Patnos Ağır Ceza Mahkemesi ile İstanbul 22. Ağır Ceza Mahkemeleri, TCK’nin 220. unsurunun “Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt ismine kabahat işleme” hatasını düzenleyen 6. fıkrasının Anayasa’nın 2, 13 ve 38. hususlarına muhalif olduğunu belirterek, iptali tarafında karar verilmesini yüksek mahkemeden talep etti.
Talebi kıymetlendiren Anayasa Mahkemesi, kararında, kuralın kamu otoritesinin Anayasa ile korunan temel haklara yönelik keyif müdahalesine karşı kollayıcı tedbir içerip içermediğinin de belirlenmesi gerektiği tabir edildi.
“SUÇUN KAPSAMINI GENİŞLETİYOR”
Kuralda yer alan “örgüt ismine işlenin suç” kavramından ne anlaşılması gerektiğine dair rastgele bir düzenlemeye yer verilmediğinin ve işlenen hatalar ortasında bir ayrım yapılmadığının anlaşıldığı lisana getirilen kararda, şu tabirlere yer verildi:
“Başka bir tabirle, niteliğine ya da yüküne bakılmaksızın, rastgele bir kabahatin örgüt üyesi olmayan bir kişi tarafından bir örgüt ismine işlendiği değerlendirildiğinde, şahıslar ayrıyeten örgüte üye olma kabahatinden da cezalandırılmaktadır. Bu durum son derece ağır bir itham ve ceza öngören bir hatanın kapsamını ölçütleri belgisiz olacak biçimde genişletmektedir. Yargı makamlarının da örgüt ismine işlenen kabahat kavramını her somut olayın özelliklerine nazaran farklı yorumladıkları ve makullüğün yargısal yorumla da sağlanamadığı anlaşılmaktadır.”
“YETERLİ BİR MÜNASEBETLE GÖSTERİLMELİ”
Kişinin örgüt ismine cürüm işlediğinin kabul edilmesi durumunda örgüte üye olma hatasından da cezalandırılmasında bellilik incelemesi bakımından gözetilmesi gereken başka bir konu olduğu belirtilen kararda, “İlke olarak kişinin silahlı örgüte üyelikten cezalandırılabilmesi için aksiyonlarının sürekliliği, eşitliliği ve yoğunluğu yahut bu özellikler olmasa dahi kabahatin niteliği ile örgütün maksadına ulaşma bakımından lakin örgüt üyeleri tarafından işlenip işlenemeyeceği gözetilmeli, örgütle organik bir bağının bulunduğu ve örgütün hiyerarşik yapısı içinde bilerek ve isteyerek hareket ettiği kâfi bir münasebetle gösterilmelidir.” değerlendirmesi yapıldı.
Kararda, şu sözlere yer verildi:
“Buna rağmen itiraz konusu kural uygulandığında silahlı örgüte üye olma kabahati bakımından aranan makul koşullar, örgüte üye olmayan lakin örgüt ismine hata isleyen bir kimse istikametinden aranmamakta ve her iki kategorideki kimseler ortasında rastgele bir ayrım yapılmaksızın örgüte üye olmayan lakin örgüt ismine cürüm isleyen bir kimse örgüt üyesi olarak cezalandırılmaktadır. Bu prestijle bir kimse silahlı örgütle zayıf da olsa bir halde kontağı bulunduğu sav edilen bir kabahat işlediği gerekçesiyle, örgütle kontağı açıkça ortaya konulmaksızın, işlediği hatanın yanı sıra gerçek içtima kararları uyarınca ayrıyeten örgüt üyeliğinden de cezalandırılmaktadır. Bu durum, örgüt ismine cürüm işleyen kimsenin örgüt üyelerine nazaran daha ağır cezalarla müsabakasına neden olmaktadır.
Ayrıca kuralın bir temel hakla kontağı olmayan cürümler bakımından da uygulanması mümkün olmakla birlikte işlenen cürmün temel hakların kullanımıyla ilgili olması durumunda kuralda yer alan örgüt ismine kavramının belirsizliğinden kaynaklı geniş yorumu nedeniyle kuralla söz özgürlüğü, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkı ya da örgütlenme yahut din ve vicdan özgürlüğü üzere temel haklar üzerinde güçlü bir caydırıcı tesir yaratılmaktadır.”
“KANUNİLİK KAİDESİNİ TAŞIMIYOR”
Kararda, itiraza mevzu kuralın, örgüt üyeliğine dair rastgele bir somut kanıt bulunmadan ve işlenen cürmün niteliği ve yükü prestijiyle örgütün maksatlarına ne surette katkıda bulunduğu da dikkate alınmadan şahısların örgüte üye olmak üzere bir kabahatten cezalandırılmalarına neden olacak halde geniş yorumlanmaya da müsait olduğu, hasebiyle kuralın kamu otoritesinin keyfi uygulamalarını önleyecek halde makul ve öngörülebilir nitelikte olmadığı, bu tarafıyla yasallık kaidesini taşımadığı da belirtildi.
İtiraza husus kuraldaki “örgüte üye olmamakla birlikte örgüt ismine kabahat işleyen kişi, ayrıyeten örgüte üye olmak kabahatinden da cezalandırılır.” sözünün Anayasa’nın 38. hususuna alışılmamış olduğuna hükmeden Anayasa Mahkemesi, TCK’nin “Örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt ismine hata işleme” cürmünü düzenleyen 220. hususunun 6. fıkrasını oy birliğiyle iptal etti. Anayasa Mahkemesi’nin kararı Resmi Gazete’de yayımlandı.
Kararda, birinci cümlenin iptali üzerine uygulanma imkanı kalmayan tıpkı fıkradaki ikinci ve üçüncü cümlelerin de iptalinin gerektiği belirtildi.
