“Gelin tanış olalım” Yunus Emre

Kentleşme süreciyle birlikte Alevilik ve Aleviler ile ilgili yeni tanımlamalara şahit olduk, oluyoruz. Aşağıdaki alıntılarda görüldüğü üzere toplumun değişik kısımları tarafından farklı söz edildiğini görmekteyiz. Bu farklılıklar zenginlik mi, yoksa kentleşmeyle birlikte yaşayacakları kaçınılmaz değişim mi?

İdeolojik dertlerle Hakk-Muhammed-Ali öğretisinin günümüz anlayışlarıyla harmanlanmasının ortaya çıkardığı kaostan etkilenen toplum öncüleri (Alevi Dedeleri) bu durumu yanlışsız yerde ele alamadılar. Ve buna müdahale de edemediler. “Ali’siz Alevilik”, “Kürt Alevi”, Türk Alevi”, “İslam dışı Alevilik” üzere telaffuzlar toplumda yaygınlaştıkça rahatsızlık yarattı ve olumsuz tartışmalara da neden oldu.

1990’dan sonra hayatımıza giren Alevi sivil toplum örgütleri ile birtakım müelliflerin, akademisyenlerin ve “Alevi inanç önderiyim” diyen takımların Alevilik anlayışlarının toplumda baş karışıklığı yarattığının altını bilhassa çizmek isterim. Dede-Talip bağının sıkı sıkıya kopmaz bağlarının kentleşme süreciyle erozyona uğraması nedeniyle toplumun homojen yapısı da doğal olarak bozuldu. Ve Aleviler bölündü. Bu bölünmenin birçok nedenini saymak mümkün. Dedelik kurumu dağıldı, musahiplik yok olmaya yüz tuttu, hukuk (Dar-ı didar) işlemez oldu, düşkünlük kelamda kaldı, Rızalık şeklen devam ediyor vb… Velhasıl kopuş her alana sirayet etmiş durumda..

Alevilik batıni bir inançtır. Canlar 4 Kapı 40 Makam süreğinde olgunlaşır, edep ve erkan ile insan-ı kamil olmak için yola revan olur. Kadimden günümüze yolun öncüleri olan Anadolu Alevi Ocakları bin yıldır süregelen inancın ideolojisini, kültürünü, geleneğini yaşatarak günümüze taşıdılar.

Anadolu Alevileri “İncinsen de incitme” düsturuyla yeryüzüne daima sevgi ekti.

Anadolu topraklarında var olan erenler, evliyalar, enbiyalar, Pir-Mürşit-Rehber ellerinde üç telli, on iki perdeli bağlamalarıyla gönüllerinde aşk, lisanlarında sevgi ile canlara Hakk-Muhammed-Ali inancıyla yol gösterdi.

Bu kadim inancın hoş insanları; gün oldu zulme başkaldırdı, gün oldu acıyı bal eyledi.

Gün oldu Turna olup gökte semaha durdu, gün oldu göğü semaha çekti.

Gün oldu daima bir ağızdan “Dönen dönsün, ben dönmezem yolumdan” dedi.

★★★

1963 yılında Ankara Üniversitesi Alevi gençleri Mustafa Timisi, Seyfi Oktay, Engin Dikmen, Ali İlhan (22.4.1963) imzasıyla yayınlanan bildiride; “Aleviler ki hurafeye asla inanmamış, her vakit Hakk ve hakikat aşığı olarak Ehlibeyt’in yolundan bütün baskı ve zulümlere karşın ayrılmamıştır. Eline-Beline-Diline sadık kalma düsturu ile bugün dünya milletlerinin gerçekleştirmek istedikleri hakikatleri yüzlerce sene önce başarmış, insanlığa öncülük etmiş asil bir topluluktur.” denilmektedir.

1989 yılında yayınlanan “Aydınlar Alevilik Bildirgesi”nde; “Alevilik; bütün Ortaçağların sevgi ve sohbete dayalı tek canlı kültürü olarak bugüne dek geldi. Aleviler; kültürleri gereği, hoşgörülü, bilime saygılı, ilerlemeye açık bir toplumdur. Bağnaz kanıya karşıdırlar. Laik devletin, şeriat devleti kurma uğraşlarına karşı korunması için, bugün Alevi varlığı bir garantidir.

Gerek ideolojide, gerek uygulamada Anadolu Aleviliği ile bugünkü İran Şiiliğinin bir benzerliği yoktur. Aleviler; bağnaz güçlerin değil, demokratik kitlelerin yanındadırlar. Bu, geçmişte de günümüzde de bu türlü olmuştur…” halinde periyodun iktidarına ve devlet yetkililerine seslenmişlerdi.

2004 yılında Alevi Bektaşi Federasyonu imzasıyla yayınlanan bildiride; “Alevilik, İslam’dan çok evvel, Orta Asya’da Şamanizm, Zerdüşlük, Manhaizm vb. inançlardan etkilenerek oluşmuş, daha sonra tek ilahlı dinler evresinde, Musevilikten, Hıristiyanlıktan etkilenmiş ve son olarak ta en son İslam’dan en ağır etkilenerek, Hakk-Muhammet-Ali’yi kendisine rehber edinmiştir.” deniliyor.

2017 yılında yayınlanan “Hacı Bektaş Deklarasyonu”nda ise Alevilik ile ilgili şu sözler yer almaktadır:

“Alevilik bir din değil inançtır, hayat biçimidir. Bu yaşama biçimi Zahirde sır, Batında ayandır. Ulu ozanlarımızdan geçmişten bugüne aktarılan nefes ve deyişlere bakıldığında birlemenin nasıl olduğu açıkça görülmektedir. Alevilik Hakk ve hakikat yoludur. Aleviliğin inançsal, toplumsal ve kültürel boyutu vardır. Tabiatın lisanını çözen ve insan ömrünü bu bütünün içinde ele alan ideolojiye sahip bir inançtır.

Alevilik: Hakk-Evren-İnsan birliğini, varlığın birliği temelinde bir bütün olarak gören, toplumsal hayatı insan hakkı, eşitlik ve etno-kültürel çeşitlilik içinde birlik temelinde düzenleyen; tarihini, kültürel ve inançsal varlığını insanlık tarihi ve kadim uygarlıklardan alan, ekolojik sistemin sürdürülmesini öncelikli gören bir ekonomik ve felsefi niyeti ırklar üstü nitelikli kozmik bir yaşama biçimidir”