılmış üzere tekrar ve tekarar sergilenebiliyor. Bize umut gerekli, her şeyin bir sonu olduğu bilgisi. Lakin oturduğumuz yerde gökten üç elma düşmesini beklersek yalnızca Newton haklı çıkar. O elmalar da başımızı fayda. Biz bu sene onları içi kurtlanmadan kolundan koparalım, ne dersiniz? Keyifli yıllar.
