Peki sokaklardaki hayatını hatırlıyor mu ? Ve şayet öyleyse, hangi kısımları?
Bu soru muhtemelen hayvan dostu olan herkesin aklına gelmiştir, lakin kolaylık ismine bu tartışmayı kedi ve köpek dostlarımızla sınırlayacağız . Elbette anıları varmış üzere davranıyorlar – sonuçta, özel tüy yumağınız, kapıdan her girdiğinizde size bir yabancı üzere davranmıyor ve evrim teorisi de birebirini söylüyor: Uzun ömürlü her hayvanın, uzun ömürlü olması gerekir. anılar. Köpeklerimizin ve kedilerimizin anılarını tam olarak anlamaya yetmeyen ancak onların varlığını doğrulamaya ve bizimkilerle nasıl karşılaştırıldıklarına dair kimi farklı sorular sormaya yetecek kadar sıkı bilimsel deneyler de yapıldı.
Bir kedinin, köpeğin ya da insanın geçmişteki olayları hatırlayabilmesi için öncelikle birkaç dakika evvel olanları hatırlayabilmesi gerekir. Bunu denetimli ortamlarda incelemek için bilim adamları, hayvanların daha evvel gördükleri objeleri hakikat bir halde tanımlamaları için ödüllendirildiği , onlara bakmadan pürüzlerden kaçınmalarının istendiği yahut saklandığını gördükleri yiyecekleri ararken izlendiği deneyler tasarlarlar . Bu teknikler elbette kedi ve köpeklerin hatırlayabildiği her şeyi yakalayamıyor; bilişlerinin temellerini ortaya çıkarmaları amaçlanıyor.
Birkaç on yıllık bilgiler, cinslerin sahiden de kısa müddetli hatırlama yeteneğine sahip olduğunu ve uyurken ve daha da kıymetlisi düş görürken belli olayları ve etkileşimleri uzun vadeli anılara dönüştürdüklerini gösterdi. Macaristan’ın Eötvös Loránd Üniversitesi’nde etolog ve köpek bilişi uzmanı olan Ádám Miklósi , “Rüya görmek ekseriyetle hafızanın yine düzenlenmesiyle bağlantılıdır” diyor . Hem köpekler hem de kediler , insan ve sıçan beyinlerinde bir günlük tecrübelerin sınıflandırılmasıyla temaslı olan REM, kısa dalga uykusu ve öteki erteleme modellerinin nörolojik işaretlerini sergiliyor.
Köpeklerdeki uzun müddetli hafızanın en yeterli belgelenmiş örneklerinden biri, üç yıl içinde 1000’den fazla objenin ismini öğrenmesiyle ünlü bir border collie olan Chaser’dır . Lakin bu kadar etkileyici olsa da, bu cins anlamsal hünerler , 2019’da 15 yaşındayken ölen Chaser’ın yavruluğunu hatırlayabildiği manasına gelmiyor . Bu, bir tecrübenin detaylarını, kim-ne-ne zaman-nerede içeren kelamda epizodik anıları gerektirir.
Yakın vakte kadar bilim insanları, köpek zihninin çağrışımsal anılarla hudutlu olduğunu düşünüyorlardı : tecrübeler yahut olaylar ortasındaki bağlantıların anıları, fakat tecrübelerin ve olayların karmaşıklıklarını değil. Fakat son yıllarda Miklósi ve meslektaşı Claudia Fugazza tarafından yürütülen araştırma, köpek dişlerinin Pavlovvari hatırlamayla sonlu olduğu fikrini sarstı. 2016 yılında, köpeklerden dakikalar evvel bir insan tarafından modellenen hareketleri taklit etmelerini istedikleri bir deney yoluyla , köpeklerin deneyimledikleri şeyin belli ögelerini hatırladıklarını doğruladılar . Takip deneylerinde, köpekler kendi hareketlerini birinci sefer gerçekleştirdikten çok sonra tekrarladılar; bu bulgu, olaysal anılarına otobiyografik bir katman ekledi . Kanıları sadece farklı detayların karmakarışıklığını içermiyordu, birebir vakitte bir benlik hissiyle birbirine dokunmuştu.
Kedi ve köpeklerin kendi hatırlamalarını nasıl yönlendirdikleri (bu anı tetiklemek için ipuçlarına gereksinim duyup duymadıkları yahut bizim üzere hafızanın koridorlarında dolaşma eğilimleri olup olmadığı) bir sırdır.
Kedilere gelince, daha evvel beslendikleri kaplara geri dönüp dönmediklerine ait testler, onların epizodik hafıza versiyonuna bilimsel takviye sağlıyor. Miklósi, “Kedi hafızası muhtemelen köpek hafızasına çok benzer” diyor.
Kedi ve köpeklerin kendi hatırlamalarını nasıl yönlendirdikleri (bu anı tetiklemek için ipuçlarına gereksinim duyup duymadıkları yahut bizim üzere hafızanın koridorlarında dolaşma eğilimleri olup olmadığı) bir sırdır.
Tüylü dostlarımızın uzak anılarını nasıl tekrar yaşadıkları da daha az açık . Bizimkiler zihnimde bir sinema üzere oynuyor ve bu da uyuyor zira çağdaş beşerler görsel yönelimli bir cins. Fakat kediler ve köpekler öteki duyulara, bilhassa de kokuya çok daha fazla bağımlıdırlar.
Hatırlanmaları imajlardan fazla kokular olarak bir ortaya gelebilir mi?
Karanlık bir odada tanıdık objeleri burunlarıyla bulan köpeklerin ve annelerini tanıyan yavru kedilerin incelendiği iki çalışma “Anıları koku ya da ses olabilir ve bir kısmı zihnimizde tekrar canlandırırken hayal ettiğimiz imgeler olmayabilir.”
İnsan hafızası, görsel olarak yönlendirilmenin yanı sıra, kimi uzmanlara nazaran hatırlama gücü açısından çok değerli olan sözler ve karmaşık dilbilgisi tarafından da yapılandırılmıştır. Köpekler ve kediler tam gelişmiş insan şekli bir lisana sahip olmasalar da , sesler, duruşlar, yüz sözleri ve öteki sinyaller yoluyla irtibat kurabilir ve manası temsil edebilirler. Tahminen lisan olmadan oluşan anılar daha zayıf değil, yalnızca farklıdır. Hatta daha ağır da olabilirler : daha az karmaşık lakin dilsel soyutlamayla insanların müsamaha gösterme eğiliminde olduğu ikinci kestirim…
Kedi ve köpeklerin geçmişi nasıl algıladıklarına dair bu ve öteki birtakım soruların bilimsel ve etik açıdan aydınlatılması imkansız olabilir. Örneğin, sahiplenilen hayvanların kendi insanlarını nasıl hatırladığını ampirik olarak belirlemek için onları aylarca, hatta yıllarca aileden ayırmamız gerekir. Ayrıntılar bulanık olabilir fakat kedi ve köpeklerimizin hatırladığını bilmek kafidir.
