Feramuz ERDİN
Depremin yerinin, büyüklüğünün ve vaktinin evvelden bilinmesi şimdiki teknoloji ile imkânsızdır. Fakat bilim insanları kimi bilgileri inceleyerek zelzele olma ihtimallerini ortaya koyabilmektedir. Android telefonlar üzerinden denenmeye başlayan yeni bir teknoloji ise bir bölgedeki sismik hareketliliğin Yapay Zeka ile yorumlanarak zelzelenin onlarca saniye öncesinden haber alınmasını sağlamaktadır. Böylece zelzeleye hazırlıksız yakalanma riski azaltılmaya çalışılmaktadır.
HEM UCUZ HEM TESİRLİ BİR YÖNTEM
2019 yılında dünya Koronavirüs belası ile şimdi tanışmaya başlamışken, bir araştırma kümesi 82 adet cep telefonunu Kosta Rika’nın çeşitli bölgelerine yerleştiriyordu. ABD’li ve Kosta Rika’lı bilim insanları, ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu’nun sponsorluğunda yürütülen bu projede 6 ay boyunca tüm dataları incelediler. Sonunda artık yer kabuğunun sallanmasının kaçınılmaz olduğu durumları evvelce yorumlayarak, bunu alarm biçiminde iletecek bu sistemi kurdular.
Daha sonra Google ve Birleşmiş Milletler Afet Riskini Azaltma Ofisi UNDRR tarafından da sahiplenilen bu sistem Türkiye’de birinci sefer Gemlik Zelzelesinde çalıştı ve sarsıntısı olmadan evvel haber verdi. Bölgedeki cep telefonlarından gelen sismik sinyalleri yorumlayan Google, zelzele bildirimi açık olan cep telefonlarına sarsıntının olacağını bildirdi.
SANİYELER NEDEN KIYMETLİ?
Bir zelzelesi saniyeler öncesinden bile olsa haber almak, birçok insanın hayatının kurtulmasını sağlayabilir. Meskenlerin, binaların tahliyesi sağlanabilir. Ebeveynlerin konuttaki çocuk odalarına ulaşmasına ve çocuklarını müdafaaya almasına fırsat verebilir. Alınan kurumsal ve ferdî önlemlerin hayata geçirilmesi için kâfi vakit tanıyabilir.
Android telefonlar için fiyatsız olarak sağlanan bu sistemin imkânı olan herkes tarafından kullanılması gereklidir.
AFAD’IN SİSTEMİ NEDEN ÇALIŞMADI?
Açıkçası hiçbir maliyeti bulunmayan ve çok tesirli bu türlü bir sistem esasen mevcutken AFAD’ın geçen sene bin bir gösteriyle tanıtımını yaptığı sarsıntı erken ikaz sistemine neden muhtaçlık duyulduğu, sorulması gereken bir sorudur? Zati Şubat ayındaki Kahramanmaraş ve geçen günkü Gemlik sarsıntılarında AFAD sisteminden vatandaşa rastgele bir ikaz da gelmemiştir.
GEÇMİŞ SARSINTILARDAN ÇIKAN DERS
Benim ferdî kanaatim yakın vakitteki sarsıntılarda yaşanan yıkım ve kayıplardan; ne vatandaşın, ne kamunun, ne de şirketlerin gözle görülür bir ders çıkarmadığıdır. İşte nedenlerim:
1. Kamusal Afet İdaresi: Afet risk idaresi ile afet kriz idaresi birlikte ele alınarak yönetilmeye çalışılmaktadır. Merkezi ve mahallî idareler ile STK ve iş dünyası ortasındaki gerekli uyum ve işbirliği şimdi kurulmamıştır.
AFAD bir uyum ve nezaret kurumu olması gerekirken, afetle ilgili her şeyi yönetmeye taliptir. Tahminen uyum açısından hakikat olan bu tercih; aktiflik, verimlilik ve vaktinde müdahale açısından sıkıntılıdır. Paydaşlar afet anında ne yapacağını bilmeli ve ona nazaran talimat beklemeden harekete geçmelidir. Kahramanmaraş sarsıntıları sonrası bu pratiği alanda göremedik.
Afet risk idaresinin bir kesimi olan kentsel dönüşüm programına odaklanılınca, afet anındaki krizin nasıl yönetileceği konusu havada kalmaktadır. Enkaz idaresi asıllı hazırlıklar, sarsıntı mağduru vatandaşın muhtaçlıklarını karşılamada yetersizdir. STK, iş dünyası ve gönüllülerin uyumu şimdi sağlanmamıştır. Şimdi masa başı planlama ve bilimsel çalışmalar yapılmaktadır ki, bunun pratiğe dökülüp, alana yansıması bile yıllar alacaktır.
Vatandaşın afet anı ve çabucak sonrası için bilinçlendirilmesi evresine ise daha hiç geçilmemiştir.
2. Kurumsal Afet İdaresi: Şirketler; STK ve kamu kurumlarının afet anında kendi kurumsal yapılarının karşı karşıya kalacağı krizi nasıl yönetecekleri şimdiden planlanmalıdır. Kendi krizini planlayıp yönetemeyen kurumların genel afet idaresine hiçbir katkısı olamaz! Çalışanını toplayamayan, onlara vazife veremeyen, lojistik sağlayamayan yahut fabrikasında üretimi başlatamayan kurumlar genel afet idaresinin gecikmesine neden olur. Bu ayağın şimdiden ve titizlikle planlanması gerekir.
3. Kişisel Afet İdaresi: Bu mevzuda başı en karışık olanlar vatandaşlardır. Afet hazırlıklarını en az 3 – 4 gün müddetle yardım alamayacaklarını, tek başlarına kalacaklarını farz ederek yaz ve kış kurallarına nazaran planlamaları gerekir. İlaç, besin, özel bakım materyalleri üzere hayati gereçleri nasıl depolayacaklarını yahut temin edeceklerini planlamaları en doğrusudur. Estonya Feribotu Sendromu, yani birileri nasıl olsa bir şey yapar ve bizi bir formda kurtarır niyetinin bu özel kurallar için geçersiz ve tehlikeli olduğu asla unutulmamalıdır.
patronlardunyasi.com
